Układ immunologiczny i odporność dziecka po urodzeniu nie jest jeszcze w pełni wykształcony, dlatego zwykle małe dzieci chorują częściej niż dorośli. Niektóre dzieci pierwsze infekcje „łapią” już jako niemowlęta, inne – dopiero gdy idą do przedszkola lub szkoły. Bez infekcji jednak wychować dziecka się nie da.
Nie jest to zresztą konieczne, gdyż każda infekcja paradoksalnie wzmacnia układ odpornościowy – walcząc z wirusami i bakteriami, mobilizuje on swoje komórki. Warto jednak wzmacniać odporność po to, by organizm szybko i sprawnie pokonywał infekcje i łatwiej sobie z nimi radził. Nie ma jednak jednej „tabletki na odporność”: trzeba przestrzegać kilku zasad. Oto jak wzmocnić odporność u dzieci.
Spis treści
Jak budować odporność dziecka – obejrzyj wywiad z pediatrą dr Joanną Gzik na naszym kanale YouTube
Jak wzmocnić odporność u dzieci?
1. Zdecyduj się na poród naturalny i karmienie piersią
Jeśli nie masz wskazań medycznych do cesarskiego cięcia, zdecyduj się na poród naturalny. Gdy dziecko przeciska się przez kanał rodny, następuje kolonizacja jego przewodu pokarmowego i skóry matcznymi „dobrymi” bakteriami z dróg rodnych. Po porodzie ważne jest, żeby dziecko mogło poleżeć na brzuchu mamy (dzięki kontaktowi „skóra do skóry” również następuje kolonizacja dziecka „dobrymi” bakteriami), a mama zaczęła karmić piersią. W siarze (czyli mleku, które pojawia się jako pierwsze) znajduje się najwięcej przeciwciał odpornościowych. Nie ma ich w żadnym mleku modyfikowanym.
Dopóki układ odpornościowy w pełni nie wytwarza własnych przeciwciał, dziecko chronią przed infekcjami te przeciwciała, które otrzymało w ostatnim trymestrze ciąży i które dostaje wraz z mlekiem mamy. W kobiecym pokarmie znajduje się też szereg innych składników ważnych dla odporności, m.in. lizozym, laktoferyna, prebiotyki (substancje pomagające namnażać się dobrym bakteriom w przewodzie pokarmowym) oraz probiotyki, czyli dobre bakterie.
– Ssanie piersi zapewnia niemowlęciu komfort psychiczny, który również jest ważny dla odporności. Na pewno do końca 2. roku życia każdy dzień karmienia piersią jest bezcenny. Wiele korzystnych efektów widać dopiero, gdy dziecko jest karmione mlekiem matki dłużej niż rok, np. mniejszą zapadalność na zapalenia płuc u dzieci w wieku przedszkolnym – mówi prof. Piotr Jurkowski, pediatra z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Jak wzmocnić odporność noworodka?
2. Przyzwyczajaj dziecko do zdrowych nawyków żywieniowych
Większość komórek układu immunologicznego znajduje się w przewodzie pokarmowym, dlatego przy wzmacnianiu odporności ważne jest to, co dziecko je. W pierwszych miesiącach i latach życia uczy się ono nawyków żywieniowych i nowych smaków, dlatego warto, żeby polubiło produkty, które są ważne dla układu odpornościowego.
Jak wzmocnić odporność u dzieci? Wprowadzaj do diety dziecka warzywa, owoce, produkty zbożowe z pełnego ziarna, chude mięso, ryby, nabiał. Pamiętaj, że podstawą zdrowej diety jest różnorodność, przewaga warzyw i owoców oraz spożywanie produktów naturalnych, a unikanie wysoko przetworzonych. Proponuj więc:
- warzywa i owoce do każdego posiłku
- jogurty naturalne zamiast słodzonych
- płatki owsiane zamiast kukurydzianych
- owoce zamiast słodyczy
- pokrojone jabłko zamiast chipsów
Warto już w drugim roku życia wprowadzić do diety dziecka kiszoną kapustę i ogórki. Kwas mlekowy, który powstaje podczas kiszenia, stwarza dobre warunki dla rozwoju korzystnych bakterii jelitowych. Podczas fermentacji wytwarza się też witamina C.
