Spis treści
Lawenda wąskolistna, czyli lawenda lekarska
Mało kto umie oprzeć się urzekającemu zapachowi delikatnej rośliny kwitnącej, jaką jest lawenda. Spośród mnóstwa jej gatunków najbardziej znanym i wykorzystywanym jest lawenda wąskolistna, zwana również lekarską (Lavandula angustifolia Mill.).
Jak wygląda lawenda?
Podobnie jak mięta pieprzowa czy melisa, lawenda lekarska należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Jest ona krzewem wiecznie zielonym. Jak wygląda lawenda? Cechuje się ona szarozielonymi listkami i drobnymi kwiatkami, zebranymi w kwiatostany na długiej łodyżce. Charakterystyczny, niebiesko-purpurowy kolor kwiatów lawendy wąskolistnej stał się nawet inspiracją do nazwania tej unikatowej barwy po prostu kolorem lawendowym.
Lawenda wąskolistna w ogródku i na plantacji
Lawenda wąskolistna znana jest przede wszystkim ze swego niezwykle wonnego aromatu i to on jest powodem, dla którego roślina jest szeroko stosowana w aromaterapii, kosmetyce, lecz także w ziołolecznictwie. Lawenda uprawiana jest chętnie w przydomowych ogródkach – nie tylko ze względu na cieszące oczy fioletowe kępy kwiatów. Roślinę uprawia się też na plantacjach. Lawenda lubi nasłonecznione, ciepłe, południowe okolice.
Najbardziej znanym regionem, w którym można podziwiać ogromne łany lawendy, jest oczywiście Prowansja we Francji. Stąd też styl, zwany „prowansalskim”, kojarzy się zawsze z nieodłącznym elementem lawendowych kwiatków, którymi przyozdabia się naczynia, wazony, ściany, obrazy.
O lawendzie opowiada farmaceutka Magdalena Wojciechowska-Budzisz
Dowiedz się, jakie właściwości ma lawenda i jak zrobić z niej leczniczy napar.
Czy lawenda odstrasza komary i mole?
Zapach lawendy, chociaż niezwykle przyjemny dla człowieka, potrafi odstraszać dokuczliwe owady, w tym komary, które uprzykrzają nam życie letnią porą.
Niewiele jest w przyrodzie zapachów, które naturalnie kojarzą nam się z czystością. Zapach lawendowy należy właśnie do takich. Stąd nawet wzięła się nazwa rośliny, która pochodzi od łacińskiego słowa lavare oznaczającego „myć, prać”. Ziele lawendy było kiedyś powszechnie używane w Europie jako dodatek do prania odzieży, pościeli i innych materiałów. To zastosowanie lawendy miało na celu nie tylko nadanie tkaninom ładnego zapachu.
Późniejsze badania wykazały aktywność antyseptyczną i przeciwbakteryjną surowca. Zauważono również, że charakterystyczny aromat lawendowy trzyma z daleka wiele owadów, między innymi muchy, komary i mole.
Lawenda była ceniona już w starożytności i w średniowieczu. Królowa Anglii Elżbieta I, córka Henryka VIII, stosowała wodę lawendową, która była jej ulubionymi perfumami. Od tamtego czasu stała się także narodowym pachnidłem Anglików. Jako środek uspokajający zalecana była między innymi przez św. Hildegardę z Bingen oraz Paracelsusa.
Rośliny odstraszające komary, muchy, meszki i mole
Co odpowiada za właściwości lecznicze lawendy lekarskiej?
Surowcem leczniczym są tutaj suszone kwiaty lawendy, które posiadają szerokie zastosowanie. Ich skład chemiczny warunkuje działanie terapeutyczne. Do najważniejszych związków obecnych we fioletowych kwiatkach, odpowiadających za lecznicze właściwości lawendy, należą:
- garbniki
- związki triterpenowe
- kumaryny
- fitosterole
- flawonoidy
- kwasy organiczne
- sole mineralne
- olejek eteryczny
Olejek eteryczny to najcenniejszy składnik rośliny. Zawiera między innymi: linalol, octan linalolu, lawandulol oraz kamforę. To przede wszystkim wonnemu olejkowi lawenda zawdzięcza swoją sławę w aromaterapii. W lecznictwie natomiast wykorzystuje się głównie jego właściwości uspokajające.
