Spis treści
1. Jod – do czego jest mi potrzebny?
Prawda jest taka, że do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje go każda komórka naszego organizmu. Główną funkcją jodu jest udział w biosyntezie hormonów tarczycy, które wywierają ważny wpływ na cały organizm, a także determinują prawidłowy rozwój człowieka. Jod wspomaga również działanie innych gruczołów dokrewnych, czyli:
- trzustki
- nadnerczy
- przysadki mózgowej
- szyszynki
- grasicy
- narządów płciowych
Ponieważ jest zawarty w śliniankach oraz w błonie śluzowej żołądka, uczestniczy w procesie trawienia.
Potrzebny jest także do prawidłowej pracy układu sercowo-naczyniowego. I ma ogromne znaczenie dla kobiet w ciąży i karmiących, ponieważ m.in. od jego obecności zależy prawidłowy rozwój psychofizyczny dziecka.
„Wygląda na to, że aż do okresu dojrzewania chłopcy i dziewczynki potrzebują tyle samo jodu. Zapotrzebowanie na jod wzrasta u dziewczynek, kiedy zaczynają się rozwijać ich piersi i jajniki. W tym okresie jod może być zabierany z tarczycy” – czytamy w książce „Jod leczy”, której autorką jest dziennikarka Lynne Farrow (Wyd. Purana).
2. Czy na co dzień mam wystarczającą ilość jodu?
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że na niedobór jodu narażonych jest aż 35% ludności Ziemi. W Polsce badania w tym kierunku prowadzone były m.in. w latach 1992-93. Okazało się, że w większości naszego kraju (z wyjątkiem rejonów nadmorskich) panował wówczas niedobór jodu. Aby go zniwelować wprowadzono w życie obligatoryjne jodowanie soli kuchennej. Pozwoliło to na przesunięcie nas z grupy krajów „niedoborowych” do krajów europejskich z wystarczającą podażą jodu, pod warunkiem jednak, że sytuacja będzie cały czas monitorowana.
Niedobór jodu powstaje nie tylko dlatego, że jest go zbyt mało w naszej żywności, wodzie, glebie. „Stał się poważnym problemem zdrowotnym, ponieważ jod jest narażony na rugowanie przez toksyny środowiskowe, takie jak brom, pestycydy i dodatki do żywności. To właśnie one wywołują niedobory jodu” – pisze Lynne Farrow.
„W moim przekonaniu najbardziej narażają nas na jego oddziaływanie bromowane środki zmniejszające palność. Można je znaleźć w:
- dywanach
- samochodach
- materacach
- tapicerce
- sprzęcie elektronicznym
- dziecięcych piżamach
- zasłonach
- innych przedmiotach, łącznie z zabawkami
Bromowy pył unosi się z tych rzeczy, jest wdychany i trafia do krwiobiegu. Jod jest biochemicznym antidotum na toksyczny brom, ale jego działanie wymaga czasu” – dodaje autorka książki. „Brom to uporczywy chemiczny łobuz. Jak każdego łobuza, trzeba go osaczyć i przechytrzyć. Właściwa dawka jodu jest waszym sprzymierzeńcem.”
3. Niedobór jodu – jakie są objawy niedoboru tego pierwiastka?
Jeśli źle się czujesz, a lekarze nie potrafią wskazać przyczyny, być może właśnie niedostatek jodu jest powodem twoich problemów. Najczęstsze objawy niedoboru jodu to:
- osłabienie
- skurcze lub bóle mięśni
- zimne dłonie i stopy
- skłonność do przybierania na wadze
- problemy z pamięcią
- zaparcia
- depresja
- bóle głowy
- obrzęki
- nadmiernie sucha skóra
- kruche paznokcie
- wypadające włosy
Są to objawy bardzo podobne do tych, występujących przy niedoczynności tarczycy.
Jak zbadać, czy mam odpowiedni poziom jodu w organizmie?