Jak rozszerzać dietę niemowlaka?
3. Nie przekarmiaj i #NieCukrz
Szczupłe dzieci rzadziej chorują, dlatego nie przekarmiaj i nie doprowadzaj do nadwagi i otyłości u dziecka. Dzieci, które mają nadwagę, często jedzą za dużo produktów przetworzonych, z wysoką zawartością tłuszczu i cukru. Mimo że jedzą dużo, to zwykle są to produkty mało wartościowe, dlatego mogą mieć niedobory ważnych dla układu odpornościowego składników odżywczych.
Nie przyzwyczajaj dziecka do jedzenia słodyczy i picia słodkich napojów. To szczególnie one są odpowiedzialne za otyłość. – Znajdujący się w nich cukier prosty jest łatwo przyswajalny, a dodatkowo wypicie słodkiego napoju powoduje wyrzut insuliny, co pobudza apetyt. Po wypiciu słodkiego napoju zwykle je się więcej – wyjaśnia prof. Krzysztof Strojek, diabetolog. Cukier nasila procesy gnilne w jelitach, sprzyja kolonizacji jelit przez chorobotwórcze bakterie, grzyby i pasożyty. Zmiana sposobu żywienia, m.in. poprzez znaczne ograniczenie słodyczy, poprawia odporność u dzieci.
Nie przyzwyczajaj też dziecka do jedzenia tłustych przekąsek typu chipsy, frytki, słone paluszki. Są bardzo kaloryczne, a przy tym bezwartościowe. Zawierają duże ilości tłuszczów nasyconych oraz sól, która jako dodatek smakowy powoduje, że dziecko je więcej.
5 przepisów na zdrowe desery dla dziecka
4. Zachęcaj do aktywności fizycznej
Małe dziecko jest z natury aktywne, chce w ten sposób poznawać świat. Chętnie biega, jeździ na rowerku, hulajnodze. Gdy jednak widzi, że rodzice godzinami wpatrują się w ekran telefonu czy laptopa, zaczyna ich naśladować.
Przed nowymi technologiami dziecka nie da się uchronić i nie ma sensu ich zakazywać, nie ma jednak żadnego powodu, by już niemowlętom dawać do zabawy telefon komórkowy. Lepiej postawić na naturalną dla małego dziecka aktywność fizyczną. Umożliwiaj dziecku różne rodzaje aktywności: zabawy na dworze, jazdę na rowerze, pływanie, jazdę na nartach. Jeśli będziecie to robić razem, dziecko będzie czerpać radość z bycia aktywnym.
Ruch zastępuje (niemal) każdy lek, jednak żaden lek nie zastąpi ruchu. – Dzieci, które są aktywne fizycznie, o 30 proc. rzadziej chorują na infekcje okładu oddechowego – potwierdza dr hab. Ernest Kuchar, kierownik Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Jak ćwiczyć z dziećmi w domu?
5. Nie narażaj dziecka na dym tytoniowy i smog
Dym tytoniowy uszkadza nabłonek dróg oddechowych. Dzieci palących rodziców częściej zapadają na infekcje i są bardziej narażone na zachorowanie na alergię i astmę. Jeśli palisz papierosy, rzuć palenie, gdyż nawet jeśli palisz na balkonie, ubrania i mieszkanie i tak przesiąkają dymem tytoniowym.
Staraj się nie narażać dziecka na smog: wychodź z nim na spacer do parku, lasu, unikaj ulic. Jeśli w miejscowości, w której mieszkasz, jest duże zanieczyszczenie powietrza, słuchaj komunikatów smogowych i staraj się nie wychodzić na dwór wtedy, gdy jest bardzo zanieczyszczone powietrze. Na wakacje wyjeżdżaj w czyste rejony.
Astma u dzieci – jak ją rozpoznać i leczyć?
6. Dbaj o sen na odporność u dzieci i dobrą atmosferę w domu
Dbaj o to, by dziecko się wysypiało: to szczególnie ważne dla dzieci w wieku szkolnym, które często w nocy przesiadują przy komputerze i zbyt mało śpią. – Nieprzespanie nawet jednej nocy oznacza znaczne osłabienie odporności. Nawet jedna nieprzespana noc powoduje, że liczba komórek NK, czyli natural killers, spada o połowę. Dziecko powinno się wysypiać – dodaje dr Ernest Kuchar.
