Imbir – właściwości, działanie i zastosowanie

Czym jest imbir lekarski?

Świeże lub sproszkowane kłącze imbiru lekarskiego (Zingiber officinale) jest popularną przyprawą. Lekko zaostrza smak potraw i dodaje im świeżości. Imbir pochodzi z Chin i Indii, ale dziś uprawia się go również w Afryce, a także m.in. na Jawie i Filipinach.

Zarówno w kuchni, jak i w lecznictwie wykorzystywane jest kłącze, czyli podziemna łodyga imbiru. Bogactwo smaków i właściwości leczniczych imbir zawdzięcza olejkom eterycznym, które stanowią nawet 3,5 proc. jego składu. Ich kluczowe składniki to:

• seskwiterpen zingiberen
• gingerol
• szogaol
• zingeron

Świeży imbir ma w sobie znacznie więcej olejków eterycznych niż imbir suszony. Aby je wydobyć, trzeba kłącze najpierw obrać ze skórki, a następnie utrzeć na tarce lub drobno posiekać tuż przed użyciem.

Czytaj więcej: 7 powodów, dla których warto jeść imbir

Jak przechowywać imbir, by jak najdłużej zachował świeżość?

Najlepiej trzymać imbir w lodówce. Owinięty papierowym ręcznikiem i umieszczony w torebce foliowej będzie wolniej wysychał.

Czy imbir się obiera?

Zdecydowanie tak! Zanim przystąpimy do tarcia korzenia imbiru na tarce lub szatkowania, obierzmy go koniecznie ze skórki.

Imbir – jak jeść?

Jak jeść imbir? Na pewno nie solo! Suszony i sproszkowany imbir, a także świeżo utarty na tarce o drobnych oczkach świetnie sprawdza się jako dodatek do potraw kuchni azjatyckiej (sprawdź: przepisy kuchni indyjskiej), ale także do drobiu i ciast (np. pierniczki, pierniki, szarlotka).

Napar z imbiru

W okresie jesienno-zimowym wiele osób pije herbatę z imbirem lub napar z imbiru. Napój z imbiru jest bardzo prosty do przygotowania. Wystarczy kilka plasterków świeżego imbiru zalać wrzątkiem, a gdy napar trochę przestygnie, dodać sok z cytryny i miód.

Nalewka z imbiru

Przygotowanie domowej nalewki z imbiru wymaga nieco więcej zachodu i cierpliwości.

Przepis na nalewkę z imbiru

Najpierw zalewamy spirytusem obrane i pokrojone na cienkie plasterki kłącze imbiru. Na tym etapie można dodać też otartą skórkę z wyparzonej cytryny i miąższ pozbawiony białych błonek (mają w sobie gorycz).

Całość, w szczelnie zamkniętym słoju, odstawiamy na co najmniej cztery tygodnie. Następnie przecedzamy, rozcieńczamy w proporcji 1:3 (lub więcej) i dodajemy miód do smaku. Nalewka z imbiru jest gotowa do spożycia po co najmniej dwóch dniach.

Czytaj więcej: Jak zrobić syrop imbirowy na przeziębienie?

Imbir – właściwości

Jakie właściwości lecznicze ma imbir? Na jakie dolegliwości zdrowotne pomaga? Poznaj najważniejsze właściwości imbiru.

1. Korzeń imbiru gasi stan zapalny

Liczne badania naukowe potwierdzają przeciwzapalne właściwości imbiru. Działanie to opiera się na hamowaniu syntezy prostaglandyn, czyli substancji, które są tzw. mediatorami zapalenia. To hormony, które są odpowiedzialne za wywołanie reakcji zapalnej.

Imbir hamuje też wydzielanie cytokin prozapalnych, czyli białek wydzielanych przez komórki układu odpornościowego (m.in. limfocyty, makrofagi) w miejscu zapalenia. Według niektórych naukowców imbir działa na poziomie genów – hamuje działanie kilku genów biorących udział w reakcji zapalnej. Przeciwzapalne działanie wyciągu z imbiru porównuje się do działania aspiryny.