Lawenda – właściwości i działanie
Bogaty i pachnący arsenał związków chemicznych zapewnia lawendzie szereg właściwości leczniczych. Wśród najbardziej znaczących właściwości lawendy wymienić można działanie:
- antyseptyczne
- przeciwzapalne
- przeciwbólowe
- przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze
- spazmolityczne
- uspokajające
- poprawiające nastrój
- przeciwdrgawkowe
- neuroprotekcyjne
Co zrobić z lawendy? 6 inspiracji DIY
Lawenda – zastosowanie
Kiedy warto sięgnąć po lawendę lekarską? Szczególne właściwości lecznicze lawendy uzasadniają jej zastosowanie w różnych dolegliwościach. Najczęściej stosuje się olejek lawendowy i napar z suszonych kwiatów lawendy. Lawenda wąskolistna jest najpowszechniej stosowana w takich przypadłościach, jak między innymi:
- niepokój i bezsenność – a także wszystkie inne zaburzenia emocjonalne wymagające ustabilizowania nastroju, uspokojenia i wyciszenia. Lawenda ułatwia relaksację, rozluźnia, łagodzi nadmierne napięcie nerwowe, a także pozwala łatwiej zapaść w spokojny i regenerujący sen. Przyda się wszystkim cierpiącym na bezsenność, zaburzenia zasypiania, osobom zestresowanym, znerwicowanym i niespokojnym. Niektóre badania wykazały, że aromat lawendowy, który rozpylono w danym pomieszczeniu, wywierał kojące działanie na układ nerwowy i pomagał pozbyć się niepokoju, np. w sytuacji oczekiwania na wizytę u stomatologa. Jednocześnie jednak lawenda nie jest wskazana w stanach niepokoju i lęku np. przed egzaminami, ponieważ działa uspokajająco i lekko nasennie, co może utrudniać koncentrację i zaburzać funkcje poznawcze
- zespoły bólowe – lawenda przydaje się w rozmaitych rodzajach bólu ze względu na swoje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jest szczególnie pomocna w przypadku bolesnych miesiączek, w bólach mięśniowych, stawowych, bólach pochodzenia reumatycznego, a także przy bólu głowy, w tym migrenie. W tego typu dolegliwościach najlepiej jest wcierać olejek lawendowy w bolesne miejsca lub sporządzić sobie aromatyczny, ciepły napar z suszonych kwiatów lawendy
- infekcje – lawendę można stosować w schorzeniach górnych dróg oddechowych, takich jak między innymi: przeziębienia, stany zapalne zatok, oskrzeli, gardła czy zapalenie migdałków. Olejek eteryczny obecny w surowcu posiada właściwości antyseptyczne oraz przeciwbakteryjne. Z tego względu warto w trakcie infekcji przygotować sobie wonne inhalacje parowe z dodatkiem olejku lawendowego, a napar z kwiatów stosować do picia lub do płukania chorego gardła
- dolegliwości trawienne – tutaj przydają się najbardziej rozkurczowe właściwości surowca. Lawenda znalazła zastosowanie w zaburzeniach trawienia i problemach żołądkowo-jelitowych. Mogą sięgać po nią osoby cierpiące na niestrawność, zaparcia, bóle brzucha o charakterze skurczowym, nudności, wymioty, nadmierną ilość gazów oraz wzdęcia. Lawenda pobudza apetyt (podobnie jak inne surowce roślinne o smaku gorzkim), więc może być stosowana również w zaburzeniach łaknienia i w przypadku niedowagi
- ukąszenia i użądlenia przez owady – przeciwzapalne i antyseptyczne właściwości olejku lawendowego sprawiają, że jest on skutecznym środkiem łagodzącym ból i świąd spowodowany ukąszeniem przez owady czy pajęczaki (sprawdź: 8 sposobów na ukąszenia owadów). Co więcej, posmarowanie miejsc narażonych na ukąszenia owadów tym specyfikiem może odstraszyć insekty i zapobiec przykrym dolegliwościom
- oparzenia – olejek lawendowy jest świetnym remedium na pomniejsze oparzenia. Można go nanieść bezpośrednio na urażone miejsca. Łagodzi ból, zapobiega powstaniu pęcherzy i blizn oraz pomaga szybciej zregenerować uszkodzone tkanki. Likwiduje obrzęk i zaczerwienienie. Najlepiej zmieszać go z wyciągiem z nagietka i dziurawca i taką miksturę nanosić na poparzoną skórę. Dodatkowo chroni przed zakażeniem i dezynfekuje. Co więcej, olejek z kwiatów lawendy, aplikowany zewnętrznie, pomaga w szybszym gojeniu się skaleczeń, przecięć oraz innego typu zranień
- grzybice skóry – w niektórych badaniach udowodniono przeciwgrzybiczą aktywność olejku lawendowego. Okazało się, że ma on dość szerokie spektrum działania przeciwko wielu gatunkom grzybów. Wykazano, że niszczy błony komórkowe patogenów wywołujących przede wszystkim grzybicze schorzenia skórne. Napar z kwiatów lawendy może być również stosowany do irygacji w przypadku grzybiczych infekcji intymnych u kobiet. Dobrze jest wówczas połączyć lawendę z szałwią oraz nagietkiem. W kombinacji z nagietkiem, oczarem i kurzyśladem sprawdzi się natomiast jako płukanka do pielęgnacji okolic intymnych u kobiet po porodzie
- wypadanie włosów – napary z kwiatów lawendy mogą służyć jako znakomita, pachnąca płukanka do włosów, szczególnie jeśli zmagamy się z nadmiernym ich wypadaniem. Napar pomaga także pozbyć się łupieżu. Lawenda pobudza również porost włosów w przypadku łysienia plackowatego
- zespół napięcia przedmiesiączkowego – w tej sytuacji najlepiej sprawdza się aromaterapia z wykorzystaniem olejku lawendowego do wdychania. Pomaga on złagodzić nadmierne napięcie nerwowe, irytację i zaburzenia emocjonalne towarzyszące PMS u wielu kobiet
- menopauza – lawenda może okazać się skutecznym środkiem w przypadku dolegliwości klimakteryjnych. Jest ona ziołem delikatnie ogrzewającym, co przydaje się szczególnie u kobiet z natury łatwo marznących i wrażliwych na zimno, które jednak w czasie przekwitania skarżą się na uciążliwe fale gorąca. Ponadto ma zdolność łagodzenia niepokoju i zaburzeń nastroju towarzyszących tej fazie życia u wielu kobiet. Niewątpliwie właściwości uspokajające, przeciwlękowe i przeciwdepresyjne lawendy mogą pomóc lepiej poradzić sobie z menopauzą i spokojniej przetrwać ten, często trudny, okres
- poprawa odporności – regularne stosowanie preparatów z lawendą może zaowocować wzmocnieniem naszej naturalnej odporności – to działanie profilaktyczne przeciwko różnym infekcjom. Olejek lawendowy stymuluje funkcje układu immunologicznego. Zwiększa bowiem produkcję przeciwciał oraz komórek odpowiedzialnych za zdolności obronne organizmu i zwalczanie patogennych drobnoustrojów
Warto wiedzieć, że…
Olejku lawendowego nie musimy rozcieńczać przed jego aplikacją na skórze. W przeciwieństwie do wielu innych olejków eterycznych ten jest bezpieczny nawet wtedy, gdy naniesiemy go bezpośrednio na chore lub bolesne miejsca. Jeśli jednak mamy skłonności do reakcji alergicznych, rozsądnie jest wcześniej wypróbować niewielką ilość olejku, nakładając go na mały obszar skóry (najlepiej na wewnętrznej części ramienia) i obserwując go przez następne 24 godziny.
6 kwiatów, które pokocha twoja skóra
Olejek lawendowy, napar z lawendy – jak najlepiej stosować lawendę lekarską?
Napar z lawendy – przepis
Z suszonych kwiatów lawendy najlepiej przyrządzić sobie napar według poniższego przepisu.
Składniki:
- 1 łyżeczka suszu z lawendy
- 1 szklanka wrzątku
1 łyżeczkę lawendowego suszu zalać 1 szklanką wrzącej wody i zaparzać przez ok. 10 min. Przecedzić i pić ciepły napar z lawendy w razie potrzeby. Najlepiej spożywać go wieczorową porą, gdy możemy już sobie pozwolić na obniżenie aktywności i relaks.
