Kurkuma słynie z bezcennych dla zdrowia właściwości, ale tylko wtedy, gdy używamy jej rozsądnie. W nadmiarze przyprawa ta może szkodzić, np. nerkom i wątrobie. Sprawdzamy dlaczego.
Kurkuma właściwości lecznicze
Kurkuma, czyli ostryż długi (Curcuma longa), należy do rodziny roślin imbirowatych. To popularna przyprawa indyjska, którą pozyskuje się z kłącza o żółtobrązowej skórce i intensywnie pomarańczowym miąższu. Stosowanie kurkumy jako przyprawy i leku na różne dolegliwości znane było od wieków.
Ostatnio, w okresie pandemii, kurkuma zyskała na popularności. Uznano, że może zapobiegać infekcjom COVID-19 i wzmacniać odporność. Polecano więc doprawianie potraw kurkumą, picie szotów i napojów, a także łykanie suplementów diety z kurkumą.
Choć nie potwierdzono skuteczności kurkumy w walce z COVID-19, nadal zaleca się profilaktyczne i lecznicze stosowanie tej przyprawy. Nie bez racji, bo aktywny składnik kurkumy, czyli kurkumina, ma bowiem liczne udokumentowane właściwości lecznicze. Najbardziej znane są: działanie antyoksydacyjne, właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne. Ale nie tylko. Okazuje się, że indyjska przyprawa wykazuje też korzystny wpływ na wątrobę i stan nerek.
Kurkuma a wątroba
Badania wykazały, że kurkumina chroni wątrobę, czyli działa hepatoprotekcyjnie:
- odtruwa wątrobę, pomaga w usuwaniu toksyn, chroniąc przed zatruciem metalami ciężkimi: ołowiem, miedzią, arsenem, kadmem i chromem
- wspomaga regenerację wątroby, w przypadku uszkodzeń spowodowanych alkoholem, środkami ochrony roślin oraz paracetamolem i innymi lekami
- zapobiega gromadzeniu się tłuszczów w hepatocytach (komórkach wątroby), co zmniejsza ryzyko niealkoholowego stłuszczenia wątroby
- działa przeciwutleniająco, chroni wątrobę przed szkodliwymi wolnymi rodnikami, zapobiegając niszczeniu komórek wątroby
Z drugiej strony pojawiły się też pojedyncze udokumentowane przypadki szkodliwego wpływu kurkumy na wątrobę. Okazało się, że kłącza ostryżu spożywane jako suplement diety w dużych dawkach mogą szkodzić wątrobie. Opisano kilka przypadków pacjentów, którzy przez kilka miesięcy stosowali suplementy z kurkuminą. Obserwowano u nich zmęczenie, nudności, utratę apetytu, ciemny kolor moczu i żółtaczkę. Po przeanalizowaniu badań lekarze zdiagnozowali stan zapalny wątroby, który ustąpił po odstawieniu suplementów z kurkuminą.
Kurkuma a nerki
Agencja Żywności i Leków FDA (Food and Drug Administration) uznała substancje zawarte w kurkumie za bezpieczne dla zdrowia, także dla zdrowia nerek. Kurkuma ma naturalne właściwości moczopędne, pomaga oczyścić nerki, a dzięki właściwościom przeciwzapalnym może pomagać także w leczeniu stanów zapalnych nerek. Badania pokazują też, że osoby, które spożywały 1/4 łyżeczki kurkumy dziennie, rzadziej chorowały na raka nerek.
Dodatkowo kurkuma ma k0rzystne działanie u osób z przewlekłą niewydolnością nerek. Okazuje się, że poprawia stan nerek i zapobiega obumieraniu komórek nerkowych. Warto jednak pamiętać, że kurkuma zawiera szczawiany. Dlatego kuracja suplementami diety zawierającymi kurkumę może zwiększać ryzyko powstania kamieni nerkowych (kamieni szczawianowych), zwłaszcza u osób, które mają skłonności do kamicy.
Kurkuma na jelita
Kurkuma może dbać także o zdrowie jelit. W kilku badaniach klinicznych przeprowadzonych z udziałem pacjentów chorujących na wrzodziejące zapalenie jelit obserwowano, że kurkuma ma silne właściwości przeciwzapalne. Dzięki temu może wspomagać leczenie choroby jako terapia uzupełniająca. Regularne podawanie kurkuminy przyczyniło się do zmniejszenia dolegliwości jelitowych (biegunka, bóle brzucha, nocne wypróżnienia, uczucie silnego parcia na stolec) i zapobiegało nawrotom choroby.
Przeanalizowano także wpływ kurkuminy na pacjentów cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS). Choć potrzebne są dalsze badania, wiadomo, że kurkumina może korzystnie wpływać na jelita także i w tym przypadku, nie wywołując działań niepożądanych.
Picie kurkumy – skutki uboczne
Nie ulega wątpliwości, że kurkuma jest bezcenna dla zdrowia. Mimo to jak prawie każda substancja lecznicza może mieć skutki uboczne. Zwykle pojawiają się one po spożyciu nadmiaru kurkumy, najczęściej po trzykrotnym przekroczeniu dziennej dawki. Przedawkowanie kurkumy może powodować:
- biegunkę
- kamicę nerkową
- refluks
- zgagę
- ból głowy
- bóle brzucha
- wysypkę
- żółty stolec
Nadmiar kurkumy może także utrudniać przyswajanie żelaza i prowadzić do jego niedoborów. Kilka lat temu jeden z portali naukowych opisał przypadek pacjenta, który po leczeniu onkologicznym chciał wykorzystać przeciwzapalne właściwości kurkumy do złagodzenia stanów zapalnych i bóli stawów. Pacjent zażywał suplementy kurkumy w dawce ponad 3 gramów na dobę. Po kilkutygodniowej kuracji zaobserwowano obniżenie poziomu hemoglobiny do 12 g/dl, i to pomimo doustnej suplementacji żelaza. Po odstawieniu tabletek z kurkuminą poziom żelaza w ciągu 2 tygodni podniósł się i powrócił do normy.