Ponieważ jod jest usuwany przede wszystkim przez nerki, jego ilość wydalona wraz z moczem jest dobrym wskaźnikiem, pozwalającym określić poziom wysycenia organizmu jodem. Najlepiej wykonać badanie dobowej zbiórki moczu.
Niedoczynność tarczycy. Nawet połowa chorych nie wie, że ją ma
4. Czym grozi niedobór jodu?
Duży niedobór jodu negatywnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Często nawet nie zdajemy sobie sprawy, że nasze problemy zdrowotne mogą być spowodowane niedostatkiem jodu, dopóki nie zauważymy poprawy samopoczucia po uzupełnieniu jego zasobów. „Przez ostatnie 40 lat poziom jodu w naszych organizmach spadł o ponad 50 procent” – pisze dr n. med. David Brownstein we wstępie do książki „Jod leczy”. „Konsekwencje tego faktu są poważne, łącznie z masowym wzrostem zapadalności na choroby piersi, tarczycy, jajników, macicy i prostaty.”
Według profesora Stephena A. Hoptiona Canna z Uniwerystetu Kolumbii Brytyjskiej w Vancouver, niedobór jodu może mieć szkodliwy wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
Najbardziej niebezpieczny jest niedobór jodu podczas ciąży (warto zajrzeć do książki „Żywienie niskowęglowodanowe i suplementacja w ciąży”, której autorem jest dr Tomasz Dangel). Zbyt mała ilość tego pierwiastka u ciężarnych kobiet może powodować nieodwracalny niedorozwój mózgu u płodu oraz kretynizm. Niedobór jodu może być również przyczyną zaburzeń rozrodczości i większej śmiertelności urodzeniowej dzieci.
W dzieciństwie może prowadzić do zaburzeń pracy mózgu, objawiających się m.in. ograniczeniem zdolności uczenia się, zapamiętywania i kojarzenia. Niedobory jodu powodują również przemęczenie, bóle głowy i migreny. Co jednak ważne, uzupełniając poziom jodu w organizmie można wielu problemom zdrowotnym zapobiec lub zatrzymać ich rozwój. „Światowa Organizacja Zdrowia uznaje niedobór jodu za najłatwiejszą do uniknięcia przyczynę upośledzeń umysłowych” – pisze Lynne Farrow.
W licznych badaniach wykazano związek pomiędzy niskim spożyciem jodu a chorobą włóknisto-torbielową piersi (tzw. FDB). Zdaniem dr Davida Derry, autora książki „Breast Cancer and Iodine” („Rak piersi i jod”), nowotwór prostaty pod wieloma względami przypomina raka piersi i również może być związany z niewłaściwym poziomem jodu w organizmie.
5. Gdzie szukać jodu?
Największe jego ilości znajdują się w żywności pochodzenia morskiego, tj. rybach i owocach morza oraz wodorostach. Niestety „istnieje niebezpieczeństwo, że wodorosty mogą zawierać arsen, metale ciężkie, dyspergatory stosowane w wypadku wycieków ropy naftowej oraz inne szkodliwe substancje z wód morskich” – ostrzega Lynne Farrow. Co więcej, tracą znaczną część zawartego w nich jodu po zebraniu. Jeśli więc zechcemy sięgnąć po suplementy z przetworzonych wodorostów, nie będziemy mieć pewności, ile jodu w rzeczywistości zawierają.
Natomiast zawartość tego pierwiastka w artykułach spożywczych charakteryzuje się zróżnicowaniem regionalnym. Uzależniona jest m.in. od naturalnej zawartości jodu w ziemi i wodzie oraz warunków, w jakich ta żywność powstaje (duże znaczenie ma tu m.in. sposób nawożenia roślin oraz zawartość jodu w paszy dla zwierząt).
