Spis treści
Zaakceptuj naturalny rytm pór roku
Nieuchronnie nadchodzi jesień i towarzyszące jej chłodniejsze, bardziej wietrzne i deszczowe dni. Wraz z nadejściem jesiennej aury pojawiają się pierwsze infekcje, czujemy się bardziej osłabieni, zmęczeni i brakuje nam energii. Doskwierają coraz krótsze dni i już brakuje życiodajnego światła słonecznego.
Według starożytnych mądrości medycyny chińskiej jest to jak najbardziej zgodne z naturalnym cyklem corocznych przemian w przyrodzie. Co za tym idzie, nasz organizm – jako nieodłącznie związany z naturą i wpisany w nią – dostosowuje się automatycznie do zmieniających się pór roku i wpisuje się w ten coroczny, niezmienny rytm.
Dobrze jednak zdawać sobie sprawę, w jaki sposób możemy wzmocnić się już od samego początku jesiennych chłodów. O co zadbać w pierwszej kolejności? Jaki narząd jest najbardziej narażony na zachorowanie? Jak najlepiej się odżywiać jesienią i które produkty sprzyjają zbudowaniu prawidłowej odporności? Jak skompensować niekorzystne warunki zewnętrzne poprzez odpowiedni tryb życia i utrzymanie harmonii w ciele?
Czym jest odporność według tradycyjnej medycyny chińskiej?
Czym charakteryzuje się jesień?
Jesień cechuje się zewnętrznym zamieraniem natury, co przejawia się w przekwitaniu roślin, opadaniu liści i ostatnich procesach dojrzewania owoców i warzyw. W naszej strefie klimatycznej pojawia się ochłodzenie. Naturalny wzorzec ruchu w przyrodzie przypisany jesieni to ukierunkowanie do środka.
Energia zatem zaczyna się kumulować wewnątrz, w przeciwieństwie do ekspansywnej wiosny i zrównoważonego lata. Również energia człowieka ma tendencję do gromadzenia się w środku. Cała przyroda przygotowuje się do zimy, oszczędzając zasoby energetyczne.
Naturalnie przypisany jesieni smak to smak ostry. Aby skompensować wpływ tego smaku i utrzymać harmonię w ciele, dobrze jest spożywać produkty, które kierują ruch energii łagodnie w dół i cechują się smakiem kwaśnym. Należy do nich np. jabłko.
Nie powinno nas zatem dziwić, że zadziwiająco mądra natura hojnie obdarza nas o tej właśnie porze roku tymi produktami, które są nam w tym czasie najbardziej potrzebne. Wszak w Polsce jesienią jabłek nie brakuje… Produkty te pomagają zachować wewnętrzny balans, spokój i opanowanie.
Niemniej, jeśli równowaga naszego organizmu zostanie zakłócona, bo np. zachorujemy, wówczas trzeba sięgnąć po te produkty, które będą wspomagały proces zdrowienia. Kierujemy się wtedy objawami ze strony ciała i rodzajem czynnika, który spowodował dolegliwości.
Jak zadbać o narządy, które najczęściej chorują jesienią?
Jesień jest związana z elementem metalu, który wiąże się z takimi organami jak płuca i jelito grube. O te narządy szczególnie warto zadbać o tej porze roku, ponieważ są one wtedy najbardziej podatne na zewnętrzne czynniki chorobotwórcze.
1. Przy suchości
Typowym dla jesieni czynnikiem patogennym jest suchość. Wpływa ona negatywnie na powyższe narządy, powodując objawy, takie jak:
- suchy kaszel
- wysuszenie śluzówek górnych dróg oddechowych (odczucie suchości w jamie ustnej, w gardle lub nosie)
- suche i spierzchnięte usta
- suchość skóry
- zwiększone pragnienie
Przy objawach suchości trzeba sięgnąć po produkty nawilżające. Jesienią doskonale sprawdzą się wówczas np. dojrzałe i soczyste gruszki. Nie ma lepszego środka na wysuszone, bolące gardło i suchy kaszel niż kompot gruszkowo-migdałowy – ugotowany z gruszek z dodatkiem obranych ze skórki migdałów i odrobiny miodu. Równie dobrze działają surowe gruszki, sok gruszkowy, a także melony, pomidory, winogrona i różne sałatki ze świeżych warzyw.
