Domowa apteczka ziołowa

Domowa apteczka ziołowa – jakie zioła powinny się w niej znaleźć?

Najważniejsze zioła w apteczce domowej:

• wykrztuśny owoc anyżu
• przeciwzapalny, rozkurczowy i przeciwbakteryjny koszyczek rumianku
• moczopędne ziele skrzypu (wpływające korzystnie na różne procesy metaboliczne)
• przeciwzapalne ziele świetlika (wskazane w stanach zapalnych spojówek)
• działający rozkurczowo owoc kopru
• przeciwzapalne, ściągające i rozkurczowe ziele dziurawca
• uspokajający liść melisy
• pobudzający czynności wydzielnicze żołądka i wątroby liść mięty pieprzowej (skuteczny w zaburzeniach trawiennych)
• przeciwzapalny, ściągający oraz przeciwpotny liść szałwii
• przeczyszczający liść senesu
• napotny kwiatostan lipy (wskazany w chorobach z przeziębienia)
• przeciwtrądzikowe ziele bratka

1. Senes ostrolistny

Sennae folium – wysuszone listki strączyńca ostrolistnego (Cassia senna), który nazywany jest najczęściej senesem ostrolistnym, zawierające co najmniej 2,5% glikozydów hydroksyantracenowych.

Strączyniec ostrolistny jest krzewem pochodzącym z równikowej części wschodniej Afryki. Obecnie jest uprawiany w Afryce i w Indiach.

Liść senesu zawiera:

• antraglikozydy (sennozydy) – będące podstawowymi związkami czynnymi
• flawonoidy
• śluzy

Liść senesu wykazuje działanie przeczyszczające. Należy do najczęściej używanych środków przeczyszczających.

Napar z senesu wskazany jest przy zaparciach nawykowych.

Uwaga! Przeciwwskazaniem do stosowania  liścia senesu jest niedrożność jelit różnego pochodzenia, ciąża, okres karmienia.

2. Szałwia lekarska

Salviae folim – wysuszone liście szałwii lekarskiej (Salvia officinalis), zawierające nie mniej niż 1,5% olejku eterycznego.

Szałwia lekarska jest półkrzewem, pochodzącym z północnych rejonów obszaru śródziemnomorskiego. Obecnie jest uprawiana w wielu krajach. Szałwia była znana jako roślina lecznicza już w starożytności. Od IX w. uprawiano ją w ogródkach klasztornych benedyktynów, skąd rozpowszechniła się w całej Europie. W średniowieczu szałwia cieszyła się sławą uniwersalnego leku. Nazwa Salvia pochodzi od łacińskiego słowa salveo, co oznacza „być zdrowym”.

Liść szałwii zawiera olejek eteryczny (tujon, cyneol, kamfora), garbniki, flawonoidy, trójterpeny, steroidy.

Liść szałwii działa:

• przeciwbakteryjnie
• grzybostatycznie
• wirusostatycznie
• ściągająco
• przeciwpotnie

Napary z szałwii stosuje się zewnętrznie (do płukania) w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz w niektórych chorobach skóry. Wewnętrznie przy nadmiernym poceniu się oraz w stanach nieżytowych żołądka.

3. Lipa

Tiliae inflorescentia – wysuszone kwiatostany lipy drobnolistnej (Tilia cordata) lub lipy szerokolistnej (Tilia platyphyllos), zawierające co najmniej 2,0% flawonoidów.

W domowej apteczce ziołowej nie może zabraknąć lipy.

Lipa jest okazałym drzewem występującym w środkowej i południowej Europie. Dla niektórych ludów europejskich jest drzewem świętym. Lipa ucieleśniła centrum społeczności (np. lipa sądowa, wioskowa, studzienna). Kwiatostan lipy zaczęto stosować w lecznictwie dopiero w XVII w. Wcześniej stosowano w schorzeniach oczu korę i liście.

Głównymi składnikami kwiatostanu lipy są:

• śluzy
• garbniki
• flawonoidy
• olejek eteryczny

Kwiatostan lipy działa napotnie.