Ważna jest też dobra atmosfera w domu, przedszkolu, szkole, ponieważ każdy stres u dzieci obniża ich odporność.
7. Pamiętaj o myciu rąk i higienie
O tym, jak ważne jest mycie rąk, dużo się mówi dopiero w okresie pandemii COVID-19. Jednak bez względu na koronawirusa trzeba uczyć dziecko, by często myło ręce, szczególnie po powrocie z dworu do domu, przed i po jedzeniu, a także żeby unikało dotykania ust, oczu, nosa.
Naturalne sposoby na przeziębienie u dziecka
8. Nie przegrzewaj
Przegrzane dziecko poci się, a wtedy łatwo o przeziębienie. Ubieraj dziecko stosownie do pogody. W sezonie grzewczym zadbaj, by powietrze w pokoju nie było przesuszone, gdyż wysuszona śluzówka nosa jest bardziej podatna na atak wirusów.
9. Lecz naturalnie
U każdego dziecka może wystąpić infekcja. Jednak żeby potem nie zachorowało kolejny raz, ważny jest sposób leczenia. Jeśli dziecko ma katar, lekki kaszel, niewysoką gorączkę, stosuj metody naturalne. Bardzo dobrymi środkami są np. sok malinowy, sok z czarnego bzu, herbatka z dzikiej róży i malin, imbir, cebula, czosnek. W przypadku kaszlu pomaga syrop z cebuli lub z cebuli i czosnku, syrop z imbiru. W przypadku niewysokiej gorączki dobrze działa napar z lipy, owoców czarnego bzu, liści maliny.
Co twoje dziecko powinno pić i jeść w trakcie przeziębienia?
10. Unikaj podawania antybiotyków
Większość infekcji u dzieci to infekcje wirusowe, z którymi organizm musi poradzić sobie sam. W takim przypadku nie ma konieczności podawania antybiotyków. – Antybiotyki nie działają na wirusy, nie pomogą więc w zwalczeniu infekcji wirusowej, za to zaburzają florę bakteryjną w jelitach. Dlatego często po kuracji antybiotykiem dziecko bardzo szybko łapie kolejną infekcję – mówi dr Joanna Gzik, lekarz pediatra, specjalista medycyny naturalnej.
Antybiotyki trzeba podawać na wyraźne zalecenie lekarza, gdy infekcja jest spowodowana bakteriami. Wtedy stosowanie antybiotyku i nieprzerywanie kuracji, gdy tylko pojawi się poprawa, jest konieczne. Jeśli dziecko przyjmuje antybiotyk, podawaj mu również probiotyki. Powinno się je stosować przez cały okres kuracji antybiotykowej, a następnie jeszcze przez co najmniej 7–14 dni, by przewód pokarmowy został skolonizowany przez dobre bakterie.
Po zakończeniu kuracji antybiotykowej dziecko przez 7–14 dni nie powinno chodzić do żłobka, przedszkola czy szkoły, by nabrało odporności. Wskazane na odporność u dzieci są za to spacery na świeżym powietrzu.
Naturalne antybiotyki z roślin
11. Zaszczep, by wzmocnić odporność u dzieci
Stosuj się do kalendarza szczepień obowiązkowych i zaleceń pediatry. Oprócz preparatów z obowiązkowego kalendarza w tym roku warto porozmawiać z lekarzem szczególnie na temat szczepionki przeciw grypie, zwłaszcza jeśli dziecko chodzi do żłobka, przedszkola, szkoły. Lekarze ostrzegają, że w tym roku z powodu nałożenia się infekcji spowodowanej koronawirusem SARS-CoV-2 na sezon przeziębieniowo-grypowy wyjątkowo dużo osób może chorować, co utrudni kontakt z lekarzem.
Szczepionka przeciw grypie nie daje stuprocentowej gwarancji, że dziecko nie zachoruje, gdy zetknie się z wirusem grypy. Jednak nawet jeśli się to zdarzy, to objawy choroby będą słabsze. Układ odpornościowy, wyćwiczony w walce z osłabionym wirusem zawartym w szczepionce, lepiej poradzi sobie z prawdziwym zagrożeniem.
