Krwawnik pospolity – właściwości lecznicze i zastosowanie

Krwawnik pospolity w tradycyjnym ziołolecznictwie

Krwawnik pospolity (łac. Achillea millefolium L.) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje pospolicie na terenie całej Polski i ogólnie na obszarze całej półkuli północnej. Krwawnik to roślina lecznicza znana i stosowana od tysięcy lat w medycynie w wielu kulturach. Jego najstarsze ślady zostały odnalezione wśród innych ziół leczniczych w miejscach pochówku przypisanych Neandertalczykom, zlokalizowanych w Iraku i datowanych na czas około 60 000 lat p.n.e.

Każdy z nas z pewnością zna jego drobne, białe kwiatki i charakterystyczne, „postrzępione” listki. To im roślina zawdzięcza drugą część swej łacińskiej nazwy. Millefolium oznacza bowiem „tysiąclistny”.

W starożytności krwawnik nazywany był herba militaris, czyli zielem żołnierzy. Już wtedy bowiem słynął z tego, że pomagał w gojeniu się ran odniesionych przez żołnierzy na polu bitewnym. Pierwszy człon łacińskiej nazwy rośliny odnosi się do starożytnego greckiego bohatera – półboga Achillesa, który miał przy pomocy tego ziela opatrywać rany swoich towarzyszy walki w bitwie pod Troją. Krwawnik nie pomógł jednak samemu Achillesowi, który zginął ugodzony zatrutą strzałą w piętę – swój słaby punkt, jedyne miejsce, które nie chroniło go przed śmiercią. Spartański wojownik miał ponoć zawdzięczać swą wiedzę o leczniczym działaniu krwawnika centaurowi Chironowi. A jak wiadomo, centaur ten słynął ze swojej ogromnej mądrości.

Celtyccy druidzi używali rośliny do przepowiadania pogody. Krwawnik pospolity pojawia się także w starożytnych Chinach. Tam z kolei wiązki zawierające 64 łodyżki rośliny przez wieki służyły do odczytywania heksagramów z księgi I Ching. Do dzisiaj krwawnik jest ważnym składnikiem wielu mieszanek wykorzystywanych w chińskim ziołolecznictwie.

Krwawnik wykorzystywany był także w magicznych i rytualnych obrzędach. Jako że zaobserwowano jego silny wpływ na jedną z najcenniejszych substancji naszego ciała, czyli krew, wiązano go również z zarządzaniem przepływem energii u człowieka. W astrologii z kolei krwawnik jest przypisywany kobietom i wiązany z Wenus, boginią miłości.

Właściwości lecznicze ziela opisywane były przez starożytnych i średniowiecznych lekarzy i botaników, między innymi Hipokratesa, Dioskurydesa czy św. Hildegardę. Dzisiaj również krwawnik cieszy się niesłabnącą popularnością. Swoje działanie zawdzięcza składnikom chemicznym obecnym w zielu, które stanowi główny surowiec leczniczy (czasami wykorzystuje się także suszone kwiaty).

4 zioła, które stosuje się w medycynie chińskiej i europejskiej

Krwawnik – jakie związki czynne znajdziemy w jego zielu?

Wśród licznych komponentów obecnych w roślinie do najważniejszych należą:

• olejek eteryczny – zawierający związki o charakterze terpenów, takie jak: linalol, borneol, alfa-pinen, beta-pinen, kamfora, eukaliptol. Kombinacja tych wonnych składników nadaje roślinie specyficzny, dość intensywny zapach
• achilleina – związek charakterystyczny tylko dla tej rośliny. To on w dużej mierze odpowiada za lecznicze działanie surowca, ponieważ nadaje mu właściwości hamujące krwawienie
• kwasy tłuszczowe
• kwasy organiczne – szczególnie kawowy, salicylowy i dikawoilochinowy, odpowiedzialne za działanie przeciwzapalne i żółciotwórcze surowca
• chamazulen – któremu krwawnik zawdzięcza działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i przeciwgrzybicze
• flawonoidy – dzięki którym roślina wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwskurczowe
• garbniki – warunkujące działanie ściągające
• saponiny
• sterole
• sole mineralne – głównie związki wapnia i potasu, ale też magnez i cynk

