Spis treści
Przyczyny chorób według medycyny chińskiej
Starożytni Chińczycy podzielili przyczyny chorób na trzy kategorie:
- przyczyny zewnętrzne, czyli sześć czynników klimatycznych
- przyczyny wewnętrzne, czyli szkodliwe emocje
- inne przyczyny
Zewnętrzne przyczyny chorób w medycynie chińskiej
Zewnętrznymi czynnikami, wywołującymi choroby są wg medycyny chińskiej czynniki klimatyczne, do których zaliczamy:
- wiatr
- gorąco
- ogień
- wilgoć
- suchość
- zimno
Są one w stanie wywołać chorobę jeśli są zbyt silne i intensywne (np. bardzo silne zimno lub upał), jeśli są niezgodne z daną porą roku (np. zimno w okresie lata) oraz jeżeli dany człowiek ma obniżoną odporność i określony czynnik może z łatwością penetrować przez skórę w głąb organizmu.
Wówczas ich oddziaływanie może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie i są one wtedy nazywane sześcioma szkodliwymi qi lub sześcioma nadmiarami. Sześć szkodliwych qi może wniknąć do ciała człowieka poprzez pory skóry oraz przez błony śluzowe ust i nosa.
Każdy czynnik klimatyczny, ze względu na swoją naturę sezonową, dominuje w czasie odpowiadającej mu pory roku. I tak np. wiatr ma skłonność do występowania wiosną, gorąco latem, zimno w zimie, a suchość jest typowa dla jesieni. Sześć czynników patogennych może działać oddzielnie lub mogą łączyć się ze sobą.
Dochodzi wówczas do wniknięcia jednocześnie dwóch lub więcej szkodliwych qi, np. przeziębienie jest wynikiem inwazji zimna i wiatru, biegunka rozwija się wskutek jednoczesnego wpływu gorąca i wilgoci, zaś reumatyzm to efekt połączenia zimna, wiatru i wilgoci.
Dlatego w medycynie chińskiej nie stosuje się nazw chorób, powszechnie znanych w medycynie zachodniej. Nie diagnozuje się zaparcia, lecz suchość jelita grubego, nie mówimy o przeziębieniu, lecz o ataku zimnego wiatru, a zapalenie dolnych dróg moczowych określane jest jako gorąca wilgoć w pęcherzu moczowym.
Takie, nieco poetyckie, nazewnictwo jest powszechne w medycynie chińskiej i służy nie tylko nazwaniu choroby, ale od razu określa jej etiologię, prognozy oraz wybór właściwej dla danego schorzenia terapii.
Czynniki klimatyczne, czyli 6 szkodliwych qi
1. Wiatr
Wiatr jest najbardziej zmiennym i kapryśnym zewnętrznym czynnikiem patogennym. Atakuje najczęściej górną część ciała:
- głowę
- szyję
- oczy
- nos
Choroby, mające swoją przyczynę w ataku wiatru charakteryzują się nagłym początkiem, gwałtowną naturą i zazwyczaj awersją do zimna i wiatru. Wśród znanych nam dolegliwości tego typu można wymienić np.:
- kichanie
- katar
- zapchany nos
- kaszel
- ból gardła
- bóle głowy
- napięcie szyi i karku
- bóle mięśniowe i stawowe
Wiatr stanowi najważniejszy zewnętrzny czynnik patogenny, ponieważ jako jedyny jest w stanie samodzielnie wnikać w powierzchnię ciała i wywoływać choroby. W ten sposób umożliwia także wniknięcie innych patogenów zewnętrznych. Może pociągnąć za sobą zimno, wilgoć czy gorąco.
Wiatr ma tendencję do szybkiego i łatwego przemieszczania się, zatem również objawy wywołane jego wniknięciem nie są umiejscowione, lecz przemieszczają się z jednego obszaru ciała w drugi, np. wędrujące bóle stawów czy pokrzywka.
Wiatr jest związany z sezonem wiosennym, dlatego choroby nim wywołane są charakterystyczne dla czasu wiosny, ale może on oddziaływać także we wszystkich pozostałych porach roku.
2. Gorąco
Gorąco to patogen o naturze yang. Jego atak powoduje przyspieszenie funkcji organizmu, wyniszczenie yin, wysuszenie płynów ciała. Ma tendencję do ruchu w górę, do twarzy i głowy, łatwo zaburza umysł – shen.
Objawami, rozwijającymi się wskutek ataku gorąca są między innymi:
- gorączka
- pobudzenie
- majaczenie
- zaczerwieniona twarz
- bóle głowy
- silne poty
- bezsenność
- suche i bolesne gardło
- nadmierne pragnienie
3. Ogień
Ogień to przejaw skrajnie nasilonego gorąca. Tak jak gorąco rozgrzewa, tak ogień spala, powodując ekstremalną suchość. Dlatego objawy ognia są podobne do objawów chorób wywołanych gorącem, lecz znacznie bardziej nasilone. Obserwujemy tutaj:
- wysoką gorączkę z awersją do gorąca i pożądaniem zimnych płynów
- rozpaloną i czerwoną skórę
- gorące poty
- silny niepokój
Ogień bucha w górę, dlatego może się także manifestować w postaci objawów zlokalizowanych w górnej części ciała, jak np.:
- ból gardła
- silny ból głowy
- zapalenie dziąseł
- zapalenie i zaczerwienienie oczu
Jest też przyczyną zaburzeń shen – umysłu, takich jak:
- nadmierne pobudzenie
- rozdrażnienie
- bezsenność
- wybuchowość
- delirium
Dlaczego terapeuta medycyny chińskiej nie zaleci witaminy C w czasie przeziębienia?
4. Wilgoć
Wilgoć jest to czynnik o naturze yin. Jest ciężka i lepka, w związku z tym wywołuje zastoje i spowolnienie i ma tendencję do zalegania. Dlatego większość wywołanych przez nią chorób łatwo staje się przewlekła. Wilgoć dotyka głównie dolnych partii ciała.
Wilgoć cechuje się też lepkością i kleistością. Powoduje zwiększoną lepkość wydzielin ciała, a choroby z wilgoci są uporczywe, trudne do leczenia i często nawracające. Objawy, które się pojawiają wskutek działania wilgoci to np.:
- obrzęki
- biegunka ze śluzem
- upławy
- zmęczenie
- ociężałość ciała
- odczucie ciężkości kończyn
- uczucie pełności brzucha
- wzdęcia
Na skutek długotrwałego zalegania wilgoci, może dojść do powstania śluzu.
5. Śluz
Śluz ma tę samą naturę, co wilgoć. Mówi się, że we wszystkich przewlekłych i skomplikowanych chorobach śluz z reguły ma swój udział. Stany te są zazwyczaj bardzo trudne do leczenia, uporczywe i z tendencją do nawrotów. Wyróżnia się śluz widoczny, który objawia się w postaci różnego rodzaju wydzielin, np.:
- z nosa (katar)
- z gardła (flegmy)
- z narządów płciowych (upławy)
- z przewodu pokarmowego (biegunka ze śluzem)
oraz śluz niewidoczny, którego objawy lokalizują się wewnątrz ciała. Mogą to być:
6. Suchość
Suchość jest czynnikiem patogennym typu yang, który łatwo uszkadza płyny ciała, ponieważ wysusza. Najbardziej podatne na suchość są płuca, które potrzebują nawilżenia, aby właściwie funkcjonować. Zaburzenia funkcji płuc przejawiają się zatem takimi objawami:
- suchy kaszel
- suchość w ustach, nosie i gardle
- utrudnione oddychanie
- suchość skóry
- rozmaite dolegliwości skórne
- zaparcia
Suchość wnika do ciała głównie poprzez nos, usta i skórę. Łatwo może łączyć się z innymi szkodliwymi qi, np. z wiatrem, gorącem lub zimnem.
7. Zimno
Zimno jest czynnikiem natury yin. Spowalnia wszelkie funkcje, zaciska i obkurcza, powoduje zablokowanie i zastój niczym rzeka, która zamarza zimą. Atak zimna powoduje silne osłabienie yang, w wyniku czego organizm traci zdolność do utrzymania prawidłowej ciepłoty ciała i staje się podany na wszelkie choroby z zimna. Objawiają się one:
- awersją do zimna
- dreszczami
- gorączką bez potów
- bólami głowy
- bólami stawów
- brakiem pragnienia
Ponieważ zimno zaciska, zestala i spowalnia, może ono doprowadzić do zastoju qi i krwi w meridianach, w efekcie czego pojawi się ból. Dlatego w większości chorób spowodowanych przez czynnik zimna, jednym z głównych objawów jest ból. Może to być ból głowy i bóle mięśniowe w przebiegu grypy czy też ból brzucha przy biegunce z zimna, ale również ból stawów i bolesne przykurcze w przebiegu reumatyzmu.
Zimno jest dominującym czynnikiem patogennym w okresie zimy, kiedy organizm jest bardziej podatny na wpływ zimna zewnętrznego. Może jednak łączyć się z innymi szkodliwymi qi i atakować nas także w innych porach roku.
Dobre wei qi w zimie – jak wzmocnić odporność według medycyny chińskiej?
Inne przyczyny choroby w medycynie chińskiej
Inne przyczyny, będące czynnikiem powodującym choroby, to wg medycyny chińskiej między innymi:
- niewłaściwa dieta
- brak lub nadmiar ruchu
- nadmierna aktywność seksualna
- pasożyty
- urazy
W tej grupie znajdują się także patogenne czynniki zakaźne.
Choroby wywołane tymi czynnikami łatwo się rozprzestrzeniają, charakteryzują się gwałtownym początkiem, poważnym przebiegiem i podobnymi objawami u wszystkich zarażonych osób. Często mają tendencję do przeradzania się w epidemię. Schorzeniami, o których mowa są choroby epidemiczne oraz choroby zakaźne, np. grypa, ospa, szkarlatyna, cholera i inne.
