Przez niedokrwistość (anemię) należy rozumieć spadek poziomu hemoglobiny w morfologii krwi obwodowej. Za inną jednostkę chorobową należy uznać stan, który nie jest jeszcze niedokrwistością, ale z powodu niedoboru żelaza jest wstępem do niej. Rozpoznanie tej przypadłości stawia się po wykonaniu morfologii oraz oznaczeniu poziomu ferrytyny.
Spis treści
Trzy rodzaje niedokrwistości
Wyróżnia się trzy główne rodzaje niedokrwistości – są to:
- niedokrwistość niedoborowa, w której nie ma możliwości tworzenia nowych krwinek, ponieważ w organizmie brakuje żelaza, kwasu foliowego, witamin krwiotwórczych (B6, B12)
- niedokrwistość hemolityczna – organizm produkuje właściwą ilość krwinek, ale szybko się one rozpadają. Ten rodzaj niedokrwistości ma związek z chorobami genetycznymi lub z przewlekłym przyjmowaniem niektórych leków
- niedokrwistość pourazowa – może mieć związek z utratą krwi wskutek wypadku, operacji
W populacji najczęściej występuje niedokrwistość niedoborowa. Można się przed nią chronić, stosując dobrze zbilansowaną dietę.
Anemia – objawy niedokrwistości
Niezależnie od przyczyny anemii objawy niedokrwistości są takie same, chociaż mogą występować w różnym nasileniu. Widocznym objawem niedokrwistości jest:
- nienaturalna bladość skóry
- uciążliwe zmęczenie
- zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego
Dokuczliwym objawem jest:
- wypadanie włosów
- łamliwość paznokci
- brak koncentracji
Skóra osoby z niedokrwistością staje się szorstka i niemiła w dotyku. Może obniżyć się odporność i nasilić skłonność do powstawania zajadów. Przy anemii może występować także tachykardia, czyli przyspieszone bicie serca.
9 chorób, które mogą się kryć za chronicznym zmęczeniem
Anemia – jak wygląda diagnostyka?
Gdy lekarz podejrzewa u pacjenta niedokrwistość, zleca wykonanie morfologii oraz poziomu żelaza i ferrytyny. Jeśli specjalista uzna, że konieczne są dodatkowe badania, zleca je.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza
To najczęściej występująca postać niedokrwistości. Niedokrwistość z niedoboru żelaza to niedokrwistość mikrocytarna, co oznacza, że poszczególne krwinki są bardzo małych rozmiarów. Żelazo jest pierwiastkiem, którego nasz organizm nie wytwarza. Musi być dostarczane z pożywieniem. Żelazo jest nam potrzebne do życia, jak tlen. Dosłownie i w przenośni.
Ten pierwiastek sprawia, że szpik kostny produkuje niezbędne nam czerwone krwinki (erytrocyty). Z kolei w erytrocytach znajduje się specyficzne białko – hemoglobina, której zadaniem jest transportowanie tlenu z płuc do każdej komórki naszego organizmu. Hemoglobina może wiązać i rozprowadzać tlen po organizmie dzięki temu, że jej składnikiem jest właśnie żelazo. Jeśli w twoim organizmie jest go zbyt mało, to jednocześnie mamy za mało erytrocytów i hemoglobiny.
Często słyszymy, że głównym źródłem żelaza jest czerwone mięso. To prawda, ale niedokrwistość z niedoboru żelaza może występować nie tylko u osób, które go nie spożywają. Przypadłość dotyczy także mięsożerców.
Zasadą leczenia niedokrwistości z niedoboru żelaza jest suplementacja pierwiastka, ale także nakierowanie pacjenta na stosowanie zbilansowanej diety. Według najnowszej wiedzy bogata w żelazo może być zarówno dieta mięsna, jak i bezmięsna. Prawdą jest, że żelazo pochodzące z mięsa jest lepiej przyswajane przez nasz organizm, ale to nie przekreśla wartości diety wegetariańskiej. Doskonałym źródłem żelaza są przecież zielone warzywa, np. niedoceniana przez wielu natka pietruszki, którą można dodawać do bardzo wielu potraw. Dobrym źródłem żelaza jest też:
- awokado
- szpinak
- nasiona zbóż
- rośliny strączkowe
Warto też wiedzieć, że przyswajanie żelaza z pożywienia zależy od indywidualnych cech naszego organizmu. Możemy mieć więcej lub mniej receptorów, które umożliwiają wchłanianie żelaza. Dlatego też dieta zapewniająca odpowiednią podaż żelaza powinna być dobierana indywidualnie. Ale nie można zapominać i o tym, że wchłanianie żelaza jest lepsze, gdy odbywa się w towarzystwie witaminy B6, B12 i C.