Krwawnik pospolity – właściwości lecznicze

Powyższe składniki zapewniają roślinie szczególne właściwości terapeutyczne. Krwawnik znany jest najbardziej z takiego działania leczniczego, jak:

• działanie ściągające – wykorzystywane w celu zahamowania krwawienia. Odpowiada za to w głównej mierze alkaloid achilleina, który przyspiesza koagulację płytek krwi, co ułatwia szybsze zasklepienie się rany
• działanie antybakteryjne – które wiąże się przede wszystkim z obecnością w surowcu olejku eterycznego. Jego składniki skutecznie likwidują bakterie, które mogłyby stać się przyczyną infekcji w miejscu zranienia i skomplikować proces gojenia się.

Szybszej regeneracji uszkodzonych miejsc sprzyja także:

• działanie przeciwzapalne
• działanie przeciwbólowe

Krwawnik pospolity wykazuje także działanie:

• poprawiające krążenie krwi – krwawnik usprawnia krążenie krwi oraz poprawia przepływ krwi w naczyniach. Ma zdolność do rozszerzania naczyń kapilarnych, co w efekcie zapewnia lepszy dopływ krwi oraz prawidłowe dotlenienie i odżywienie wszystkich części ciała. Wykazano również, że krwawnik obniża ciśnienie tętnicze krwi oraz działa rozkurczająco na naczynia wieńcowe i oskrzela, co może być przydatne w leczeniu nadciśnienia i astmy
• żółciotwórcze i ułatwiające trawienie – krwawnik klasyfikowany jest jako tak zwane „zioło gorzkie”. Skutecznie pobudza trawienie, zwiększa wydzielanie żółci, wspomaga pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego (sprawdź: naturalne sposoby na oczyszczenie wątroby). W efekcie poprawia funkcjonowanie narządów trawiennych i zapobiega tworzeniu się kamieni żółciowych. Ze względu na zawartość azulenu, który ma właściwości spazmolityczne i rozluźniające mięśnie żołądka, krwawnik uznawany jest za niezwykle przydatny środek rozkurczowy.

Krwawnik był zawsze stosowany w medycynie ludowej jako skuteczne remedium na wszelkie dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Ma on zdolność do gojenia i regeneracji błony śluzowej przewodu pokarmowego. Ponadto normalizuje wydzielanie kwasu solnego w żołądku, co pomaga zapobiegać niestrawności i zgadze

• rozkurczające na mięśniówkę macicy – krwawnik jest bardzo dobrym przyjacielem kobiet. Wykazuje dużą skuteczność, jeśli chodzi o łagodzenie obfitych miesiączek, ponieważ zmniejsza krwawienie menstruacyjne, a z drugiej strony może być także stosowany w celu wywołania miesiączki. Zwiększa aktywność mięśni macicy i stymuluje przepływ krwi w tym obszarze, co pomaga zainicjować krwawienie. Mogą go więc stosować kobiety cierpiące z powodu zaniku miesiączki.

Dodatkowo właściwości przeciwskurczowe i przeciwzapalne ziela krwawnika czynią go znakomitym lekiem na bolesne skurcze menstruacyjne. Jego działanie pobudzające krążenie krwi pomaga natomiast wyeliminować zastój krwi w obszarze miednicy, występujący np. w zespole policystycznych jajników lub endometriozie i będący częstą przyczyną silnego bólu.

Herbatka na trawienie

W jakich wskazaniach można zastosować ziele krwawnika?

