Spis treści
Chroniczne zmęczenie
Jak często wieczorem jesteś tak zmęczona, że padasz na kanapę i zasypiasz? Raz w tygodniu? Dwa? A może prawie codziennie? A jak się czujesz rano? Czy wstajesz z łóżka wypoczęta i gotowa do działania, czy przeciwnie, raczej wolałabyś zakopać się pod kołdrę jeszcze choć na kwadrans? Co odpowiadasz na propozycję przyjaciółki (męża lub dzieci): Może pójdziemy do kina w tym tygodniu? Jasne, to świetny pomysł czy raczej – jestem taka zmęczona, może kiedy indziej.
Przedłużające się uczucie zmęczenia (tzw. chroniczne zmęczenie) to w dzisiejszych czasach dość powszechna dolegliwość. Może oczywiście być spowodowane nadmiarem pracy, ale jeśli trwa już od tygodni lub miesięcy, a sen nie przynosi odpoczynku, warto sprawdzić, czy nie jest to sygnał jakiegoś trapiącego organizm schorzenia.
Jak to sprawdzić? Tak jak w wielu przypadkach w medycynie, aby potwierdzić, że to tylko przemęczenie, trzeba wykluczyć choroby, które mogą właśnie w ten sposób się objawiać. Zacznijmy od najczęstszych możliwych przyczyn chronicznego zmęczenia.
Chroniczne zmęczenie – 9 chorób, które się za nim kryją
1. Anemia
Wbrew pozorom anemia to poważna choroba, która może wpływać na pracę serca, a także mózgu. Powstaje wówczas, gdy we krwi jest za niski poziom hemoglobiny (substancji transportującej tlen do tkanek organizmu) lub za mało erytrocytów, czyli czerwonych ciałek krwi. To sprawia, że wszystkie narządy, w tym także wspomniane serce i mózg, są słabo dotlenione.
Charakterystyczne objawy anemii:
- bladość skóry
- bladość błon śluzowych, bardzo jasne mogą być nawet wargi i spojówki
- ciągłe uczucie senności
- zawroty głowy
- nietolerancja wysiłku fizycznego – to co wcześniej można było zrobić bez problemu (np. wejście po schodach) teraz powoduje przyspieszone bicie serca i zadyszkę, w skrajnych przypadkach osoba chora ma nawet wrażenie, że chwilę zemdleje
Dodatkowo mogą pojawić się także:
- bóle w klatce piersiowej
- płytki oddech
- częste uczucie zimna
- problemy z koncentracją
- problemy z pamięcią
Jak wykryć anemię?
Na początek wystarczy najprostsze badanie krwi, czyli morfologia. Jeśli okaże się, że czerwonych krwinek (erytrocytów, na wyniku z laboratorium oznaczanych jako RBC) jest mniej niż podana na wydruku norma albo za niski jest poziom hemoglobiny (Hb) oznacza to anemię.
Stopień ciężkości tej choroby ocenia się w zależności od tego, jaki jest poziom hemoglobiny:
- łagodna: stężenie hemoglobiny 10 – 12 g/dl
- umiarkowana: 8 – 9,9 g/dl
- ciężka: 6,5 – 7,9 g/dl
- zagrażająca życiu: poniżej 6,5 g/dl
W razie wątpliwości co do przyczyny anemii potrzebne mogą być jeszcze badania dodatkowe (m.in. oznaczenie poziomu ferrytyny, witaminy B12). Leczenie anemii polega zwykle na przyjmowaniu preparatów żelaza (ewentualnie z dodatkiem kwasu foliowego), a w przypadku anemii z niedoboru witaminy B12, zastrzyków z tą substancją. Warto też zmienić dietę i jeść więcej produktów zawierających żelazo (m.in. wątróbka, mięso wołowe).
2. Depresja
Depresja to choroba, której przyczyny nie są jasne. Podatność na obniżenie nastroju może być związana z zaburzeniami w wydzielaniu neuroprzekaźników m.in. serotoniny (co ma podłoże na przykład genetyczne). Popularna jest też hipoteza psychodynamiczna, która zakłada, że przyczyną tej choroby są nierozwiązane problemy z przeszłości.
