Spis treści
Jesień w kuchni
W dietetyce chińskiej rozróżniamy około 50 różnych sposobów przyrządzania żywności. Mają one znaczący wpływ przede wszystkim na jakość termiczną posiłków. Jesienią, w obliczu zbliżających się chłodnych i wietrznych dni, wg medycyny chińskiej w naszej kuchni powinny zagościć ciepłe potrawy przygotowane poprzez pieczenie, duszenie w wodzie lub sosie, długie gotowanie, grillowanie, smażenie, suszenie, prażenie oraz stosowanie rozgrzewających przypraw. Ma to na celu skompensowanie niekorzystnych zewnętrznych warunków klimatycznych.
Jesienią w potrawach powinny przeważać smaki: słodki, ostry oraz kwaśny. Najważniejsze jednak jest zachowanie odpowiednich proporcji – w zależności od bieżących potrzeb.
Sprawdź też: jak przygotować się do zimy wg medycyny chińskiej.
Składniki jesiennej diety
Jesienna dieta powinna opierać się o składniki, takie jak:
- warzywa korzeniowe
- koper włoski
- nasiona roślin strączkowych
- kapusta
- kalafior
- ziemniaki
- dynia
- kurczak
- wołowina
- ryż
- kasza jaglana
- płatki owsiane
- cebula
Na czym smażyć i gotować, aby jeść zdrowo?
Przyprawy rozgrzewające
Większość przypraw ma naturę termiczną gorącą lub ciepłą. Przyprawy rozgrzewające stosujemy nie tylko w celu wzmocnienia i uwydatnienia smaku potrawy, lecz także oddziaływania energetycznego. Ogrzewają one narządy środkowego ogrzewacza (śledziona, żołądek) i dzięki temu wzmacniają te organy oraz wspomagają i ułatwiają trawienie.
Dlatego rekomenduje się dodawanie ich do produktów o naturze chłodnej lub zimnej, jak np. niektóre warzywa (kapusta, ogórki), większość owoców, kiszonki. Dobrze sprawdzają się wówczas takie przyprawy, jak liść laurowy, kminek, goździki, ziele angielskie, pieprz itp.
Uwaga! Ciepłe i gorące przyprawy zalecane są szczególnie w diecie wegetariańskiej, a zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Wzmacniają one yang potraw o dominującej naturze yin, czyli większości warzyw. Dieta wegetariańska i dieta wegańska, bazujące głównie na warzywach, mogą doprowadzić do niedoborów yang w ciele. Dodatek przypraw pomoże skompensować ten brak równowagi.
Jeśli zaś zdarzy się, że zachorujemy, wtedy warto wspomagać się mieszankami ziołowymi o konkretnym smaku, dobranym do wzorca chorobowego. Np. przy wzorcu zimna wskazane są rozgrzewające produkty o smaku ostrym, np. imbir, cynamon, zaś przy wzorcu suchości zalecane są produkty nawilżające o smaku słodkim, np. gruszki, lukrecja.
Najważniejsze jest, aby to, co gotujemy, służyło nie tylko naszemu podniebieniu, lecz miało funkcję terapeutyczną i sukcesywnie wspomagało nasze zdrowie i odporność.
Jak dbać o siebie jesienią? Co jeść, a czego unikać według medycyny chińskiej?
Jesienne przepisy wg medycyny chińskiej
1. Zupa jesienna
Długo gotowane, ciepłe zupy są wyjątkowo korzystne dla zdrowia w całym okresie jesienno-zimowym. Dodają potrzebnej energii, wzmacniają organizm, poprawiają odporność i zawierają wszystkie potrzebne składniki, które – według medycyny chińskiej – są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tak zwanego środkowego ogrzewacza.
Składniki:
- kawałek wołowiny, koniecznie z kością
- 3 marchewki
- korzeń pietruszki
- 0,5 kg ziemniaków
- ½ główki kapusty włoskiej
- 2 cebule
- 2 ząbki czosnku
- około ¾ szklanki nasion fasoli (uprzednio namoczonej w wodzie, najlepiej przez noc)
- 1 duży pomidor
- ½ łyżeczki imbiru w proszku
- ½ łyżeczki tymianku
- ⅓ łyżeczki kurkumy
- ½ łyżeczki majeranku (może być suszony lub świeży, w listkach)
- garść posiekanej zielonej pietruszki
- pieprz i sól do smaku
Przygotowanie:
Zagotować około 2-3 litry wody. Do wrzątku dodać tymianek, majeranek, kurkumę i mięso wołowe z kością. Gotować około 1 godziny, następnie dodać pokrojone warzywa: marchewki, pietruszkę, ziemniaki (w kostkę), kapustę włoską, do tego – cebulę i czosnek. W zależności od preferencji cebulę i czosnek można drobno pokroić, lecz można też wrzucić je w całości i tylko „wygotować”, a następnie wyjąć z zupy (jeśli ktoś nie lubi rozgotowanej cebuli). Dodajemy fasolę, imbir, sól i pieprz do smaku.