Niedobór żelaza – przyczyny, objawy i leczenie
Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12
Tego rodzaju anemia może występować u wegan, jeżeli nie odżywiają się właściwie. Fachowo to niedokrwistość megaloblastyczna, co oznacza, że krwinki są znacznie większe, niż przewiduje norma. W leczeniu tej postaci niedokrwistości konieczne jest suplementowanie witaminy B12. Podawanie preparatów żelaza nie rozwiąże problemu. Pokarmy, które jedzą weganie, nie zawierają witaminy B12, a więc musi być ona dostarczana w suplemencie.
Witamina B12 odgrywa ważną rolę w procesach metabolizmu szybko dzielących się komórek, np. komórek nerwowych, komórek krwi i komórek układu pokarmowego. Przy długotrwałym niedoborze witaminy B12 mogą rozwijać się zaburzenia neurologiczne w postaci niezbornego chodu, zaburzeń czucia wibracji i ułożenia kończyn. Niedobory witaminy B12 mogą objawiać się trudnościami z koncentracją uwagi, apatią, urojeniami, owrzodzeniami w kącikach ust, przedwczesnym siwieniem, wzdęciami, biegunkami oraz wstrętem do potraw smażonych i mięsa.
Niedokrwistość spowodowana niedoborem witaminy B12 przyczynia się do zaburzeń syntezy DNA, a w wyniku tego do upośledzenia procesu dojrzewania jąder komórkowych. Na niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 bardziej narażeni są palacze.
Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego
Niedobór kwasu foliowego, czyli witaminy B4, może objawiać się nudnościami, biegunką lub zapaleniem języka. Kwas foliowy jest niezwykle istotny dla ciężarnych, niemowląt oraz dojrzewających dziewcząt. Warto pamiętać, że na poziom kwasu foliowego w organizmie mają wpływ leki antykoncepcyjne i spożywanie dużych dawek witaminy C. Tego rodzaju niedokrwistość powoduje zaburzenie syntezy DNA i upośledzenie dojrzewania jąder komórkowych. Kwas foliowy niezbędny jest do prawidłowej pracy erytrocytów. Jego brak szczególnie niebezpieczny jest u kobiet w ciąży, ponieważ może spowodować uszkodzenia układu nerwowego płodu.
Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego może mieć swoje źródło w złym wchłanianiu, przewlekłym alkoholizmie, chorobie nowotworowej, przyjmowaniu niektórych leków (metotreksat, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwgruźlicze) oraz źle zbilansowanej diecie. Każda choroba przewlekła może być przyczyną niedokrwistości, ponieważ oprócz niedoborów wynikających z błędów dietetycznych pojawiają się także inne problemy wynikające z samej choroby. Przykładowo przy chorobach jelit występują trudności ze wchłanianiem. Tej postaci niedokrwistości można zapobiegać poprzez wprowadzenie do menu dużych ilości warzyw i owoców oraz unikanie picia alkoholu.
Wielka piątka, czyli suplementy i witaminy w ciąży
Skutki zaniedbania leczenia anemii
W błędzie jest ten, kto uzna niedokrwistość za dość banalną przypadłość. To nie tak. Leczenie niedokrwistości jest konieczne. W przypadku anemii występującej u dzieci to niezwykle ważna sprawa. Organizm dziecka stale się rozwija. Rozwija się też układ nerwowy, który potrzebuje prawidłowej hemoglobiny do właściwego funkcjonowania. Przy niedokrwistości u dziecka można zaobserwować opóźnienie w rozwoju. Może ono dotyczyć bardzo różnych sfer życia.