W związku z powyższymi właściwościami terapeutycznymi ziela krwawnika jest on zalecany w następujących dolegliwościach:

• rany i przecięcia – naturalne właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe krwawnika sprawiają, że jest on doskonałym środkiem do leczenia skaleczeń, przecięć, otarć i różnego rodzaju zranień. Łagodzi ból, zmniejsza stan zapalny, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek i gojenie się ran
• zaburzenia krążenia żylnego – żylaki są powszechną dolegliwością spowodowaną nieprawidłowym krążeniem żylnym. Regularne picie naparów z krwawnika pozwala zapobiec tej przykrej przypadłości i poprawia cyrkulację krwi. Krwawnik rozprasza zastoje krwi, a dzięki właściwościom ściągającym wzmacnia ściany żylnych naczyń krwionośnych. Przy okazji wspomaga leczenie również takich schorzeń, jak miażdżyca czy innego rodzaju choroby układu krążenia
• dolegliwości przewodu pokarmowego – wśród których można wymienić przede wszystkim: bóle o charakterze skurczowym, grypę żołądkową, dolegliwości wątroby i/lub pęcherzyka żółciowego, wzdęcia, biegunkę, zgagę, niestrawność, kamicę żółciową, kolkę czy zaburzenia wydzielania kwasu żołądkowego.

Krwawnik jest zalecany także w przypadku braku apetytu, ponieważ pobudza łaknienie i ułatwia procesy trawienne

• bolesne menstruacje – w których napar z krwawnika działa przeciwbólowo i rozkurczająco. Wskazany jest on także w innych dolegliwościach ginekologicznych, między innymi w endometriozie, zespole jajników policystycznych, zaniku miesiączki oraz obfitym krwawieniu miesięcznym (zaburzenia miesiączkowania)
• infekcje górnych dróg oddechowych – a w szczególności przeziębienia, grypa, stany zapalne gardła, zapalenie oskrzeli, a nawet zapalenie płuc. Krwawnik jest ziołem o działaniu napotnym, a co za tym idzie, pomaga w naturalny i łagodny sposób obniżyć gorączkę. Przy zwalczaniu infekcji przydaje się również jego działanie przeciwzapalne oraz przeciwnieżytowe.

Według medycyny chińskiej krwawnik jest ziołem o wysuszającym i rozgrzewającym wpływie na organizm. W związku z tym może być pomocny przy infekcjach przebiegających z obecnością śluzu i nadmiernej wydzieliny z dróg oddechowych, takich jak np. zapalenie oskrzeli, mokry kaszel z odkrztuszaniem, zapalenie zatok czy nawet zwykły nieżyt nosa

• ból zębów – w tym przypadku żucie świeżych liści krwawnika może pomóc złagodzić dolegliwości bólowe; nie uchroni nas jednak przed wizytą u stomatologa
• hemoroidy – w związku z właściwościami ściągającymi i zdolnością do hamowania krwawienia roślina może być stosowana także w przypadku krwawiących żylaków odbytu

Kiedy i jak zbierać zioła?

Kiedy zachować ostrożność przy stosowaniu krwawnika pospolitego?

Krwawnik zasadniczo jest bezpiecznym w użytkowaniu lekiem roślinnym. Jednak warto zachować ostrożność w sytuacjach opisanych poniżej.

• Nie powinno się stosować preparatów czy naparów z ziela krwawnika przez czas dłuższy niż dwa tygodnie z rzędu.
• Kobiety w ciąży nie powinny zażywać krwawnika, ponieważ ze względu na możliwość nasilenia skurczów macicy istnieje wówczas zagrożenie poronieniem.
• Jeśli zażywa się leki na nadciśnienie, trzeba wziąć pod uwagę to, że krwawnik może obniżać ciśnienie krwi i przez to nasilać działanie tych medykamentów.
• Jeśli stosuje się preparaty z krwawnika na skórę, należy potem unikać bezpośredniej ekspozycji na słońce.
• Nie zaleca się podawania preparatów z krwawnika dzieciom do 12 roku życia ze względu na brak dowodów bezpieczeństwa stosowania.
• Osoby z alergią na rośliny z rodziny astrowatych (np. rumianek, jeżówka, nagietek, arnika) powinny uważać również na krwawnik. Jeśli wystąpi wysypka, ból głowy, świąd lub zaczerwienienie, preparat trzeba odstawić.

Krwawnik – jak stosować jego ziele?

Krwawnik pospolity można stosować zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie. Jeśli jest stosowany na skórę, to najlepiej przygotować sobie wywar z ziela krwawnika do okładów.