Olejek z lawendy
Olejek lawendowy można stosować do bezpośredniego wcierania w chore lub bolesne miejsca. Jest on także znakomitym środkiem do aromaterapii. Może być wykorzystywany do inhalacji lub rozpylany za pomocą dyfuzora. W celu relaksacji i uspokojenia warto dodać go do gorącej kąpieli, po której lepiej się poczujemy, zwłaszcza po stresującym dniu, i łatwiej zaśniemy.
Aromatyczną mieszankę można wzbogacić dodatkiem olejków z melisy i werbeny, które poprawią nastrój i wyciszą emocje. Równie dobrze sprawdzi się kombinacja lawendy z głogiem, różą oraz mimozą. Taki napar pomoże ukoić smutek i skołatane nerwy, a nawet zadziała przeciwdepresyjnie.
Lawenda sprawdza się też w kuchni. Można ją dodać np. do wypieków lub lodów. Wypróbuj przepis na ciasteczka lawendowe.
Kiedy zachować ostrożność przy stosowaniu lawendy?
Kwiat lawendy jest zasadniczo bezpiecznym lekiem roślinnym, aczkolwiek warto zachować ostrożność, jeśli jednocześnie stosujemy leki o działaniu nasennym i/lub uspokajającym (np. benzodiazepiny czy barbiturany). Preparaty te mogą nasilić wzajemnie swoje działanie i w efekcie zbyt silnie wpłynąć na ośrodkowy układ nerwowy, powodując nadmierną senność, ospałość, kłopoty z koncentracją i apatię.
Podobnie jak w przypadku innych olejków eterycznych, zastosowanie olejku lawendowego wymaga porady specjalisty, jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią.
Lawenda w ogrodzie – jak ją uprawiać i pielęgnować?
Bibliografia:
- Nordquist, J. (2019). What are the health benefits and risks of lavender? Pobrane z https://www.medicalnewstoday.com/articles/265922#benefits
- Koulivand, P. H., Khaleghi Ghadiri, M., Gorji, A. (2013). Lavender and the nervous system. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine: eCAM, 2013, 681304. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3612440/
- Blankespoor, J. (2012). Lavender’s medicinal and aromatherapy uses and lavender truffles. Pobrane z https://chestnutherbs.com/lavenders-medicinal-and-aromatherapy-uses-and-lavender-truffles/
- Nartowska, J. (2012). Lawenda – nie tylko pachnidło. Panacea – Leki Ziołowe, 3(40), 5–7. Pobrane z https://www.panacea.pl/articles.php?id=4001
- Planteon (2018). Kwiat lawendy słynie nie tylko z pięknego wyglądu i intensywnego zapachu. Polecany jest głównie dla osób cierpiących na bóle stawów, mięśni i migreny! Pobrane z https://planteon.pl/blog/kwiat-lawendy-2
- Zuzarte, M., Gonçalves, M.J., Cavaleiro, C., Canhoto, J., Vale-Silva, L., Silva, M.J., i in. (2011). Chemical composition and antifungal activity of the essential oils of Lavandula viridis L’Hér. Journal of Medical Microbiology, 60(5), 612–618. Pobrane z https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/jmm/10.1099/jmm.0.027748-0
- Perry, M. (2020). Medicinal properties of lavender tea. Pobrane z https://www.healthguidance.org/entry/14230/1/Medicinal-Properties-of-Lavender-Tea.html
- Lee, B. H., Lee, J. S., Kim, Y. C. (2016). Hair growth-promoting effects of lavender oil in C57BL/6 mice. Toxicological Research, 32(2), 103–108. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4843973/
- Kritsidima, M., Newton, T., Asimakopoulou, K. (2010). The effects of lavender scent on dental patient anxiety levels: a cluster randomised-controlled trial. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 38(1), 83–87. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19968674/
- Matsumoto, T., Asakura, H., Hayashi, T. (2013). Does lavender aromatherapy alleviate premenstrual emotional symptoms? A randomized crossover trial. BioPsychoSocial Medicine, 7, 12. Pobrane z https://bpsmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/1751-0759-7-12