Tabela średniej zawartości jodu w 100 g wybranych produktów spożywczych:
- sól kuchenna jodowana – 2293 µg
- dorsz świeży 110 µg
- mintaj świeży 103 µg
- makrela wędzona 40 µg
- ser edamski tłusty 30 µg
- sardynka w pomidorach 25 µg
- tuńczyk w oleju 25 µg
- orzechy laskowe 17 µg
- brokuły 15 µg
- szpinak 12 µg
- ser brie pełnotłusty 11,2 µg
- jaja kurze 9,5 µg
Na podstawie: Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
6. Czy warto jeździć po jod nad morze?
Rzeczywiście, dużo wartościowego jodu znajduje się w wodzie morskiej (zwłaszcza chłodnych mórz, takich jak Bałtyk, gdzie parowanie jest mniejsze). Warto więc zażywać morskich kąpieli, gdy mamy taką możliwość.
Dobrze jest także spacerować nad brzegiem morza, wdychając przesycone jodem powietrze. Najlepiej robić to w dni, kiedy pogoda nie sprzyja plażowaniu, czyli gdy są spore fale i silny wiatr (warto więc pojechać nad morze jesienią i wiosną). Drobniutkie kropelki wody unoszą się wówczas w powietrzu, tworząc rodzaj aerozolu przesyconego cennymi pierwiastkami, m.in. właśnie jodem.
Gdy wdychamy „jodowane” powietrze, ten cenny pierwiastek wnika do naszego organizmu przez błony śluzowe dróg oddechowych. Dzięki temu jod zwiększa odporność, łagodzi reakcje alergiczne, pomaga przy schorzeniach oskrzeli.
Niestety, nie liczmy na to, że dwutygodniowy wyjazd uzupełni ilość tego pierwiastka w naszym organizmie na dłużej. Przy zwiększonym zapotrzebowaniu na jod potrzebne jest raczej stałe, regularne dostarczanie jodu z dietą i w postaci suplementów.
7. Czy spożywanie jodowanej soli nie wystarczy?
Wiele osób uważa, że jedzenie jodowanej soli jest wystarczającą podażą tego pierwiastka. Okazuje się jednak, że tak naprawdę do naszych organizmów trafia tylko pewna część jodu, który na początku dodawany jest do soli. Dlaczego? Szacuje się, że od czasu, gdy sól jodowana opuszcza fabrykę, do momentu, gdy trafia do sklepu, traci już połowę pierwotnej zawartości jodu. Po otwarciu opakowania część jodu ulatuje w powietrze (tempo „ucieczki” uzależnione jest od wilgotności powietrza), może więc zostać go naprawdę niewiele.
Badania przeprowadzone przez naukowców z Instytutu Chemii na Akademii Świętokrzyskiej, Paulinę Figiel, Lucynę Czyż i Artura Michalika potwierdziły, że im dłużej przechowywana jest sól, tym zawartość jodu jest w niej mniejsza. Najlepszym rozwiązaniem jest przechowywanie soli w chłodzie, w szczelnie zamkniętym opakowaniu bez dostępu wilgoci i światła.
8. Jaki jod należy spożywać?
Jod można pozyskiwać z dwóch źródeł:
- organicznego
- nieorganicznego
Sól jodowana zawiera jod w postaci jodku potasu w formie organicznej. Jod organiczny obecny jest również w wodorostach, m.in. w popularnym kelpie, czyli morszczynie pęcherzykowatym (dostępnym w postaci suplementów diety). Niestety, ponieważ trudno dokładnie ocenić zawartą w takim preparacie ilość jodu, łatwo go przedawkować.
Jeśli lekarz zaleci suplementację jodu, najlepiej żeby opierała się na jodzie nieorganicznym, w formie pierwiastkowej, który obecny jest np. w płynie Lugola (zawiera jod rozpuszczony w jodku potasu).
