Okuliści i pacjenci nazwali zespół suchego oka epidemią XXI wieku. W Polsce może on dotykać nawet 6 na 10 dorosłych pacjentów*. Coraz częściej też cierpią z jego powodu dzieci i młodzież. Przyczyn tego problemu jest wiele.
Spis treści
Zespół suchego oka – przyczyny
Zbyt często i za długo siedzimy przy komputerach, tabletach i wpatrujemy się w ekrany telefonów komórkowych. Skupiamy wówczas wzrok na przedmiotach leżących blisko oczu – nasze oczy są wówczas stale napięte (męczą się), a oko narażone na wpływ sztucznego i tzw. niebieskiego światła. Siedząc przed ekranem również rzadziej mrugamy. Film łzowy szybciej wówczas odparowuje, co prowadzi do przesuszenia i podrażnienia rogówki.
Czy wiesz, że prawidłowo mrugamy kilkanaście razy na minutę? Mruganie jest potrzebne do tego, by oko się oczyściło, nawilżyło i odpoczęło. Tymczasem podczas wpatrywania się w ekran laptopa czy telefonu, robimy to kilkakrotnie rzadziej. W nienaturalny sposób „wybałuszamy” oczy, co prowadzi do szybszego odparowywania łez i wysychania gałki ocznej.
Jeśli dodatkowo przebywamy często w klimatyzowanych pomieszczeniach, a na dworze jest smog, gałka oczna jest narażona na kontakt z przesuszonym powietrzem w domu i chmurą zanieczyszczeń poza nim. Film łzowy nie jest w stanie wypłukiwać takiej ilości pyłów, drobinek metali ciężkich unoszących się w powietrzu i w oku zaczyna się reakcja nadwrażliwości i przewlekły stan zapalny.
Nic więc dziwnego, że nasze oczy nie radzą sobie z taką ilością szkodliwych czynników i zaczynają sprawiać dolegliwości. Jeśli zauważysz u siebie pierwsze objawy zespołu suchego oka, zareaguj jak najszybciej – dzięki temu unikniesz poważnych problemów ze wzrokiem, jakie mogą być jego konsekwencją.
Objawy zespołu suchego oka – jak rozpoznać zespół suchego oka?
Nazwa zespół suchego oka jest myląca, jesteśmy bowiem przekonani, że osoby z tym problemem powinny odczuwać typowo nieprzyjemną suchość w oczach, która powoduje dyskomfort lub ból. – I owszem, tak się zdarza – tłumaczy dr Anna M. Ambroziak – ale paradoksalnie najczęstszym symptomem zespołu suchego oka jest łzawienie. Mówimy nawet, że jest to tzw. „płaczące suche oko”. Inne częste objawy to:
- uczucie dyskomfortu
- zaburzenia widzenia (przy czym zauważamy, że mruganie poprawia ostrość obrazu)
- uczucie ciała obcego pod powiekami
Czasami są to także objawy, których nie wiążemy z oczami np.:
- nawracające bóle głowy
- uczucie rozdrażnienia
- zmęczenie
Mają one swoje źródło w tym, że osoby cierpiące na zespół suchego oka są narażone na stały, odbierany podświadomie, dyskomfort ze strony oczu. Nasz mózg łatwiej radzi sobie z sytuacją, gdy np. się uderzymy i zaboli ręka. Bodziec → reakcja, to jest dla nas logiczne.
Ale długotrwały, narastający w ciągu dnia dyskomfort, problemy z widzeniem i podrażnienie oczu utrudniają codzienne funkcjonowanie, mogąc prowadzić wręcz do zaburzeń psychosomatycznych. Dzieje się tak, ponieważ naprawdę widzimy mózgiem – odbiera on sygnały z gałki ocznej i przetwarza je w obrazy. Jeśli więc nasza „centrala” stale otrzymuje niepokojące sygnały płynące ze strony zmysłu tak ważnego jak wzrok, dochodzi do jej przeciążenia, przestaje sobie radzić. I sygnalizuje nam to na różne sposoby. Amerykańscy badacze sugerują nawet, że taki przewlekły dyskomfort ze strony oczu może prowadzić do depresji.
Ponieważ objawów „zespołu suchego oka” jest tak wiele, okuliści coraz częściej używają nowej nazwy tego schorzenia czyli: zaburzenia powierzchni oka.
