Strona główna ZdrowieZdrowe odżywianieAntyoksydanty Wolne rodniki – jak się przed nimi bronić?

Wolne rodniki – jak się przed nimi bronić?

autor: Magdalena Wojciechowska-Budzisz Data publikacji: Data aktualizacji:
Data publikacji: Data aktualizacji:

Ostatnimi czasy coraz więcej mówi się i słyszy o tajemniczych wolnych rodnikach, którym przypisuje się zasadniczą rolę w wywoływaniu wielu chorób oraz przyspieszaniu procesów starzenia się organizmu. To wszystko prawda, warto zatem wiedzieć, czym są, skąd się biorą i co powodują owe zgubne cząstki oraz – co nawet ważniejsze – jak się przed nimi chronić.

Strona główna ZdrowieZdrowe odżywianieAntyoksydanty Wolne rodniki – jak się przed nimi bronić?

Wolne rodniki – czym są?

Wszystkie związki składają się z ogromnej liczby atomów. Atomy posiadają jądro, wokół którego krążą na orbitach elektrony – ujemnie naładowane cząstki elementarne. Jeśli na ostatniej orbicie atomu znajduje się parzysta liczba elektronów, to taki układ jest stabilny i „spokojny”.

Jeśli natomiast zabraknie jednego elektronu i w powłoce atomu zrobi się „dziura”, zaczyna się panika. W celu jak najszybszego przywrócenia równowagi, atom „szuka” brakującej cząstki i „zabiera” ją innym atomom. Okradzione z elektronu atomy postępują dokładnie tak samo. Dlatego ilość niesparowanych atomów rośnie wtedy bardzo szybko.

Takie atomy, które poszukują brakującego ogniwa, nazywane są wolnymi rodnikami. Są one niezwykle aktywnymi cząstkami i szybko się mnożą. Jeden daje początek następnym i taka reakcja łańcuchowa może trwać bez końca.

Wolne rodniki, zabierając elektrony z atomów różnych komórek naszego ciała, wywołują niezwykle destrukcyjne działanie na organizm. Nie oszczędzają żadnego ważnego narządu. Mogą między innymi uszkadzać błony komórkowe lub niszczyć DNA, powodując szybsze starzenie się i śmierć komórek.

Dieta na poprawę wzroku

Skąd się biorą wolne rodniki?

Wolne rodniki mogą powstawać jako produkt uboczny różnych reakcji zachodzących w ustroju. Niektóre reakcje enzymatyczne powodują dodanie jednego elektronu do atomu tlenu, co skutkuje powstaniem niezwykle groźnego rodnika o dużej aktywności niszczącej komórki. Źródło wolnych rodników mogą stanowić także metale ciężkie, takie jak ołów, rtęć czy kadm.

Wolne rodniki powstają również w wyniku szeregu procesów, mających na celu oczyszczanie organizmu z substancji dla niego obcych i toksycznych. Należą do nich między innymi:

  • dym papierosowy
  • środki ochrony roślin
  • spaliny
  • sztuczne dodatki do żywności
  • leki
  • związki zanieczyszczające powietrze

Wszystkie te substancje, a także ich metabolity mają charakter wolnych rodników i mogą być dla człowieka trujące, alergizujące, mutagenne, kancerogenne (rakotwórcze) i teratogenne (uszkadzające płód).

Te niekorzystne i szkodliwe cząstki mogą także powstawać pod wpływem naświetlania promieniowaniem ultrafioletowym (np. opalanie się w solarium) lub promieniowaniem rentgenowskim (badania RTG).

Na uwagę zasługuje fakt, że głównym źródłem wolnych rodników w organizmie jest… proces oddychania (!), przebiegający w mitochondriach. W łańcuchu oddechowym wodór łączy się z tlenem, co wiąże się z transportem naładowanych elektronów i produkcją energii.

Podczas tego procesu odbywa się przenoszenie elektronów i dochodzi w niewielkim stopniu również do łączenia się pojedynczych elektronów z atomami tlenu, w wyniku czego dochodzi do powstania niesparowanej liczby elektronów w tych cząstkach i tworzenia się wolnych rodników.

U zdrowego człowieka w procesie oddychania około 3-5% cząsteczek tlenu przekształca się w wolne rodniki!

Można zatem przypuszczać, że skoro wolne rodniki powstają także wskutek naturalnych i fizjologicznych procesów zachodzących w ustroju, mają one jakąś pozytywną funkcję do spełnienia.

10 oznak niedoboru witaminy C

Czy wolne rodniki są nam do czegoś potrzebne?

Zaskakujące, lecz prawdziwe jest stwierdzenie, że tak – wolne rodniki odgrywają pewną rolę w organizmie. Niewielka ilość wolnych rodników jest wręcz niezbędna, aby ustrój mógł prawidłowo funkcjonować.

