Obfite, niezwykle bolesne miesiączki, którym towarzyszy wiele uciążliwych objawów. Są to nudności, wymioty, omdlenia, ból przy stosunku czy podczas wypróżniania. Endometrioza narasta z każdą kolejną miesiączką. Kończy ją menopauza, ale wtedy zwykle, o ile wcześniej nie poddamy się leczeniu, powikłania są tak nasilone, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Co wiemy o endometriozie, jak można ją leczyć, z czego wynika? Oto najważniejsze informacje.
Spis treści
Marta Mieloszyk-Pawelec o diecie przy endometriozie
Specjalistka w zakresie mikroodżywiania Marta Mieloszyk-Pawelec opowiada Annie Augustyn-Protas o tym, czym jest endometrioza i jaką dietę stosować, aby złagodzić objawy choroby. Obejrzyj cały wywiad na naszym kanale YouTube.
Endometrioza – skąd się bierze?
Endometrioza dotyka około 20 procent kobiet w każdej populacji. Bywa rodzinna, to znaczy, że mogą na nią chorować kolejne pokolenia kobiet w jednej rodzinie, ale nie zawsze. Nie odkryto konkretnego genu choroby.
Od niedawna coraz więcej lekarzy i naukowców uważa, że endometrioza zalicza się do chorób autoimmunologicznych, czyli polegających na atakowaniu organizmu przez własne komórki. Charakterystyczne dla chorób z autoagresji jest to, że zwykle cierpi się na kilka jednocześnie. Z endometriozą w parze idzie np. niedoczynność tarczycy, ale też bielactwo czy łuszczyca.
Co to jest endometrioza?
Endometrioza to występowanie endometrium, czyli tkanki błony śluzowej macicy – poza macicą. Jak się tam dostaje? W wyniku wstecznego miesiączkowania – krew z błoną śluzową wypływa przez jajowody (w przeciwną stronę, z powodu narastającego ciśnienia w macicy). Dostaje się do jamy brzusznej, gdzie znajdują się jelita.
Zjawisko wstecznego miesiączkowania występuje często, ale zwykle zdrowy organizm kobiety sam umie sobie z nim poradzić. Otóż po miesiączce układ sprzątający, czyli makrofagi i komórki NT (natural killers) – czyszczą pozostałości po miesiączce. Jednak u pacjentek z endometriozą układ sprzątający jest ułomny.
Endowojowniczka – Karolina Szymczak opowiada o swoich zmaganiach z endometriozą
Endometrioza – objawy
W konsekwencji komórki błony śluzowej macicy wszczepiają się w różne miejsca: np. w otrzewną (błonę otaczającą jelito). Tam tworzą zrosty, guzy i torbiele endometrialne (torbiel czekoladowa – ze względu na swój kolor), które niejako zaczynają żyć swoim życiem. Reagują bowiem na hormony wydzielane podczas każdej kolejnej miesiączki – krwawiąc. Z upływem czasu problem narasta, bo zrosty i guzy są coraz obszerniejsze.
Problem endometriozy wiąże się zwykle ze skłonnością do obfitych miesiączek. Jest to szczególnie kłopotliwe u kobiet, które nie rodziły – ich kanał szyjki macicy jest bardzo wąski. To utrudnia odpływ krwi z macicy w czasie miesiączki. Dlatego krew wypływa w przeciwną stronę – jajowodami, podrażniając przy tym jamę brzuszną i obecne tam nerwy. To może powodować:
- nudności
- wymioty
- omdlenia
- ogromne bóle podbrzusza
Wówczas miesiączka staje się tak nieprzyjemnym przeżyciem, że wymaga regularnych zwolnień z pracy czy szkoły. Przy czym stosowane leki przeciwbólowe i rozkurczowe nie przynoszą wyraźnej ulgi. Działają jedynie doraźnie.
Endometrioza może umiejscowić się w bliźnie po cesarskim cięciu – jako nieduży guz. Staje się on bolesny w czasie miesiączek. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu guza.
Stopnie endometriozy
Czterostopniowa skala endometriozy uwzględnia liczbę, rodzaj i wielkość ognisk choroby, naciek okolicznych tkanek oraz obecność dodatkowych zmian, np. zrostów.
- I stopień endometriozy – niewielkie zmiany (poniżej 5 mm), a w jajowodach i jajnikach – nieunaczynione zrosty
- II stopień endometriozy – zmiany w jajnikach mają średnicę powyżej 5 mm, zrosty pojawiają się między więzadłami a jajnikami oraz w jajowodach i jajnikach; pojawiają się torbiele endometrialne (torbiele czekoladowe)
- III stopień endometriozy – więzadła krzyżowo-maciczne są w zrostach z jajnikami lub jajowodami, zrosty występują też w jajowodach, a w zrostach jajników występują ogniska endometriozy
- IV stopień endometriozy – nieruchomość macicy, przyrośniętej np. do jelit. Jelita są w zrostach z otrzewną więzadłami odbytniczo-macicznymi lub z trzonem macicy; ogniska endometriozy pojawiają się w pęcherzu moczowym, wyrostku robaczkowym, pochwie, szyjce macicy
TSH w ciąży i u kobiet planujących ciążę – jakie są normy?