Herbatę z lipy podaje się w stanach gorączkowych związanych z chorobami z przeziębienia.

Sprawdź także: https://naturalnieozdrowiu.pl/syrop-z-lipy-przepis-na-sprzyjajacy-zdrowiu-specyfik/

Ziołolecznictwo – dowiedz się więcej!

4. Biebrzeniec anyż

Anisi fructus – wysuszone owoce biedrzeńca anyżu (Pimpinelia anisum), zawierające nie mniej niż 2,0% olejku eterycznego.

Biedrzeniec anyż, zwany anyżkiem, jest rośliną, jednoroczną, pochodzącą z Egiptu i Azji Mniejszej. Obecnie uprawiany jest w rożnych częściach świata. Biedrzeniec anyż jest prastarą rośliną przyprawową i leczniczą. Znany był w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Uprawiany był też w słynnych ogrodach Karola Wielkiego.

Owoc anyżu zawiera olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są:

• anetol
• keton
• aledehyd
• alkohol anyżowy

Anyżek zawiera również trójterpeny i leukoantocyjany.

Owoc anyżu działa wykrztuśnie, łagodnie rozkurczowo i przeciwbakteryjnie.

Napar z anyżu stosowany jest w nieżytach dróg oddechowych oraz w zaburzeniach trawiennych.

5. Melisa lekarska

Melissae folium – wysuszone liście melisy lekarskiej (Melissa officinalis) zebrane przed okresem kwitnienia, zawierające co najmniej 0,05% olejku eterycznego

Ziołowa apteczka domowa powinna zawierać też melisę.

Melisa lekarska jest byliną pochodzącą ze wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Obecnie uprawiana jest w Europie, północnej Afryce i  Ameryce. Melisę znano od najdawniejszych czasów jako roślinę leczniczą. W starożytności nazywana pszczelim zielem (melisa jest rośliną miododajną), stosowana była przeciw bólom głowy, użądleniem owadów i pogryzieniom przez psy. Około roku 960 Arabowie uprawiali melisę w Hiszpanii, skąd mnisi benedyktyńscy przenosili ją stopniowo na północ.

Liść melisy zawiera:

• olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są: geranial, neral, citronelal
• garbniki
• flawonoidy
• polifenolokwasy
• kwasy trójterpenowe

Liść melisy wykazuje działanie uspokajające i przeciwskurczowe oraz przeciwwirusowe (potwierdziły to badania przeprowadzone w ostatnich latach).

Napar z melisy zalecany jest gównie w stanach pobudzenia nerwowego i bezsenności oraz w czynnościowych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych.

Leki roślinne na uspokojenie i dobry sen

6. Mięta pieprzowa

Menthae piperitae folium – wysuszone liście mięty pieprzowej (Mentha piperita), zebrane przed kwitnieniem, zawierające nie mniej niż 1,2% olejku eterycznego.

Dzikie gatunki mięty były jednymi z pierwszych roślin leczniczych znanych ludzkości. Miętę opisuje staroegipski Papirus Ebersa (ok. 1600 r. p.n.e.). Znali ją Persowie, Grecy i Rzymianie. Nie była to jednak mięta pieprzowa, gdyż znana była dopiero w XVII wieku. W 1696 r. John Ray otrzymał od księciu Herfordshire okaz mięty o silnym „pieprzowym” smaku i od tego egzemplarza pochodzą różne odmiany mięty pieprzowej, uprawianej najpierw w Anglii (rejon Mitcham), a następnie na kontynencie europejskim i w USA.

W Polsce uprawę mięty rozpoczęto po 1918 r. Mięta pieprzowa jest potrójnym mieszańcem, powstałym przez skrzyżowanie mięty kędzierzawej z miętą nadwodną. Mięta kędzierzawa jest z kolei mieszańcem powstałym z mięty długolistnej i okrągłolistnej.

Liść mięty pieprzowej zawiera:

• olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest mentol
• garbniki
• kwasy fenolowe
• flawonoidy

Liść mięty pieprzowej pobudza czynności wydzielnicze żołądka i wątroby, jednocześnie działa rozkurczowo. Wykazuje także właściwości przeciwbakteryjne.