Są one potrzebne przede wszystkim komórkom układu odpornościowego. Pomagają leukocytom i makrofagom w niszczeniu szkodliwych drobnoustrojów. Te komórki układu immunologicznego pochłaniają bakterię lub wirusa i zaczynają wytwarzać w swoim wnętrzu wolne rodniki, które uszkadzają białka i DNA intruza i doprowadzają do jego śmierci.

Ponadto wolne rodniki biorą udział w procesach zapalnych, które w pewien sposób uaktywniają układ immunologiczny człowieka i pomagają zwalczyć chorobę. Rodniki potrafią też utleniać toksyczne dla organizmu związki, które w postaci takich metabolitów są łatwiej eliminowane przez organizm.

Wykorzystanie wolnych rodników w celach dobroczynnych jest tylko potwierdzeniem mądrości matki natury. Pamiętać jednak należy, że cząstki te są pomocne tylko wtedy, jeśli nie ma ich zbyt dużo, czyli w sytuacji, gdy ich produkcja kontrolowana jest przez naszą fizjologię, a nadmiar likwidowany jest naturalnie przez przeciwutleniacze endogenne, czyli różne enzymy i hormony, które mają zdolność neutralizacji szkodliwych cząstek.

Jeśli jednak dochodzi do zaburzenia tej delikatnej równowagi i organizm nie radzi sobie z nadmiarem wolnych rodników, pojawia się zagrożenie licznymi chorobami i zaburzeniami.

Jakie schorzenia mogą być wywołane przez wolne rodniki?

Wolne rodniki są niezwykle aktywne. Jak torpedy przemieszczają się po całym organizmie i niszczą to, co napotkają – uszkadzają błony komórkowe, materiał genetyczny, struktury białkowe.

Do głównych przypadłości, będących efektem działalności wolnych rodników zaliczamy między innymi:

  • miażdżycę
  • zawał serca
  • udar mózgu
  • choroby krążenia

Przyczyniają się one także do osłabienia odporności oraz rozwoju chorób neurodegeneracyjnych (Parkinsona, Alzheimera), zapalenia stawów, chorób nerek, cukrzycy i nowotworów.

Wolne rodniki niszczą włókna kolagenowe w skórze, powodując przyspieszone starzenie się i niekorzystne zmiany w wyglądzie – zmarszczki, wiotczenie skóry. Są przyczyną zmian degeneracyjnych w narządzie wzroku, prowadząc do zaćmy. Jeśli zaatakują DNA, mogą wywołać zmiany nowotworowe, uszkodzić płód lub spowodować mutacje.

Jak działają przeciwutleniacze?

Czy można się ustrzec przed wolnymi rodnikami?

Biorąc pod uwagę fakt, że wolne rodniki powstają również endogennie, czyli są wytwarzane przez nasz organizm – nie można uniknąć ich obecności. Można jednakże ograniczyć ich „podaż” z zewnątrz (rodniki egzogenne) oraz zminimalizować ich wpływ na nasze zdrowie poprzez właściwy tryb życia, odpowiednią dietę i zachowanie równowagi fizyczno-emocjonalnej.

Wiodącą rolę w walce z rodnikami pełni prawidłowy sposób odżywiania się. Najprościej można przeciwdziałać ich destrukcyjnej działalności, dostarczając do ustroju odpowiedniej ilości przeciwutleniaczy, które w naturalny sposób zneutralizują wolne rodniki i zapobiegną katastrofie zdrowotnej, do jakiej nieuchronnie prowadzi ich rozpanoszenie się i wszechobecność w dzisiejszych czasach.

Ograniczenie ilości wolnych rodników można uzyskać także poprzez unikanie oraz eliminację szkodliwych czynników sprzyjających ich obecności. Unikajmy zatem:

  • palenia papierosów i przebywania w towarzystwie palaczy
  • zanieczyszczonego środowiska
  • chemicznych rozpuszczalników
  • przebywania w zadymionych pomieszczeniach
  • jedzenia żywności przetworzonej i konserwowanej
  • niektórych form przygotowywania posiłków (najwięcej wolnych rodników zawiera jedzenie smażone, grillowane oraz wędzone)

Dostarczają ich także pryskane i nawożone sztucznie owoce i warzywa, leki chemiczne oraz produkty zawierające barwniki.

Źródłem wolnych rodników są też zawierające sporo niezdrowych tłuszczów trans:

  • chipsy
  • frytki
  • krakersy
  • pizza
  • gotowe dania
  • ciastka i większość słodyczy

Proces powstawania wolnych rodników jest nasilany również przez długotrwały stres, chroniczny brak odpoczynku, bardzo intensywny wysiłek fizyczny, czy też długie opalanie się na słońcu lub w solarium. Dlatego powinniśmy ćwiczyć i opalać się z umiarem i zachowaniem zasad zdrowego rozsądku, a także – co brzmi trochę jak truizm – poszukać najlepszych dla każdego metod na radzenie sobie z codziennym stresem.

Techniki relaksacyjne na stres

Czy ten artykuł był pomocny?
TakNie

Podobne artykuły