W przypadku bolesnych miesiączek, skurczowych bólów podbrzusza lub infekcji pęcherza moczowego można przygotować sobie ciepłą nasiadówkę z dodatkiem naparu lub wywaru z krwawnika.

Do użycia doustnego stosujemy napar (herbatę), wywar lub wyciąg z krwawnika. Napar sporządza się, zalewając czubatą łyżeczkę ziela 250 ml wrzącej wody i zaparzając pod przykryciem przez około 15 minut. Po przecedzeniu pije się 2 razy dziennie.

Wyciągi z krwawnika stosowane są również w preparatach kosmetycznych. Dodaje je się do kremów, maseczek, płynów do kąpieli, toników do przemywania twarzy. Szczególne zastosowanie znajduje w produktach do pielęgnacji skóry trądzikowej, przetłuszczającej się i z problemami, ze względu na swoje właściwości ściągające, oczyszczające, łagodzące podrażnienia i przeciwbakteryjne.

Piotr Ciemny: pokochaj chwasty w kuchni

Bibliografia:

1. Indigo Herbs (b.d). Yarrow benefits. Pobrane 27 sierpnia 2021 z https://www.indigo-herbs.co.uk/natural-health-guide/benefits/yarrow
2. Dellwo, A. (2020). The health benefits of yarrow. Pobrane z https://www.verywellhealth.com/yarrow-health-benefits-4586386
3. Strzępek-Gomółka, M., Gaweł-Bęben, K., Kukula-Koch, W. (2021). Achillea species as sources of active phytochemicals for dermatological and cosmetic applications. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2021, 6643827. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33833853/
4. Hajhashemi, M., Ghanbari, Z., Movahedi, M., Rafieian, M., Keivani, A., Haghollahi, F. (2018). The effect of Achillea millefolium and Hypericum perforatum ointments on episiotomy wound healing in primiparous women. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 31(1), 63–69. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28027682/
5. Moradi, M. T., Rafieian-Koupaei, M., Imani-Rastabi, R., Nasiri, J., Shahrani, M., Rabiei, Z., i in. (2013). Antispasmodic effects of yarrow (Achillea millefolium L.) extract in the isolated ileum of rat. African Journal of Traditional, Complementary, and Alternative Medicines: AJTCAM, 10(6), 499–503. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3847392/
6. Cavalcanti, A. M., Baggio, C. H., Freitas, C. S., Rieck, L., de Sousa, R. S., Da Silva-Santos, J. E., i in. (2006). Safety and antiulcer efficacy studies of Achillea millefolium L. after chronic treatment in Wistar rats. Journal of Ethnopharmacology, 107(2), 277–284. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16647233/
7. Majnooni, M. B., Mohammadi-Farani, A., Gholivand, M. B., Nikbakht, M. R., Bahrami, G. R. (2013). Chemical composition and anxiolytic evaluation of Achillea Wilhelmsii C. Koch essential oil in rat. Research in Pharmaceutical Sciences, 8(4), 269–275. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24082896/
8. Ayoobi, F., Shamsizadeh, A., Fatemi, I., Vakilian, A., Allahtavakoli, M., Hassanshahi, G., i in. (2017). Bio-effectiveness of the main flavonoids of Achillea millefolium in the pathophysiology of neurodegenerative disorders- a review. Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 20(6), 604–612. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28868116/
9. Akram M. (2013). Minireview on Achillea millefolium Linn. The Journal of Membrane Biology, 246(9), 661–663. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23959026/
10. Nartowska, J. (2016). Herba Militaris… Panacea – Leki Ziołowe, 3(56), 5–7. Pobrane z https://panacea.pl/articles.php?id=5601
11. Labofarm (b.d.) Krwawnik pospolity. Pobrane z https://www.labofarm.pl/encyklopedia-ziol/krwawnik-pospolity/
12. Fewell, A.K. (2020). Medicinal uses for yarrow – the homestead herb [wpis na blogu]. Pobrane z https://thefewellhomestead.com/medicinal-uses-for-yarrow-the-homestead-herb/