Napar z mięty pieprzowej zalecany jest w stanach kurczowych żołądka i jelit oraz pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych. Jest skutecznym środkiem w zaburzeniach trawienia.

7. Dziurawiec zwyczajny

Hyperici herba – zebrane w okresie kwitnienia i wysuszone nadziemne części dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum), zawierające co najmniej 1,8% flawonoidów.

Dziurawiec zwyczajny jest byliną występująca pierwotnie jedynie w Europie i na Syberii. Obecnie występuje we wszystkich krajach stref umiarkowanych i podzwrotnikowych. Dziurawiec od dawna stosowany jest jako roślina lecznicza. W starożytności i średniowieczu uchodził za lek uniwersalny („wszechlek”).

Ziele dziurawca zawiera hiperycynę i inne antrazwiązki (związki te wykazują działanie przeciwdepresyjne oraz uboczne działanie fotouczulające, są jednak związkami rozpuszczalnymi w alkoholu, a nierozpuszczalnymi w wodzie, przez co nie występują w naparze), jak również flawonoidy, procyjanidyny, garbniki.

Ziele dziurawca wykazuje działanie:

• ściągające
• przeciwzapalne
• rozkurczowe

Napar z dziurawca wskazany jest do stosowania wewnętrznego w stanach zapalnych żołądka i jelit oraz w stanach skurczowych dróg żółciowych. Zewnętrznie napar może być stosowany do okładów na trudno gojące się rany, oparzenia i odmrożenia.

Kiedy i jak zbierać zioła – podpowiada dr n. farm. Jerzy Jambor

8. Koper włoski

Foeniculi fructus – wysuszone, rozpadnięte na pojedyncze niełupki, owoce kopru włoskiego (Foeniculum vulgare)  o zawartości olejku eterycznego nie mniejszej niż 3,0%.

Koper włoski, zwany też fenkułem włoskim lub koprem lekarskim, jest rośliną pochodzącą z rejonu śródziemnomorskiego. Obecnie jest rozpowszechniony w wielu krajach półkuli północnej jako roślina uprawna. Znany był już w starożytności. W średniowieczu, dzięki benedyktynom, koper włoski rozpowszechnił się w całej Europie. Przez stulecia stosowano go jako środek mlekopędny i pobudzający trawienie.

Owoc kopru włoskiego zawiera:

• olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest anetol
• sterole
• glikozydy monoterpenowe
• flawonoidy

Owoc kopru włoskiego działa:

• mlekopędnie
• rozkurczowo
• wiatropędnie
• wykrztuśnie

Napar z kopru włoskiego stosowany jest w lekkich zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, w nieżycie dróg oddechowych, a także jako środek mlekopędny dla matek karmiących.

9. Fiołek trójbarwny (bratek polny)

Violae tricoloris herba – wysuszone nadziemne części fiołka trójbarwnego (Viola tricolor) zebrane w okresie kwitnienia, zawierające co najmniej 0,5% flawonoidów

Fiołek trójbarwny, zwany powszechnie bratkiem polnym, jest rośliną jednoroczną występującą w strefie umiarkowanej Europy i Azji. W starożytności roślina ta nie była stosowana w lecznictwie. W średniowieczu uchodziła za roślinę symboliczną – ze względu na trójbarwność była symbolem Trójcy Św. Dopiero w XVI w. zaczęto ją stosować jako roślinę leczniczą. Początkowo zalecana była w chorobach płuc. W schorzeniach skóry znalazła zastosowanie dopiero w XVII w.

Głównymi składnikami ziela bratka są:

• flawonoidy
• garbniki
• pochodne kwasu salicylowego
• saponiny

Ziele bratka uważane jest za tzw. środek „czyszczący krew”, wzmagający przemianę materii.

Herbata z bratka zalecana jest przede wszystkim w schorzeniach skóry na tle zaburzeń przemiany materii (trądzik młodzieńczy, wyprysk, liszaj rumieniowaty).