Niezależnie od przyczyny, jednym z dominujących objawów depresji, oprócz uczucia głębokiego smutku i utraty sensu życia jest także wszechogarniające znużenie, wyczerpanie fizyczne, co manifestuje się zniechęceniem i niezdolnością do jakiegokolwiek działania.
Częste objawy dodatkowe to:
- zmniejszenie apetytu i spadek wagi lub odwrotnie – „zajadanie” smutku i tycie
- poczucie beznadziei
- brak zainteresowania tym, co wcześniej sprawiało przyjemność
Jeśli opisane objawy utrzymują się ponad dwa tygodnie, warto skontaktować się z psychologiem lub psychiatrą. Rozpoznanie depresji przeprowadza się na podstawie rozmowy z pacjentem, a leczy za pomocą psychoterapii, czasem też dobieranych indywidualnie leków.
3. Bezdech senny
Bezdech senny to chwilowe zatrzymywanie się oddechu podczas snu. Przerwy mogą trwać od 10 do 20 sekund, a czasem nawet dłużej. Ten problem, gdy nie jest leczony, może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych (w tym zawału serca czy udaru mózgu).
Oczywiście takie nocne kłopoty sprawiają, że osoba cierpiąca na bezdech nie odpoczywa prawidłowo. Zwykle skarży się potem na osłabienie i trudną do opanowania senność w ciągu dnia. Kiedy można podejrzewać, że mamy do czynienia z tą przyczyną przewlekłego zmęczenia? Gdy bliscy zwracają nam uwagę na głośne chrapanie we śnie, a rano pojawiają się:
- bóle głowy
- problemy z pamięcią i koncentracją uwagi
- stany lękowe
Chorobie sprzyja także nadwaga lub otyłość. Warto poprosić lekarza rodzinnego o skierowanie do neurologa, najlepiej takiego, który specjalizuje się w leczeniu zaburzeń snu. Specjalista może zlecić przeprowadzane w szpitalu, całonocne badanie snu (tzw. polisomnografia). Na tej podstawie planuje się leczenie. Nie wolno bagatelizować tej choroby, bo stanowi ona poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia!
4. Wirusowe zapalenie wątroby
Najczęściej przyczyną zapalenia są wirusy zapalenia wątroby typu C (HCV) lub B (HBV). Do zarażenia dochodzi przez kontakt z krwią lub wydzielinami (ślina, śluz) chorego.
Niestety infekcja długo może przebiegać w ukryciu, a wielu nosicieli tych wirusów nic nie wie o tym i nieświadomie zaraża bliskich (według szacunków Państwowego Zakładu Higieny jedynie co dziesiąta osoba chora ma świadomość choroby).
Jednym z pierwszych objawów jest osłabienie, na które nie pomaga nocny czy weekendowy odpoczynek oraz nadmierna senność. Inne objawy to:
- bóle brzucha
- stany podgorączkowe
- powiększenie wątroby i śledziony
- utrata apetytu
- mdłości i wymioty
- przy zaawansowanej infekcji zażółcenie skóry i białek oczu
By potwierdzić wirusowe zapalenie wątroby trzeba wziąć od lekarza skierowanie na badania krwi w kierunku przeciwciał HCV i antygenu HBS.
Uwaga! Jeśli zarażenie nastąpiło niedawno, test może nie wykazać obecności przeciwciał (tzw. okienko serologiczne). W sytuacji, gdy niepokojące objawy się utrzymują należy go powtórzyć po 4 tygodniach.
5. Problemy z tarczycą
Czasem tarczyca produkuje nadmierną lub zbyt małą ilość hormonów. To prowadzi do rozregulowania wielu procesów zachodzących w organizmie, co może objawiać się w postaci m.in. ogólnego osłabienia. Objawy dodatkowe, które mogą naprowadzić nas na trop kłopotów z tarczycą, zależą od tego, czy mamy do czynienia z niedoczynnością tarczycy czy nadczynnością tarczycy.