W przypadku niedokrwistości szczególnie ważne są dwa okresy – wiek niemowlęcy oraz czas pokwitania. W okresie niemowlęcym, kiedy rodzice zaczynają rozszerzać jadłospis dziecka, mogą się pojawić błędy dietetyczne, które doprowadzą do niedokrwistości. W okresie pokwitania właściwa podaż żelaza jest czasem trudna do utrzymania, bo dzieci nie chcą jeść wielu produktów, zwłaszcza warzyw i owoców. Poza tym w okresie pokwitania wzrasta zapotrzebowanie organizmu na żelazo i trzeba go dostarczyć od 1,5 raza do 2 razy więcej.
U dorosłych przewlekła niedokrwistość będzie się przekładała na ogólne złe samopoczucie. Może pojawić się osłabienie, depresja i przekonanie, że nic nie możemy zrobić. Kobiety będą odczuwały dyskomfort z powodu wypadania włosów, pogorszenia się jakości skóry, brzydkich paznokci czy braku koncentracji. Nasilona niedokrwistość jest zagrożeniem dla życia. Często musi być leczona w szpitalu poprzez podawanie preparatów krwi.
Nie obawiaj się preparatów z żelazem
Na temat skutków przyjmowania preparatów żelaza krąży wiele mitów. Najbardziej rozpowszechnionym jest ten o czarnych zębach. Pragnę uspokoić – w preparatach obecnie dostępnych nie ma żelaza, które zabarwia zęby.
Prawdą jest natomiast, że przy przyjmowaniu preparatów żelaza mogą się pojawić problemy gastryczne. Żelazo może prowokować zaparcia i bóle brzucha. Ale często jest tak, że zmiana preparatu na inny niż przyjmowany uwalnia pacjenta od dolegliwości.
Hemochromatoza – objawy nadmiaru żelaza
Dieta przy niedokrwistości
Jeśli odpowiednio zadbamy o swoje menu, możemy uniknąć niedokrwistości.
Żelazo
Żelazo znajdziemy zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Dużo żelaza jest np. w:
- wątrobie wieprzowej
- podrobach (płuca, nerki)
- żółtkach jaj
- mięsie wołowym
- cielęcinie
- potrawach z krwią (kaszanka, czarny salceson, czernina)
- rybach
- żółtych i zielonych warzywach liściastych
- nasionach roślin strączkowych
- całych ziarnach zbóż (ciemne pieczywo, kasze grubego przemiału)
- kakao
Warto wspomnieć o szpinaku, który wprawdzie ma niewiele żelaza, ale to doskonałe źródło kwasu foliowego, który jest niezbędny m.in. do produkcji czerwonych krwinek w szpiku.
Witamina C
A czy można zwiększyć przyswajanie żelaza przez organizm? Okazuje się, że tak. Pomaga w tym witamina C. Sporo jej jest np. w:
- czerwonej papryce
- natce pietruszki
- rzeżusze
- brokułach
- pomidorach
- truskawkach
- czarnych porzeczkach
- aronii
- kiwi
- pomarańczach
- cytrynach
- sokach z czarnej porzeczki, żurawiny czy z aronii
Warto też pić wody mineralne zawierające sole żelaza. Lekarze odradzają zaś picie kawy, a zwłaszcza herbaty, bo oba te napoje opóźniają wchłanianie żelaza z żywności. Dlatego picie kawy czy herbaty bezpośrednio po posiłku nie jest zalecane.
Na naszych talerzach nie powinno też brakować suszonych moreli, suszonych pomidorów, pestek dyni, orzechów (włoskie, pistacjowe), otrębów orkiszowych.
Dieta przy anemii. Jak wzbogacić dietę w żelazo?
Źródła:
- Carlson, K.J., Eisenstat, S.A., Ziporyn, T. (2000). Harwardzka encyklopedia zdrowia kobiety. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
- Arnal-Schnebelen, B., Goetz, P., Paris, M. (2003). Lecznicze dary natury: 200 uzdrawiających ziół. Warszawa: Reader`s Digest Przegląd.
- Wills, J. (2000). Biblia żywności i żywienia. Warszawa: Wydawnictwo Amber.
- https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza-przyczyny-objawy-i-leczenie,120,n,192
- https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/170510,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza
