Ospa wietrzna – 5 faktów, które każda mama powinna znać

Pomimo dostępnych szczepień na ospę wietrzną, w Polsce zachorowalność na tę chorobę wciąż wzrasta (w 2019 r o 25 proc. więcej niż w 2018 r). Jeśli więc twoje dziecko miało bliską styczność z osobą chorą na ospę, przygotuj się na to, że szansa na zachorowanie jest duża. Nie wpadaj jednak w panikę – większość dzieci przechodzi infekcję łagodnie. Oto garść cennych informacji, dzięki którym łatwiej pokonacie chorobę.

1. Czy choroba jest bardzo zaraźliwa?

Tak. Ospę wietrzną wywołuje wirus varicella-zoster, należący do grupy wirusów opryszczki. Jest to zarazek „lotny”, czyli łatwo przenosi się z prądem powietrza nawet na odległość kilkudziesięciu metrów – stąd nazwa: ospa wietrzna – przenosi się z wiatrem. Dlatego właśnie jest ona tak bardzo zaraźliwa i prawdopodobieństwo zachorowania po kontakcie z chorym jest bardzo wysokie (60-100 proc.) Wystarczy jeden malec w przedszkolu, by po kilkunastu dniach zachorowała niemal cała grupa.

Wirus wnika do organizmu przez błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Pierwsze objawy infekcji pojawiają się zwykle po ok. 2-3 tygodniach.

Uwaga! Chory zaraża osoby z najbliższego otoczenia już na 24-48 godzin przed wystąpieniem wysypki a następnie przez cały czas trwania choroby, aż do przyschnięcia wszystkich wykwitów (zwykle po 5-7 dniach).

U osób, które przebyły ospę wietrzną wirusy pozostają w uśpieniu w zwojach nerwów czuciowych. Zdarza się, że po wielu latach pod wpływem osłabienia odporności ponownie się aktywują doprowadzając do rozwoju półpaśca – choroby podczas której dochodzi do stanu zapalnego nerwów czuciowych. Na półpasiec może zachorować także osoba dorosła, która w dzieciństwie nie przechorowała wiatrówki i miała kontakt z chorym na ospę dzieckiem.

2. Jak rozpoznać ospę wietrzną?

• Zmiany na skórze. Najczęściej pierwszym objawem ospy są pojawiające się na ciele krostki. Zwykle pojawiają się najpierw na tułowiu, następnie na twarzy, ramionach, udach, skórze owłosionej głowy, błonach śluzowych. Krostki początkowo wyglądają jak różowe plamki, które szybko zmieniają się w grudki a następnie w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Podstawa krostki i skóra wokół są zaczerwienione.

  Po 2-3 dniach płyn mętnieje i pęcherzyki zmieniają się w krosty, które mniej więcej po kolejnych 6 dniach przysychają i tworzą strupki. Po odpadnięciu strupków mogą pozostać ciemne przebarwienia skóry, które stopniowo zanikają. Czasem pojawiają się drobne blizny – jeśli osoba chorująca na ospę ma skłonność do tworzenia się blizn w miejscu uszkodzenia skóry. Wykwity ospy wietrznej pojawiają się przez kilka dni w kilku rzutach (do 3)– podczas gdy jedne pęcherzyki przysychają, obok tworzą się nowe.

  Dziecko więc ma zwykle na skórze różnego rodzaju zmiany: plamki, pęcherzyki i strupki. Mówi się o tym, że skóra dziecka chorującego na ospę wygląda jak niebo pełne gwiazd, bo wykwity są w różnym stadium zaawansowania.
  Krostek może być dużo – głównie pojawiają się na skórze tułowia i głowy oraz na błonach śluzowych jamy ustnej, krocza, a czasami nawet na spojówkach i rogówce oka. Na ogół na ciele gromadzi się około 200 pęcherzyków. Bywa jednak i tak, że u niektórych pacjentów na ciele pojawia się zaledwie kilka wykwitów i ospa przechodzi nie zauważona.

  Co najtrudniejsze do zniesienia dla dziecka – krostki bardzo swędzą. Malcowi trudno jest się więc powstrzymać przed rozdrapywaniem ich.

• Gorączka. Większość dzieci nie ma bardzo wysokiej temperatury podczas infekcji i przechodzi ją niemal niezauważalnie. Ale niektóre wysoko gorączkują temperatura dochodzi do niemal 40 st. C. i bardzo źle się czują. Podczas ospy dziecko może gorączkować do czasu pojawiania się nowych pęcherzyków.

  Może być tak, że krostki przysychają i dziecko nie gorączkuje przez dobę. Kiedy jednak pojawiają się kolejne pęcherzyki – gorączka wraca. To kolejny rzut choroby ( może być ich 3). Jeśli dziecko wysoko gorączkuje, źle się czuje a nie obserwujemy pojawiania się świeżych wykwitów, powinien obejrzeć je pediatra.