Objawy niedoczynności tarczycy to:
- nadwrażliwość na zimno
- marznięcie
- przybieranie na wadze
- zaparcia
- blada skóra
- łamliwość włosów
- depresja
- obfite, rzadsze niż zwykle miesiączki
Objawy nadczynności tarczycy to:
- nadpobudliwość
- utrata wagi mimo normalnego apetytu
- uczucie gorąca
- pocenie się
- obfite, przedłużające się krwawienia miesięczne
- kołatania serca
By ustalić, czy tarczyca pracuje prawidłowo trzeba wybrać się do endokrynologa lub tyreologa (specjalista od chorób tarczycy). Badanie, które warto wykonać na początek to oznaczenie poziomu hormonu TSH we krwi. Jeśli będzie nieprawidłowy potrzebne mogą być testy dodatkowe, np. określenie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych, USG tarczycy.
Leczenie zależy od diagnozy, najczęściej stwierdzana bywa niedoczynność, a wtedy dostaje się hormony tarczycy, co sprawia, że praca całego organizmu wraca do normy i objawy (w tym zmęczenie) mijają.
6. Niewydolność nerek
Niewydolność nerek stwierdza się, gdy nerki nie są w stanie dostatecznie oczyszczać krwi z substancji toksycznych (powstających m.in. w procesie przemiany materii). Toksyny gromadzą się w organizmie i zakłócają pracę wielu narządów. Niewydolność nerek często pojawia się jako następstwo cukrzycy, nadciśnienia, nieleczonych zapaleń układu moczowego.
Choroba daje objawy dość niespecyficzne. Są to:
- brak energii
- kłopoty z oddychaniem
- duszności – zwłaszcza pod koniec dnia
Na trop tej choroby mogą nas naprowadzić symptomy dodatkowe, takie jak:
- utrata wagi
- brak apetytu
- nudności
- wymioty
- opuchnięcie rąk i nóg
- obrzęki twarzy
- częste oddawanie moczu
Lekarz, podejrzewając ten problem, zleci wykonanie badań krwi sprawdzających funkcję filtracyjną nerek, badania moczu na obecność białka oraz oznaczenie poziomu mocznika i kreatyniny oraz albumin we krwi. Terapia polega m.in. na przyjmowaniu leków oraz ograniczeniu ilości białka w diecie.
7. Cukrzyca
Dochodzi do niej, gdy we krwi znajduje się zbyt duża ilość glukozy. Dzieje się tak, kiedy trzustka produkuje za mało insuliny (lub komórki są oporne na jej działanie).
Cukrzyca przyspiesza miażdżycę, zwiększa ryzyko zawału i udaru, rozregulowuje pracę organizmu. Może objawiać się ogólnym wyczerpaniem, a dodatkowo:
- nadmiernym pragnieniem
- częstym oddawaniem moczu
- zwiększony, apetytem i nieuzasadnioną utratą wagi
- rozdrażnieniem
By sprawdzić, czy to cukrzyca jest odpowiedzialna za nasze samopoczucie, trzeba zrobić badanie poziomu glukozy we krwi na czczo. Poziom powyżej 126 mg/dl może świadczyć o cukrzycy (w celu potwierdzenia rozpoznania należy wykonać test obciążenia glukozą).
8. Borelioza
Borelioza to choroba przenoszona przez kleszcze, ostatnio są nawet doniesienia, że również przez komary.
Jej pierwsze objawy przypominają grypę:
- gorączka
- bóle stawów
- dreszcze
Prawie 90 proc. osób chorujących na boreliozę skarży się także na uczucie ogromnego zmęczenia, i to zarówno w początkowej fazie choroby, jak i wówczas, gdy wejdzie już ona w fazę przewlekłą.
Kiedy można podejrzewać, że to właśnie ukłucie zakażonego kleszcza jest przyczyną naszego osłabienia? Przede wszystkim wówczas, gdy zauważyliśmy intruza na skórze. Ale niestety zdarza się, że odpadnie on zanim go dostrzeżemy, nie pojawił się także charakterystyczny, powiększający się rumień, nie przychodzi nam więc do głowy, że możemy chorować na boreliozę.