Gotujemy do miękkości warzyw, po czym dodajemy pokrojonego w kostkę pomidora, uprzednio sparzonego i obranego ze skórki. Jeśli mamy mniejsze pomidory, możemy ich dodać więcej. Gotujemy jeszcze przez około 20 minut, doprawiamy zupę solą i pieprzem w razie potrzeby, dorzucamy na koniec garść posiekanej zielonej natki pietruszki i danie gotowe.
Można również zrobić taką zupę w wersji dla wegetarian. Wówczas po prostu nie używamy mięsa i zupa gotuje się trochę krócej. Przy tej opcji warto jest wzbogacić ją kilkoma łyżkami dobrej jakości oliwy z oliwek. Do już gotowej zupy na talerzu można także dodać olej, którego nie powinno się gotować, np. lniany, sezamowy lub olej z wiesiołka.
Ciekawostka! Dlaczego mięso powinno być użyte razem z kością? Otóż w kości (nie tylko wołowej) obecny jest szpik kostny, który według medycyny chińskiej ma niezwykle cenne wartości dla zdrowia i głębokiego wzmocnienia organizmu. Celem wydobycia i jak najlepszego wykorzystania tych walorów szpiku kostnego trzeba mięso gotować razem z kością przez długi czas na małym ogniu.
W tradycyjnych przepisach chińskich niektóre zupy gotowane są nawet po kilkanaście godzin. Służą one szczególnie osobom ciężko chorym lub będącym w okresie rekonwalescencji do wzmocnienia ciała i odzyskania sił witalnych. Dlatego zwane są „zupami mocy”.
Jak gotować według zasad diety pięciu przemian?
2. Szybka zupa detoks
To wersja zarówno dla wegetarian, jak i dla „mięsożerców”. Jest szybka i łatwa w przygotowaniu, nie tylko zdrowa, lecz również smaczna. Zawiera składniki, które mają pozytywny wpływ na odporność, trawienie oraz ogólne wzmocnienie organizmu.
Składniki:
- kapusta włoska – cała lub połowa, w zależności od tego, ile zupy chcemy przygotować i jak gęsta ma ona być; kapusta nada zupie objętość
- 2-3 pomidory (w zależności od wielkości) – zawierają likopen, który jest silnym przeciwutleniaczem, a nasz organizm nie potrafi go sam produkować
- 3-4 marchewki – są źródłem karotenoidów
- liście pokrzywy – jesienią zwykle musimy korzystać z suszonej pokrzywy, ale warto wcześniej zadbać o jej zapas na zimę i ususzyć ją samemu, zbierając świeżą pokrzywę w maju. Liście pokrzywy zawierają ważny dla zdrowia krzem i wpływają korzystnie na metabolizm
- 2-3 ząbki czosnku i 1 cebula – warzywa te są źródłem siarki, działają przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, wspomagają odporność
- seler naciowy – który zawiera ftalidy o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym
- ½ łyżeczki kurkumy
- bazylia – kilka listków świeżej lub ½ łyżeczki suszonej
- posiekana natka pietruszki
- posiekane listki świeżej kolendry
Przygotowanie:
W garnku rozgrzej 3-4 łyżki oliwy z oliwek, dodaj drobno pokrojoną cebulę i lekko ją zeszklij. Następnie wrzuć posiekany czosnek i lekko podsmaż. Zalej wszystko wodą i doprowadź do wrzenia. Do wrzątku wrzuć pokrojone marchewki, kapustę, seler naciowy. Jak warzywa zmiękną, dodaj pokrojone pomidory (sparzone i obrane ze skórki).
Następnie dodaj pokrzywę, kurkumę, bazylię (jeśli używasz suszonej). Po około 20 minutach dodaj natkę pietruszki i kolendrę (oraz bazylię, jeśli używasz świeżej). Zioła nadadzą zupie charakterystyczny smak i wspomogą procesy trawienne.
Rozgrzewające zupy na zimę
3. Napój wzmacniający płuca i śledzionę
Zawiera tylko trzy składniki, więc jest naprawdę łatwy w przygotowaniu.
Główne jego działanie to wzmocnienie płuc oraz śledziony (czyli środkowego ogrzewacza). Oba te narządy wpływają na siebie nawzajem i regulują swoją funkcję. Jeśli śledziona kiepsko pracuje, to i płuca nie będą spełniały swojej roli prawidłowo. Herbatkę tę poleca się osobom, które chcą poprawić swoją odporność i usprawnić pracę przewodu pokarmowego.