Rośliny, które leczą skórę

10. Rumianek pospolity

Chamomillae anthodium – wysuszone koszyczki (kwiatostany) rumianku pospolitego (Matricaria recutita), zebrane w początkowym okresie kwitnienia, zawierające nie mniej niż 0,3% olejku eterycznego.

Rumianek pospolity jest rośliną jednoroczną, pochodzącą ze wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Obecnie rozpowszechniony jest na całym świecie, głównie jako roślina uprawna. Rumianek należy do najstarszych leków ludzkości. Wymieniany jest we wszystkich starożytnych dziełach medycznych.

Koszyczek rumianku zawiera:

• olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są: chamazulen, bisabolol i jego tlenki
• flawonoidy (apigenina)
• kumaryny

Koszyczek rumianku działa:

• przeciwzapalnie na błony śluzowe i skórę
• rozkurczowo
• przeciwbakteryjnie

Napar z rumianku zalecany jest do stosowania wewnętrznego w stanach zapalnych i skurczach żołądka i jelit, natomiast zewnętrznie (do płukania i przemywania) przy stanach zapalnych skóry i błon śluzowych oraz bakteryjnych schorzeniach jamy ustnej i górnych dróg oddechowych.

Zobacz także: Rumianek jako naturalny sposób na rozjaśnianie włosów

Przeciwwskazaniem do stosowania koszyczka rumianku jest uczulenie na rośliny z rodziny złożonych (Compositae, Asteraceae).

11. Skrzyp polny

Equiseti herba – wysuszone, zielone, płone pędy (pędy płone są inaczej wykształcone inaczej niż pędy zarodnionośne i pojawiają się później) skrzypu polnego (Equisetum arvense), zawierające co najmniej 0,25% flawonoidów.

Skrzyp polny jest rośliną zarodnikową, pospolicie występującą w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W niektórych rejonach jest uporczywym chwastem. W starożytności już stosowano skrzyp w celach leczniczych, nie rozróżniano jednak poszczególnych jego gatunków. W średniowieczu stosowany był jako środek przeciwkrwotoczny. Słynny ks. Sebastian Kneip stosował ziele skrzypu w leczeniu wewnętrznych krwawień.

Ziele skrzypu zawiera:

• flawonoidy
• rozpuszczalne w wodzie związki krzemu

Ziele skrzypu działa:

• moczopędnie
• przeciwkrwotocznie
• uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych

Zawarta w zielu skrzypu rozpuszczalna w wodzie krzemionka ma wpływ na różne procesy metaboliczne, utrzymujące prawidłową elastyczność i odporność naskórka, błon śluzowych i tkanki łącznej.

Napar ze skrzypu polnego stosowany jest głównie w schorzeniach dróg moczowych (w stanach zapalnych i zakażeniach bakteryjnych) oraz w obrzękach pourazowych. Zalecany jest też jako środek pomocniczy w leczeniu schorzeń paznokci i włosów (stosowany w celu ich wzmocnienia).

Adaptogeny – rośliny, które wzmacniają odporność

12. Świetlik łąkowy (świetlik lekarski)

Euphrasiae herba – zebrane podczas kwitnienia wysuszone liście i części pędów z kwiatami świetlika łąkowego (Euphrasia oficinalis), zawierające flawonoidy (TLC).

Świetlik łąkowy jest rośliną jednoroczną, występująca powszechnie w całej Europie. Od średniowiecza był stosowany jako łagodny środek ściągający.

Świetlik lekarski zawiera:

• glikozydy irydoidowe (aukubina)
• garbniki
• kwasy fenolowe
• olejek eteryczny

Ziele świetlika działa:

• przeciwzapalnie
• ściągająco
• bakteriobójczo

Napary ze świetlika są wskazane w stanach zapalnych spojówek i brzegów powiek. Są szczególnie przydatne na zmęczone oczy. Napary z ziela świetlika przynoszą ulgę, gdy oczy łzawią lub bolą w przebiegu alergii.