• Brak apetytu. Zmiany skórne w jamie ustnej sprawiają, że jedzenie sprawia dziecku ból. Dlatego często dzieci przez jakiś czas odmawiają przyjmowania pokarmów stałych, gorących, ostrych w smaku.

Chickenpox party – ospa party: tak czy nie?

W wielu krajach zachodnich (sytuacje takie zdarzają się także w Polsce) modne jest organizowanie tzw. ospa party. „Party” polega na zaproszeniu do domu chorego na ospę dziecka jego rówieśników, które jeszcze tej choroby nie przeszły. Rodzice mają nadzieję, że dziecko zarazi się i „będzie miało tę chorobę wieku dziecięcego za sobą”. Wiedzą, że przechorowywanie ospy w wieku dorosłym przebiega ciężej i trudniej.

Chcą też, aby jak najwięcej dzieci zaraziło się i przechorowało ospę w tym samym czasie. Dzięki temu, będą już uodpornione na całe życie. – Organizowanie tego typu przyjęć i celowe narażanie dziecka na kontakt z wirusami ospy nie jest dobrym pomysłem – mówi dr Joanna Gzik. – Być może nasze dziecko akurat jest osłabione, w gorszej formie lub może już zmaga się bezobjawowo z jakąś infekcją. Dodatkowy kontakt z wiatrówką może sprawić, dziecko ciężej ją przejdzie lub dojdzie do powikłań.

3. Jak pielęgnować dziecko chore na ospę?

• Zamiast kąpieli – prysznic. Kiedyś doradzano rodzicom, żeby dziecka z ospą w ogóle nie kąpać. I oczywiście nie powinno się moczyć długo w wodzie wykwitów na skórze. Wówczas będą trudniej się goiły i grozi im nadkażenie bakteryjne. Natomiast delikatne spłukanie i osuszenie ciała jest jak najbardziej wskazane – przyniesie maluchowi ulgę, zmniejszy świąd.
• Smarowanie wykwitów. Można spotkać różne opinie dotyczące tego czym i czy w ogóle smarować krostki. Jedni polecają gencjanę, inni zawiesinę Pudroderm, jeszcze inni radzą, żeby niczym nie pokrywać wykwitów, co przyspieszy gojenie. – Jeżeli dziecko bardzo swędzi to uważam, że można posmarować krostki papką Pudroderm – mówi dr Joanna Gzik. – Preparat ten ma w składzie mentol, który ma działanie chłodzące, ściągające i łagodzące świąd. Natomiast gencjana ma działanie odkażające i wysuszające. Dzięki temu istnieje mniejsze prawdopodobieństwo nadkażenia zmian.

  Minus jest taki, że dziecko będzie fioletowe. Ale ponieważ i tak nie może się podczas choroby spotykać z innymi, nie powinno tow niczym przeszkadzać. Warto pamiętać, że swędzą także krostki w jamie ustnej: pomoże w tym przypadku użycie Tantum verde w aerozolu – można psiknąć na zmiany lekiem kilka razy dziennie. Buzię można także płukać naparem z rumianku i nagietka. Nagietek działa przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie, podobnie jak rumianek. Małemu dziecku, które nie umie płukać jamy ustnej, można podać do picia herbatkę rumiankową.

  Natomiast w przypadku pojawienia się krostek w miejscach intymnych u dziewczynki, warto użyć roztworu Tantum rosa do podmywania.

  Uwaga! Jeśli zauważysz, że zmiana pojawiła się na gałce ocznej, koniecznie skontaktuj się z lekarzem. On zaleci odpowiednie działanie.

• Zadbaj o płynną dietę. Jeśli wykwity pojawiły się wewnątrz buzi, dziecko ma często trudności z jedzeniem i piciem. Proponuj mu chłodne, obojętne w smaku napoje np. niegazowaną wodę mineralną, kompoty. Do jedzenia ugotuj mu potrawy o łagodnym smaku i płynnej konsystencji – chłodne zupy-kremy, koktajle. Nie zmuszaj do jedzenia – kiedy krostki w buzi się wygoją, powróci też apetyt.
• Zatroszcz się o higienę chorego. Malec drapiąc swędzące krostki może zainfekować ranki bakteriami. Dlatego obetnij mu paznokcie i starannie opiłuj, dbaj, by dziecko często myło ręce. Uważaj podczas czesania włosów dziecka – staraj się nie dotykać szczotką czy grzebieniem skóry głowy, tak by nie zadrapać pęcherzyków.
• Wybierz odpowiednie ubranie. Najlepsze będą miękkie, bawełniane, przewiewne, wygodne koszulki i luźne spodnie. Odzież z dodatkiem sztucznych włókien mogłaby dodatkowo podrażniać skórę.
• Domowe odosobnienie. Chore dziecko powinno przez ok. dwa tygodnie (tak długo jak długo ma świeże wykwity i jest osłabione) przebywać w domu. To ważne dla dobra jego samego, bo osłabione choroba jest wyjątkowo podatne na inne infekcję, oraz bezpieczeństwa otoczenia – odosobnione dziecko nie będzie zarażało innych.
• Podaj leki homeopatyczne. W przypadku ospy złagodzą objawy i pomogą szybciej wrócić do zdrowia: Rhux toxicodendron gdy na ciele dziecka widać wykwity pęcherzykowe. Natomiast gdy przekształcają się w krostki – Mezereum. Z kolei w szybszym gojeniu blizn po wykwitach pomoże Antimonium tartaricum. Blizny można też smarować maścią Graphites.