2. Przy przeziębieniu
Ze względu na dominujące jesienią zimno i wiatr narażeni jesteśmy na wszelkiego rodzaju zachorowania ze strony układu oddechowego wskutek działania również tych czynników. Zaczynamy coraz częściej się przeziębiać, z nosa leci nam katar, pokasłujemy, pobolewa nas gardło, jest nam zimno i odczuwamy dreszcze. Wtedy przychodzą nam z pomocą produkty, które cechują się smakiem ostrym, przypisanym naturalnie do jesieni.
Widzimy więc wyraźnie, jak jeden element charakterystyczny dla danej pory roku wspiera kolejny, jak wszystkie części układanki łączą się z innymi, tworząc perfekcyjną całość. Wystarczy „wpisać się” w ten układ natury i w ten sposób zadbać o swoje zdrowie, odporność i harmonię organizmu.
Jak leczyć przeziębienie według medycyny chińskiej?
Jak działa smak ostry?
Smak ostry porusza qi, wspomaga i przyspiesza krążenie energii w ciele, zapobiega zastojom energetycznym, rozprasza i uwalnia na zewnątrz. Ta ostatnia funkcja jest szczególnie przydatna w sytuacji, gdy zewnętrzny czynnik chorobotwórczy dostał się do organizmu (np. przeziębiliśmy się wskutek inwazji zimna, wiatru i wilgoci).
Najważniejsze jest, aby jak najszybciej się go pozbyć. Wtedy trzeba doprowadzić do otwarcia się porów skóry i silnego spocenia się, aby wraz z potem usunąć patogen na zewnątrz. Tak będą działały produkty o smaku ostrym. Dzięki działaniu napotnemu i zdolności do otwierania porów skóry są niezmiernie przydatne w pierwszej fazie ostrych infekcji dróg oddechowych.
Ponadto smak ostry wzmacnia płuca (ogólnie układ oddechowy) i stanowi doskonałą ochronę przez przeziębieniami i innymi schorzeniami narządów oddechowych. Wiele produktów cechujących się tym smakiem istotnie wzmacnia odporność. Ze względu na swoje działanie poruszające i likwidujące zastój smak ostry może być przydatny w przypadku:
- problemów z oddychaniem (zastój qi w klatce piersiowej)
- duszności
- ucisku w klatce piersiowej
Co ciekawe, smak ostry oddziałuje również na stagnację na poziomie emocjonalnym. Potrafi rozproszyć negatywne emocje, takie jak smutek, żal czy przygnębienie. Emocje te według medycyny chińskiej są powiązane właśnie z systemem płuc, więc mogą nasilać się w okresie jesieni. Jeśli zatem dopadnie nas jesienna melancholia, warto sięgnąć po produkty o smaku ostrym.
Co jeść jesienią wg medycyny chińskiej?
Najbardziej wskazane w tym czasie są łagodnie ostre i rozgrzewające potrawy, które skompensują zewnętrzne zimno i niekorzystne warunki pogodowe, a także zrównoważą kierunek ruchu energii. Jesień kieruje qi do środka, podczas gdy smak ostry rozprasza go na zewnątrz. Posiłki powinny być urozmaicone pozostałymi smakami, aby zachować równowagę i utrzymać dobrą odporność.
Z tego względu jako podstawę naszego jadłospisu o tej porze roku zalecane są między innymi:
- płatki owsiane – np. poranna owsianka z suszonymi lub świeżymi owocami, ciasteczka owsiane z dodatkiem pestek i miodu
- kasza jaglana i ryż – będą wspierać układ pokarmowy, którego funkcja bezpośrednio przekłada się na prawidłową pracę układu oddechowego oraz właściwą odporność
- wołowina
- jagnięcina
- marchew oraz inne warzywa korzeniowe
- kalafior, kapusta, brokuły, brukselka, rzodkiew, cebula, czosnek, por – wszystkie te warzywa cechują się smakiem ostrym
- koper włoski, dynia – ma działanie równoważące qi w ciele, wspiera funkcje układu pokarmowego
- przyprawy i zioła – w szczególności pieprz, kurkuma, kminek, chili, kardamon, bazylia, cząber, szałwia i tymianek
W przypadku infekcji (ostra faza przeziębienia, początek choroby, dreszcze, uczucie wewnętrznego zimna) warto jak najszybciej wspomóc się rozgrzewającymi i ostrymi produktami, które pobudzą energię obronną organizmu, przyspieszą krążenie qi i wywołają poty. Należą do nich:
- rozgrzewające przyprawy – imbir, cynamon, goździki, chili, kardamon (najwygodniej dodać je do herbaty i pić w postaci gorącego napoju),
- ostry alkohol – np. herbata z rumem, oczywiście tylko dla dorosłych i tylko w dawkach leczniczych. Ostre napoje alkoholowe pobudzają krążenie, rozgrzewają od środka oraz pomagają się spocić.