Warto wspomnieć, że wchłanianie i metabolizm jodu usprawnia przyjmowanie jednocześnie witamin, takich jak B2, B3, C, witaminy D3 oraz pierwiastków:
Przyjmowanie płynu Lugola może być jednak problematyczne dla osób mających problemy z układem pokarmowym, ponieważ preparat ten może działać drażniąco na żołądek. Porozmawiaj z lekarzem o dostępnych preparatach i poproś go o pomoc w wyborze najlepszego dla ciebie.
9. Czy mogę sięgać po suplementy jodu samodzielnie?
Zdecydowanie nie. Jod ma zbyt duży wpływ na funkcjonowanie narządów wewnętrznych, żeby można było go przyjmować bez kontroli specjalisty. Przed rozpoczęciem suplementacji jodem niezwykle ważne jest zbadanie stanu organizmu. Podejmując decyzję o suplementacji oraz ustalając dawki preparatu z jodem, lekarz musi wziąć pod uwagę istniejące schorzenia (to bardzo ważne zwłaszcza w przypadku chorób tarczycy – w tym przypadku należy zachować wyjątkową ostrożność).
„Podobnie jak w wypadku stosowania wszystkich substancji odżywczych, część osób doznaje skutków ubocznych” – ostrzega również Lynne Farrow. „Trzeba zrozumieć, iż większość objawów wynika z faktu, że jod odtruwa organizm z bromu i innych toksyn szybciej, niż nerki i wątroba są w stanie je wydalić”.
Gdy w naszym ciele mamy zbyt dużą koncentrację metali ciężkich, suplementacja jodem powoduje uwalnianie halogenków (fluorków, chlorków, bromków i jodków) do krwi i tym samym prowadzi do zatrucia organizmu. Należy więc najpierw zadbać o wyrównanie poziomu różnych pierwiastków, m.in. żelaza, cynku i selenu.
Trzeba też pamiętać, ze suplementację jodem zawsze należy zaczynać od małych dawek, cały czas bacznie obserwować swój organizm i często robić zalecone przez lekarza badania kontrolne. W przeciwnym razie można wyrządzić sobie dużo krzywdy.
10. Czy można przedawkować jod?
Można przedawkować każdą substancję, nawet najzdrowszą. „Większość ludzi wykazuje dużą tolerancję na wysokie spożycie jodu z żywnością” – czytamy w publikacji „Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja” opracowanej przez Instytut Żywności i Żywienia pod redakcją profesora dr hab. med. Mirosława Jarosza. „Jednak u niektórych osób, np. z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy, mogą wystąpić niekorzystne objawy nawet przy poziomie spożycia jodu uznanym za bezpieczny dla ogółu populacji.
Zbyt duże spożycie jodu może prowadzić do nadczynności tarczycy, co powoduje wzmożoną pobudliwość nerwową, biegunki, chudnięcie. U niektórych osób mogą wystąpić ostre niepożądane reakcje, jak m.in. wzmożona czynność gruczołów ślinowych, nadmierne wydzielanie śluzu w oskrzelach; czasem pojawiają się odczyny alergiczne czy zmiany skórne”.
Suplementacja jodu może być bezpieczna wyłącznie wówczas, gdy zażywa się właściwy produkt pod nadzorem specjalisty. Niekorzystnym objawom można w większości przypadków zapobiec (chyba, że ktoś ma wrodzoną nadwrażliwość na jod), odpowiednio przygotowując wcześniej organizm. Należy przede wszystkim zadbać o oczyszczenie organizmu z patogenów i toksyn, a następnie o uzupełnienie odpowiednich składników, które wspomagają organizm podczas suplementacji jodem – takimi składnikami są:
- selen
- magnez
- witaminy B2
- witaminy B3
- witaminy C
- żelazo
- NNKT
- chlorek sodu
Bibliografia:
- „Jod leczy” Lynne Farrow, Wyd. Purana
- „Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja” opracowana przez Instytut Żywności i Żywienia pod redakcją profesora dr hab. med. Mirosława Jarosza