Imbir na przeziębienie to świetny pomysł! Gdy czujemy, że coś nas bierze, warto pić herbatę z imbirem czy napar z plasterków świeżego imbiru. Taki napój z imbiru dodatkowo zadziała rozgrzewająco i napotnie. Gdy pojawi się złowieszcze drapanie w gardle, warto żuć plasterki imbiru.

2. Imbir działanie przeciwwymiotne

Żucie plasterków świeżego imbiru albo zażywanie tabletek zawierających ekstrakt z imbiru to skuteczne antidotum na nudności. Mogą być one wywołane przez chorobę lokomocyjną, ciążę, a nawet chemioterapię stosowaną do leczenia nowotworów. Imbir pomaga również na nudności pooperacyjne.

3. Imbir zwalcza bakterie i grzyby

Staphylococcus aureus, Proteus vulgaris, Bacillus subtilis, Enterobacter aerogenes, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa to tylko niektóre bakterie, których wzrost i namnażanie w warunkach in vitro hamuje wyciąg z imbiru. Jego działanie przeciwbakteryjne bywa silniejsze niż w przypadku penicyliny.

Inne badania potwierdzają przeciwgrzybicze działanie wyciągu z imbiru (m.in. na takie grzyby, jak: Aspergillus niger, Penicillium spp., Candida albicans i Saccharomyces cerevisiae). Działanie olejków eterycznych zawartych w kłączu imbiru bywa porównywane do działania nystatyny – antybiotyku o działaniu przeciwgrzybiczym.

Imbir na odchudzanie?

Imbir stymuluje trawienie, dlatego jest bardzo przydatny w przypadku problemów żołądkowo-jelitowych, m.in. spowolnionego opróżniania żołądka, osłabionej perystaltyki czy zaparć. Przyspieszone przechodzenie treści pokarmowej przez przewód pokarmowy skutkuje skróconym czasem wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim. Z tego powodu można uznać, że imbir sprzyja redukcji wagi i wspomaga odchudzanie.

Czytaj więcej: Napój z kurkumy, shot w proszku, przepis, właściwości

Czy ekstrakt z imbiru obniża poziom glukozy we krwi?

Badania na szczurach dowiodły hipoglikemizującego (czyli obniżającego stężenie glukozy we krwi) działania imbiru. Szczurom laboratoryjnym ze sztucznie wywołaną cukrzycą podawano ekstrakt ze świeżego lub gotowanego imbiru przez okres czterech tygodni. Zaobserwowano obniżenie stężenia glukozy do wartości, jakie szczury miały, zanim sprowokowano u nich cukrzycę.

Jak wytłumaczyć hipoglikemizujące działanie imbiru? Prawdopodobnie chodzi o zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę, czyli redukcję insulinooporności, oraz zmniejszenie wchłaniania glukozy w jelitach. Dzięki temu komórki wątroby i mięśni lepiej metabolizują glukozę dostarczaną z pożywieniem. Co za tym idzie, jej stężenie we krwi się obniża. Ponadto niektórzy badacze uważają, że składniki aktywne zawarte w imbirze zmniejszają aktywność enzymów trawiennych, głównie amylazy trzustkowej.

Imbir – działanie przeciwmiażdżycowe

Spożywanie imbiru może powodować poprawę profilu lipidowego we krwi, czyli składu krążących w niej tłuszczów. Szczurom z hipercholesterolemią (zbyt wysokim poziomem cholesterolu) podawano ekstrakt z imbiru. Po czterech tygodniach zaobserwowano u nich obniżenie stężenia cholesterolu oraz triglicerydów odpowiedzialnych za miażdżycę. Zanotowano również wzrost poziomu cholesterolu frakcji HDL (tzw. „dobrego” cholesterolu, który chroni układ krążenia).

Dobroczynny wpływ imbiru na profil lipidowy potwierdziło także badanie z udziałem ludzi chorujących na cukrzycę typu 2. Uczestniczący w badaniach pacjenci przyjmowali przez 12 tygodni kapsułki zawierające 1600 mg sproszkowanego kłącza imbiru. Po zakończeniu badania stwierdzono obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego średnio o 15,4 mg/dl, cholesterolu LDL (zwanego „złym” cholesterolem) średnio o 8,8 mg/dl oraz triglicerydów średnio o 45,4 mg/dl. Średni wzrost stężenia cholesterolu HDL wynosił natomiast 1,3 mg/dl.