Składniki:
- 15 g korzenia traganka (Astragalus)
- 3 g korzenia lukrecji
- 2-3 daktyle
Przygotowanie:
Napój najlepiej gotować w szklanym, żaroodpornym naczyniu (ewentualnie emaliowanym). Najpierw zalać wszystkie składniki zimną wodą (½ litra) i pozostawić w niej na około 1 godzinę. Następnie zagotować i gotować na małym ogniu przez 15 minut. Przecedzić i pić ciepły płyn, podzielony na 3 porcje – 3 razy dziennie.
Pozostałość można jeszcze raz zalać ½ litra wody, wygotować i spożyć.
Ciekawostka! Traganek to roślina zaliczana do tak zwanych adaptogenów. Ma niezwykle szerokie działanie i zastosowanie. Silnie wspomaga odporność. W medycynie chińskiej jest stosowany od tysięcy lat i uważany za jedno z najlepszych remediów na wzmocnienie qi w całym organizmie. Zwiększa wytrzymałość, poprawia witalność, ma działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe. Powinien bezwzględnie znaleźć się w naszej kuchni w okresie jesienno-zimowym.
Superkoktajl, czyli jak pokonać przewlekły stan zapalny
4. Kiszone buraki
Buraki to prawdziwa bomba witaminowa. W wersji kiszonej oprócz witamin dostarczają nam jeszcze pożytecznych bakterii probiotycznych, które uzupełniają naszą florę jelitową i mają zbawienny wpływ na odporność.
Buraki kiszone zalecane są przypadku anemii, osłabienia, a także w okresie menopauzy. Regulują pracę narządów trawiennych, wspomagają procesy krwiotwórcze, działają przeciwzapalnie, wpływają korzystnie na ciśnienie i poziom cholesterolu, poprawiają sen i nastrój. Sprzyjają również odchudzaniu!
Składniki:
- 2-3 kg buraków, cienko obranych ze skórki, najlepiej z zaufanego, ekologicznego źródła
- kilka listków laurowych
- 4-6 ząbków czosnku, przekrojonych na pół
- kilka ziarenek pieprzu czarnego
- kilka ziarenek ziela angielskiego
- kilka gałązek koperku
- kromka ciemnego, czerstwego chleba upieczonego na zakwasie
- sól – 1 łyżka stołowa na 1,5 litra wody
- woda – przegotowana i ostudzona
Przygotowanie:
Zagotuj wodę, dodaj do niej sól i ostudź. Buraki pokrój w plastry grubości około 1 cm i ułóż na dnie uprzednio wyparzonego, szklanego naczynia (np. szerokiego słoika). Każdą kolejną warstwę buraków przekładaj przyprawami, a następnie zalej całość osoloną i przestudzoną wodą. Słoik odstawiamy w ciemne miejsce. Buraki będą gotowe po kilku dniach.
Do spożycia nadaje się zarówno sok (zakwas buraczany), jak i buraki. Zakwas można wykorzystać np. do przygotowania barszczu, natomiast warzywa nadają się do spożycia saute, w sałatce lub z kanapką – jak kto lubi.
Najlepsze przepisy na kiszonki
5. Ziółka na suchy kaszel i chrypkę
Tę mieszankę ziołową możemy popijać nie tylko wtedy, gdy już jesteśmy bardzo chorzy. Można ją sobie przygotować i popijać ciepłą 3 razy dziennie już przy pierwszych objawach wskazujących na wysuszenie dróg oddechowych. Warto ją zastosować, jeśli męczy nas suchy kaszel, pokasływanie, chrypka, odchrząkiwanie. Także gdy mamy zbyt przesuszoną śluzówkę nosa, spierzchnięte wargi i odczuwamy suchość w jamie ustnej i gardle.
Składniki:
- 10 g ziela babki lancetowatej
- 10 g korzenia prawoślazu
- 4 g korzenia lukrecji
- 10 g kwiatu ślazu dzikiego
- 10 g kwiatu dziewanny
Przygotowanie:
Napój najlepiej przygotować w szklanym lub emaliowanym garnku. Prawoślaz i lukrecję zalać 1 litrem zimnej wody i odstawić na około 15 minut. Dodać babkę lancetowatą i zagotować. Gotować na małym ogniu przez 5 minut. Wyłączyć ogień i do gorącego wywaru dodać dziewannę i ślaz. Nie gotować! Przykryć i zostawić do zaparzenia na 10 minut. Jak płyn nieco ostygnie, można go dosłodzić niewielką ilością dobrej jakości miodu. Sprawdź też przepis na najlepszą herbatę na kaszel.
Jak zadbać o siebie jesienią według ajurwedy?