Ważne! W przypadku gdy lekarz z jakichś powodów obawia się ciężkiego przebiegu ospy (np. u dzieci leczonych sterydami, z ciężkimi alergiami) wówczas może zalecić przyjmowanie doustnych leków przeciwwirusowych przez pierwszych 5 dni trwania choroby. Dzięki temu jej przebieg będzie łagodniejszy.

4. Jakie są powikłania po ospie?

Najczęstszym powikłaniem jest nadkażenie wykwitów. Dzieci drapiąc krostki, wprowadzają do ranek bakterie. Może wówczas dojść do wtórnego, bakteryjnego zakażenia (ropnia skóry). Jeśli więc na skórze malca w miejscu wykwitu pojawi się ropny, zaczerwieniony, bolesny pęcherz należy udać się do lekarza. Zmiany tego typu leczy się antybiotykami.
W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do poważniejszych powikłań ospy takich jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie móżdżku lub mózgu. Jeżeli więc zauważysz, że dziecko zachowuje się nietypowo tzn. jest senne, wymiotuje, ma zaburzenia równowagi lub drgawki – natychmiast skontaktuj się z lekarzem. Wymienione wyżej objawy mogą świadczyć o powikłaniach neurologicznych, które leczy się w szpitalu.

5. Dorośli też chorują na ospę!

Na ospę najczęściej chorują dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Ale można się nią zarazić w każdym wieku. Na zachorowanie narażone są wszystkie osoby, które mieszkają wraz z dzieckiem – rodzice (jeśli przeszli ospę w dzieciństwie – są uodpornieni), rodzeństwo (chyba, że dzieci zostały zaszczepione – pełny cykl szczepień czyli 2 dawki powinien je chronić przed zachorowaniem a nawet jeśli zachorują to przebieg choroby powinien być łagodny) i inni domownicy.

U starszych przebieg choroby jest znacznie cięższy niż u dzieci, a ryzyko powikłań wyższe. Dlatego powinno się izolować chore dziecko od osób w podeszłym wieku, osłabionych przewlekłą chorobą a przede wszystkim kobiety w ciąży (które w dzieciństwie nie przeszły wiatrówki). Jeśli przyszła mama zarazi się ospą, choroba może poważnie zagrozić rozwijającemu się dziecku. Gdy do infekcji dojdzie w 1 trymestrze – wzrasta ryzyko wystąpienia wad płodu, natomiast w 3 trymestrze – zagraża wystąpieniem ospy lub półpaśca u noworodka.

Dlatego kobiety planujące urodzenie dziecka, które nie przebyły ospy w dzieciństwie powinny wraz ze swoim lekarzem rozważyć ewentualne przyjęcie szczepionki uodparniającej na ospę. Trzeba przy tym pamiętać, że w ciążę wolno zajść dopiero trzy miesiące po szczepieniu.

Szczepić czy nie szczepić?

Do niedawna na ospę wietrzną chorowały niemal wszystkie dzieci. Dzisiaj mamy wybór – możemy zaszczepić dziecko. Dlatego coraz więcej osób, bojąc się ciężkiego przebiegu choroby, chcąc uchronić malca przed infekcją także przed tym, że na jego ciele zostaną blizny, szczepi maluchy. Są jednak badania mówiące o tym, że przejście przez choroby wieku dziecięcego, jest potrzebne do prawidłowego rozwoju układu immunologicznego dziecka.

– Decyzję o tym, czy szczepić dziecko czy nie, najlepiej jest skonsultować z lekarzem. – mówi dr Joanna Gzik – Niektóre maluchy, np. z obniżoną odpornością, chorujące na niektóre choroby przewlekłe rzeczywiście potrzebują takiego uodpornienia. Natomiast w przypadku dzieci silnych, w pełni zdrowych przechorowanie ospy może być co prawda uciążliwe, ale rzadko bywa niebezpieczne i daje powikłania. Jak za to wskazują coraz częściej badania naukowe sprawi, że ich układ immunologiczny malca się wzmocni.

Ważne!

W Polsce szczepienie przeciw ospie wietrznej jest obowiązkowe (bezpłatne) dla dzieci do ukończenia 12 r.ż., znajdujących się w grupach ryzyka czyli m.in. dzieci do 3 r.ż. uczęszczających do żłobków i klubów dziecięcych.

W niektórych krajach azjatyckich szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest finansowane z budżetu państwa. Uważa się tam, że dziewczynka posiadająca blizny na skórze, nie miałaby szans wyjść za mąż.