Jeśli zaś dopadnie nas schorzenie przebiegające z produkcją śluzu, jak np. katar, zapalenie zatok, zapalenie oskrzeli z wilgotnym kaszlem, wówczas produkty ostre pomogą osuszyć śluz. Będą też wspierać płuca w ich funkcji i usuną zaburzenia wywołane tym czynnikiem. Korzystnie jest wtedy pić herbatę imbirową oraz ciepłe napary z ziół, takich jak:
Napary ziołowe można dosłodzić niewielką ilością miodu.
Z innych wskazówek dietetycznych ważne jest, aby:
- 2–3 razy dziennie spożywać ciepłe, gotowane pożywienie dobrej jakości. Szczególnie użyteczne są długo gotowane zupy, które wyjątkowo silnie wzmacniają naszą energię
- zastąpić słodycze owocami suszonymi (najlepiej na słońcu)
- stosować niewielkie ilości przypraw, które ułatwiają trawienie (nasiona kminku, kopru włoskiego, rozmaryn, majeranek, anyż)
Jak gotować jesienią zgodnie z medycyną chińską?
Czego powinniśmy unikać jesienią?
Niewskazane są o tej porze roku tłuste i oleiste potrawy, a także wychładzające produkty mleczne. Powodują one nadmierne obciążenie śledziony, która zaczyna wówczas produkować więcej śluzu. Przekłada się to bezpośrednio na układ oddechowy i powoduje rozwój dolegliwości związanych z wilgocią i śluzem, jak np. zapalenie zatok, oskrzeli, stany nieżytowe dróg oddechowych.
Unikać też trzeba:
- bananów
- śmieciowego jedzenia
- nadmiaru słodyczy
- produktów surowych i zimnych termicznie
Nie zaleca się spożywania mrożonek i jedzenia przetworzonego. Ograniczmy również mięso i alkohol, ponieważ sprzyjają one nadmiernemu wytwarzaniu śluzu.
Co lubią nasze płuca, a co im szkodzi?
W medycynie chińskiej każdy narząd „posiada” swoje qi, którego ilość powinna być w równowadze, abyśmy byli zdrowi, odporni i w dobrej kondycji. Płuca nie są tu wyjątkiem. W sporym zakresie sami mamy wpływ na czynniki, które mogą zarówno wzmocnić, jak i osłabić qi płuc. Biorąc pod uwagę, że system płuc odpowiada bezpośrednio za odporność organizmu, czynniki te będą również wpływały na nasze zdolności do obrony przez chorobami.
Co wzmacnia qi płuc?
Aby zatem wzmocnić qi płuc i poprawić odporność, konieczne jest, aby:
- przebywać często na świeżym powietrzu
- obcować z przyrodą
- mieć kontakt ze zwierzętami
- być „zdrową” egoistką (lubić i akceptować siebie)
- być asertywną
- częściej się cieszyć, niż martwić
Co osłabia qi płuc?
Natomiast czynniki, które wpływają zdecydowanie negatywnie na stan qi płuc i osłabiają odporność i kondycję organizmu, to:
- przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach
- izolacja od innych
- samotność
- tęsknota
- hospitalizacja (a także długie przebywanie w pomieszczeniach o białym wnętrzu)
- nadmiar mówienia
- długotrwałe leżenie
- smutek
- żal
- niepewność co do przyszłości
- nadmiar trosk
Dobre wei qi w zimie – jak wzmocnić odporność według medycyny chińskiej?