Czytaj więcej: Chai – indyjska, rozgrzewająca herbata masala

Korzeń imbiru w walce z zakrzepami

Badania na szczurach dowiodły także, że systematyczne podawanie ekstraktu z imbiru zmniejsza zdolność płytek krwi do agregacji, czyli zlepiania, a co za tym idzie, do powstawania zakrzepów. To dowodzi, że imbir może być pomocny w przypadku osób borykających się z nadmierną krzepliwością. Dawkowanie imbiru trzeba jednak ustalić z lekarzem prowadzącym.

Imbir – pogromca wolnych rodników

Związki zawarte w ekstrakcie z imbiru powodowały wzrost stężenia enzymów antyoksydacyjnych (dysmutazy ponadtlenkowej, peroksydazy glutationowej oraz glutationu) w komórkach wątroby szczurów. Lepsza ochrona przed nadmiarem wolnych rodników obniża ryzyko m.in. powstawania mutacji, które mogą być początkiem choroby nowotworowej.

Jak bezpiecznie stosować korzeń imbiru?

FDA (Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) uznała imbir za bezpieczny produkt i dopuściła go do stosowania w przemyśle spożywczym. Jak go dawkować? Stosowanie imbiru w kuchni czy picie naparów z imbiru można uznać za element profilaktyki. Jednak gdy zależy nam na efektach leczniczych (np. w przypadku przewlekłych chorób zapalnych stawów, takich jak RZS, czy dolegliwości reumatycznych), codzienna dawka imbiru powinna być znacznie większa.

W badaniach, które potwierdziły przeciwzapalne działanie imbiru, wykorzystywano sproszkowany imbir w dawkach co najmniej kilkuset mg na dobę. Dlatego jeśli zależy nam na efekcie leczniczym, powinniśmy raczej wspomóc się sprawdzonymi suplementami zawierającymi standaryzowany wyciąg z imbiru.

Czytaj więcej: Złote mleko – przepis na lek na przeziębienie

Imbir – przeciwwskazania do stosowania

Czy imbir można przedawkować? To trudne, jeśli wykorzystujemy świeże kłącza, ale możliwe, gdy sięgniemy po suplementy. Pojawienie się skłonności do biegunek lub zbyt luźnych stolców może być oznaką, że spożywajmy go zbyt dużo. Włączając imbir do codziennej diety, trzeba zachować ostrożność w przypadku niektórych chorób. Na przykład u osób cierpiących na chorobę wrzodową żołądka imbir może podrażniać błonę śluzową żołądka oraz sprzyjać krwawieniom.

Imbiru nie powinny nadużywać przede wszystkim osoby leczące się przewlekle z powodu cukrzycy czy zaburzeń krzepnięcia krwi (imbir obniża ciśnienie i rozrzedza krew). Plasterek imbiru dodany do herbaty raczej im nie zaszkodzi, ale suplementacja dużymi dawkami ekstraktu z imbiru może zaburzyć kontrolę choroby. Lepiej też nie przesadzać z zażywaniem dużych dawek imbiru w ciąży.

Źródła:

1. Kulczyński, B., Gramza-Michałowska, A. (2016). Znaczenie żywieniowe imbiru. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLIX(1), 57–58. Pobrane z https://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2016/Nr%201/Bromatologia%201_2016%20s%20057-063.pdf
2. Grys, A., Łowicki, Z., Parus, A. (2010). Właściwości lecznicze imbiru (Zingiber officinale Roscoe). Borgis – Postępy Fitoterapii, 1, 42–45. Pobrane z http://www.czytelniamedyczna.pl/3538,wlasciwosci-lecznicze-imbiru-zingiber-officinale-roscoe.html
3. Cisowski, W., Kowalczyk, A., Jamontt, J. (2004). Kłącze imbiru – zastosowanie lecznicze oraz składniki czynne. Borgis – Postępy Fitoterapii, 2, 71–76. Pobrane z http://www.czytelniamedyczna.pl/2541,kcze-imbiru-zastosowanie-lecznicze-oraz-skadniki-czynne.html

AUTOR

Katarzyna Koper

Dziennikarka, psychodietetyk