Endometrioza – zaawansowana postać choroby
W IV stopniu endometriozy zrosty są tak zaawansowane, że pacjentki mają np. problem z oddawaniem stolca – z powodu silnego bólu, jako że jelito, macica i jama brzuszna stanowią jeden nieruchomy twór. To prowadzi do zaparć, bo instynktownie chce się odraczać takie doświadczenia.
Zrosty są też przyczyną bolesnego seksu. Pacjentki latami unikają zbliżeń, tracąc relacje. Zmiany mogą też objąć pęcherz moczowy – wówczas pojawia się np. krwiomocz. Wiadomo też, że komórki endometrium mogą wszczepić się w odległe od jamy brzusznej organy. Nie do końca poznany jest tego mechanizm, ale najprawdopodobniej wędrują z krwią – poprzez układ naczyniowy.
Notowane są przypadki endometriozy:
- płuc (krwioplucie)
- przepony (problemy z oddychaniem)
- oka (gorsze widzenie)
- zatok przynosowych (krwisty katar)
- nerwu kulszowego (ból pośladka)
Charakterystyczne jest to, że na początku endometriozy objawy występują w czasie trwania miesiączki.
Endometrioza – jak ją wykryć?
Postawienie diagnozy jest bardzo trudne. Dlatego według najwyższych standardów medycznych w terapii endometriozy za najważniejsze uważa się przede wszystkim to, co mówi pacjentka.
Większości zmian chorobowych nie widać gołym okiem ani nie wykazuje ich diagnostyka. Brak jednego wiarygodnego badania na endometriozę. Dlatego kluczową rolę odgrywa wywiad. Są jednak badania, które pomagają postawić diagnozę.
Do diagnostyki endometriozy zaliczamy badania:
- rezonans magnetyczny miednicy mniejszej – najlepsza metoda diagnostyczna, uwidacznia nacieki endometriozy
- USG – ale przeprowadzone tylko przez doświadczonego diagnostę. Najprościej jest dostrzec torbiel endometrialną, zmiany i guzy, ale zwykle nie widać np. zrostów jelitowych
Endometrioza 3. i 4. stopnia jest wskazaniem do zabiegu in vitro. Z tego względu, że zrosty są na tyle mocne, iż unieruchamiają jajowody. A podstawą zapłodnienia jest fakt wychwycenia komórki jajowej przez jajowód.
Ciąża pozamaciczna – przyczyny, objawy, leczenie
Endometrioza – leczenie
Skuteczne leczenie endometriozy polega przede wszystkim na hormonalnym zablokowaniu miesiączek. Polega to na wprowadzeniu pacjentki w kontrolowany, sztuczny cykl miesiączkowy – przy pomocy odpowiedniej terapii hormonalnej, np. w postaci antykoncepcji. Rodzaj terapii zależy od wieku pacjentki i tego, czy planuje ciążę. Jeśli tak, może mieć swój naturalny cykl. Jeśli nie – musi być on kontrolowany.
Nadal wielu lekarzy neguje istnienie endometriozy. Dlatego pacjentki zwykle muszą odwiedzić średnio 3 specjalistów, zanim zostaną właściwie zdiagnozowane. Idą z problemem bardzo bolesnych miesiączek i słyszą: „Pani jest kobietą, kobiety mają miesiączki, a miesiączki są bolesne. Nie pani pierwsza, nie ostatnia. Proszę stosować leki przeciwbólowe”. To błąd.
Krwawienie musi być zahamowane lekami. Bo kolejne miesiączki będą powodować kolejne zrosty i narastanie torbieli i guzów endometrialnych. Bywają pacjentki, które muszą poddawać się operacji usunięcia zrostów lub torbieli endometrialnych nawet co dwa lata – gdyż nie wdrożono u nich leczenia hormonalnego.
Ważne! Zastosowanie leczenia hormonalnego oraz zabiegowe usunięcie zrostów pozwalają całkowicie wyeliminować chorobę – umożliwiają pacjentce normalne życie.
Terapie endometriozy
W leczeniu endometriozy podaje się leki hormonalne:
- gestageny
- antagonistów
- agonistów GnRH
Hamują one wzrost przerośniętego endometrium (wówczas terapię wspiera się małą dawką estrogenów, by pacjentka nie odczuwała spadku działania swoich hormonów). Można też podać leki antykoncepcyjne.
Działanie obu typów terapii polega na wyciszeniu miesiączki, także wszędzie tam, gdzie zawędrowały komórki endometrium. Oprócz leczenia hormonalnego jest też operacyjne (zwykle laparoskopowe) usuwanie zrostów oraz torbieli.
Endometrioza – dieta
W endometriozie istotna jest dieta przeciwzapalna, niepowodująca wzdęć. Istnieje teoria zalecająca niejedzenie mięsa jako remedium na endometriozę. Brak jednak udowodnionego wpływu spożywania mięsa na chorobę i tego, że wegetarianizm pozwoli ją wyleczyć. Istotniejsze jest nieobciążanie jelit nasiloną perystaltyką, która zaognia i tak podrażnione chorobą struktury jamy brzusznej.
Fizjoterapia uroginekologiczna – czym jest i w czym może pomóc?