Warto zatem zwrócić uwagę na inne objawy boreliozy, takie jak:
- niesymetryczne bóle stawów
- nadwrażliwość na alkohol
- bóle karku
- wypadanie włosów
- napady otępienia
- obniżona temperatura ciała
Oczywiście nie muszą one występować wszystkie na raz.
By potwierdzić boreliozę należy wykonać badanie z krwi testem Elisa, a jeśli jego wynik jest dodatni wykonuje się tzw. test potwierdzenia Western Blot. Uwaga! Przez ok. 6 tygodni od ukłucia kleszcza wyniki badań mogą być niewiarygodne, gdyż organizm nie zdążył jeszcze wyprodukować przeciwciał przeciwko krętkom Borrelia (tzw. okienko serologiczne). Trzeba wówczas powtórzyć testy! Leczenie boreliozy polega na podawaniu antybiotyków (przez min. 4-6 tygodni).
9. Fibromialgia
Choroba, nazywana też reumatyzmem mięśniowym. Objawami towarzyszącymi fibromialgii są często m.in. zaburzenia snu, co skutkuje zmęczeniem i niedoborem energii. Charakterystyczne objawy dodatkowe to:
- rozległe wszechogarniające bóle mięśni, którym może towarzyszyć uczucie pieczenia i gorąca
- stany lękowe i depresyjne
- zaburzenia rytmu serca
- zespół jelita drażliwego
Warto wiedzieć, że kobiety chorują dziesięciokrotnie częściej niż mężczyźni. Przy podejrzeniu tej choroby warto wybrać się do lekarza rodzinnego po skierowanie do neurologa. Nie ma testów krwi, które potwierdzają fibromialgię, dlatego trzeba znaleźć specjalistę, który potrafi przeprowadzić badanie potwierdzające lub wykluczające tę chorobę. Sprawdza się wrażliwość na dotyk w 18 charakterystycznych punktach ciała. Jeśli bolesność występuje w co najmniej 11 oznacza to fibromialgię.
Leczenie dobierane jest indywidualnie, jednak ma na celu wyłącznie złagodzenie objawów choroby (nie jest możliwe całkowite jej wyleczenie).
Chroniczne zmęczenie – kiedy do lekarza?
Uwaga! Niezależnie od tego, czy któraś z wyżej wymienionych przyczyn zmęczenia wydaje się najbardziej prawdopodobna, nie wolno zwlekać z wizytą u lekarza, jeśli do chronicznego zmęczenia dołączy się choć jeden z następujących objawów dodatkowych:
- nocne poty
- gorączka (bez uchwytnej przyczyny typu przeziębienie)
- zmiana wagi ciała bez zmiany diety
- duszności
- powiększenie się węzłów chłonnych, które nie ustępuje po 2-3 tygodniach
Lekarz na podstawie wywiadu i po osłuchaniu pacjenta decyduje o niezbędnych badaniach typu morfologia, biochemia, badania obrazowe czy inne testy.
Jeśli ktoś ma obciążony wywiad rodzinny zachorowaniami na nowotwory (np. piersi, jelita grubego czy inne), prawdopodobnie otrzyma zlecenie na wykonanie badań profilaktycznych w tym kierunku lub skierowanie do poradni genetycznej.
Nie należy także zapominać o tym, że wiele chorób neurologicznych (np. stwardnienie rozsiane) także początkowo może objawiać się uczuciem zmęczenia, więc poszukując jego przyczyny należy rozważyć konsultację neurologiczną.
Źródła:
- https://www.pum.edu.pl/__data/assets/file/0005/47435/NK_2011_055-059.pdf
- http://hcv.pzh.gov.pl/Page/o-hcv
- https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51919,przewlekla-niew ydolnosc-nerek
- https://podyplomie.pl/medycyna/26801,postepowanie-w-fibromialgii-zmodyfikowane-wyty czne-eular-2016
Przewlekłe zmęczenie – jak się z nim uporać wg medycyny chińskiej?
Zobacz także: Naturalne sposoby na zmęczenie i brak energii