Jak tłumaczą naukowcy, kurkuma zażywana w formie suplementów może zmniejszać wchłanianie żelaza o 20 proc., a niekiedy nawet o 90 proc. Wynika to z właściwości kurkuminy, która może wiązać żelazo, tworząc kompleks żelazowo-kurkuminowy. Ten zaś hamuje wytwarzanie hepcydyny – substancji syntetyzowanej w wątrobie, która reguluje poziom żelaza w organizmie.
Kurkuma może też wchodzić w interakcje z innymi farmaceutykami. Dotyczy to głównie leków:
- rozrzedzających krew
- nasercowych
- stosowanych przy chemioterapii
- przeciwhistaminowych (antyalergicznych)
- antybiotyków
Czy kurkumę można przedawkować?
Kurkumę raczej trudno przedawkować przy podaniu doustnym, zwłaszcza jeśli pochodzi z naturalnych źródeł. Jedząc świeży korzeń ostryżu lub doprawiając potrawy mieloną kurkumą, nie przekroczymy zalecanej dawki. Kurkuma jest słabo rozpuszczalna w wodzie, kiepsko przyswajalna i dość szybko usuwana z organizmu.
Do przedawkowania kurkumy może dochodzić po długotrwałym (co najmniej kilkutygodniowym) stosowaniu suplementów w dawkach znacznie przekraczających podane na opakowaniu zalecenia producenta. Kurkumina zawarta w suplementach jest przetworzona w taki sposób, by znacząco zwiększyć jej przyswajanie.
Ile kurkumy dziennie? Dawkowanie
Aby uniknąć kłopotów z nadmiarem kurkumy, warto korzystać z naturalnych źródeł, pamiętając o umiarze. Najlepiej dodawać do potraw od 1/4 do 1/2 łyżeczki kurkumy dziennie, co odpowiada 6 milimetrom świeżego kłącza.
Jeśli chcemy zażywać suplementy diety z kurkuminą, najlepiej wcześniej skontaktować się z lekarzem, zwłaszcza gdy stale przyjmujemy inne leki. Warto uważnie czytać informacje na opakowaniu i nie przekraczać ilości podanej przez producenta. Zazwyczaj dawka wynosi od 1 do 2 kapsułek lub tabletek z kurkuminą dziennie.
Kurkuma – jak stosować?
Najczęściej używamy kurkumy jako przyprawy. W celach leczniczych można z niej przygotować napoje, napary i szoty z dodatkiem czarnego pieprzu, imbiru i miodu. Mają one działanie rozgrzewające, poprawiają odporność, wspomagają leczenie np. przeziębienia i grypy.
Jak jeść kurkumę?
Świeże kłącza ostryżu długiego kurkumy można jeść na surowo. Są nieco słodsze niż mielona przyprawa. Korzeń można pokroić w plasterki i zaparzyć w szklance ciepłej wody, podobnie jak imbir, lub zetrzeć na tarce i wycisnąć sok. Kawałki kłącza warto dodawać podczas gotowania owsianek, zup, sosów, a także przy przyrządzaniu dań mięsnych. Świeżo wyciśnięty sok z kłącza kurkumy można dodawać do jogurtów i koktajli.
Mielona kurkuma jest pozyskiwana z kłączy, które są oczyszczane, gotowane, suszone i mielone. Ma intensywnie pomarańczową barwę, jest dość ostra i gorzka. Świetnie nadaje się do dań warzywnych, sosów, zup, i curry.
Liczne badania potwierdzają, że kurkuma to samo zdrowie, pod warunkiem że spożywamy ją z głową. Ostrożnie należy podchodzić do suplementów diety z kurkumą. Nie powinno się stosować ich na własną rękę, suplementację zawsze należy skonsultować z lekarzem.
Literatura
- Ali, B. H., Al-Salam, S., Al Suleimani, Y., Al Kalbani, J., Al Bahlani, S., Ashique, i in. (2018). Curcumin Ameliorates Kidney Function and Oxidative Stress in Experimental Chronic Kidney Disease. Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology, 122(1), 65–73. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28561324
- Coelho, M. R., Romi, M. D., Ferreira, D., Zaltman, C., Soares-Mota, M. (2020). The Use of Curcumin as a Complementary Therapy in Ulcerative Colitis: A Systematic Review of Randomized Controlled Clinical Trials. Nutrients, 12(8), 2296. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32751776/
- National Library of Medicine. (2021). Turmeric. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK548561/
- Ng, Q. X., Soh, A., Loke, W., Venkatanarayanan, N., Lim, D. Y., Yeo, W. S. (2018). A Meta-Analysis of the Clinical Use of Curcumin for Irritable Bowel Syndrome (IBS). Journal of Clinical Medicine, 7(10), 298. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30248988/
- Smith, T. J., Ashar, B. H. (2019). Iron Deficiency Anemia Due to High-dose Turmeric. Cureus, 11(1), e3858. https://www.cureus.com/articles/16779-iron-deficiency-anemia-due-to-high-dose-turmeric