Sprawdź, czy grozi ci zespół suchego oka
W sposób szczególny na zaburzenia powierzchni oka narażone są osoby:
- palące papierosy – dym tytoniowy podrażnia gałkę oczną, a zawarte w nim toksyny zatruwają organizm od środka, niszcząc naturalne mechanizmy obronne (sprawdź: jak rzucić palenie)
- z alergią – błony śluzowe alergików reagują wystąpieniem silnego stanu zapalnego nawet przy styczności z niegroźnymi dla innych osób cząsteczkami np. pyłkami roślin (alergia na pyłki). Większość osób cierpiących na alergiczny nieżyt nosa, cierpi także na przewlekłe zapalenie spojówek, oraz na zaburzenia powierzchni oka
- z cukrzycą – ze względu na zaburzenia gospodarki glukozowej, diabetycy mają nieprawidłowy skład filmu łzowego (dochodzi do obniżenia poziomu warstwy tłuszczowej i śluzowej łez), co przyczynia się do szybszego wysychania powierzchni oka. Każda osoba z cukrzycą powinna więc znajdować się pod opieką okulisty i na stałe stosować krople do oczu nowej generacji z kwasem hialuronowym i innymi składnikami pomagającymi odbudować pełny skład filmu łzowego
- z zaburzeniami pracy tarczycy – wszystkie choroby tego narządu: nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy, choroba Hashimoto doprowadzają do rozchwiania gospodarki hormonalnej organizmu, co wpływa niekorzystnie na skład filmu łzowego
- przyjmujące długotrwale leki np. z pseudoefedryną (używane podczas przeziębienia), nasenne, antydepresanty, stosowane podczas leczenia trądziku (izotretynoina)
- kobiety w ciąży, podczas menopauzy i przyjmujące doustne leki hormonalne (antykoncepcja, Hormonalna Terapia Zastępcza) – zaburzeniu ulega wówczas gospodarka estrogenowa w organizmie kobiety. Tymczasem hormony te odpowiadają za pracę gruczołów Meiboma (jeśli wywiniesz delikatnie powiekę, zauważysz na jej brzegu małe kropeczki – to właśnie ujścia tych gruczołów) produkujących warstwę lipidową łez. Wahania w stężeniu estrogenów we krwi, wpływają więc niekorzystnie na jakość filmu łzowego. Jeśli nie zawiera wystarczającej ilości cząsteczek tłuszczowych, rogówka szybciej wysycha
- narażone na kontakt z nużeńcami (demodex) – to pasożyty (roztocza podobne do tych, które żyją w kurzu). Mieszkają w brzegach powiek, pomiędzy rzęsami, prowadząc do wystąpienia stanów zapalnych. Można się nimi zarazić, pożyczając tusz do rzęs, a nawet ręcznik, korzystając z testerów kosmetyków w drogeriach itd. (sprawdź: czego lepiej nie pożyczać)
- stosujące ścisłe, restrykcyjne diety, z anoreksją, bulimią i innymi zaburzeniami odżywiania – niedobory żywieniowe wpływają niekorzystnie na skład filmu łzowego – nie jest on w stanie w prawidłowy sposób chronić gałki ocznej.
Jak leczyć zespół suchego oka?
– Odwiedzić okulistę! – apeluje dr Anna M. Ambroziak – Wiele osób zamiast do lekarza udaje się do apteki i kupuje krople do oczu, przypadkowe sztuczne łzy. W wielu przypadkach rzeczywiście przyniosą ulgę, ale niektórzy potrzebują bardziej złożonego leczenia. Lepiej, żeby okulista zbadał oczy, sprawdził, czy objawy rzeczywiście wskazują na zespół suchego oka, czy może jest to inne schorzenie wymagające kompleksowego leczenia.
– Czasami okulista jest pierwszym specjalistą, który badając oczy zauważa objawy cukrzycy, zakażenia pasożytniczego lub innej przewlekłej choroby – dzięki temu można szybko wdrożyć odpowiednią terapię (sprawdź, które choroby widać w oczach). Dobrze też, żeby krople do oczu lekarz dobrał do indywidualnych preferencji danej osoby. – dodaje dr Ambroziak – Zazwyczaj w przypadku zespołu suchego oka zalecamy krople z kwasem hialuronowym, które nawilżają i zabezpieczają gałkę oczną przed wysychaniem, ale mamy do dyspozycji także preparaty o różnej gęstości, z dodatkowymi substancjami czynnym, żele, emulsje (w tym nowoczesne nanoemulsje z kilkoma substancjami czynnymi), a także krople bezwodne – stabilizują powierzchnię oka, tworzą na nim warstwę ochronną (jak teflon na patelni). Powinno się je dopasować do potrzeb i oczekiwań pacjenta.
Jeśli schorzenie jest zaawansowane można wykonać rewitalizację gruczołów Meiboma za pomocą zabiegów wykorzystujących światło niskonatężeniowe, takie jak IPL. Zabiegi te stymulują gruczoły w brzegach powiek do prawidłowej pracy, zwiększonego wydzielania warstwy lipidowej łez oraz działają przeciwzapalnie. Jest to najnowocześniejsza metoda leczenia zaburzeń powierzchni oka.
Jak dbać o prawidłowe nawilżenie i odżywienie powierzchni oka?
- Rób przerwy podczas pracy przy komputerze lub długotrwałym korzystaniu ze smartfonu – Amerykanie wprowadzili zasadę 20:20:20, czyli po dwudziestu minutach pracy przy komputerze (lub wpatrywaniu się w ekran innego rodzaju) oderwij wzrok na 20 sekund i spójrz dalej niż 20 stóp, czyli ok. 6 metrów. Można tę zasadę zmodyfikować i robić 30 sekundowe przerwy co pół godziny – włącz np. przypominajkę w telefonie. Podczas tych 30 sekund przerwy patrz jak najdalej przez okno, na drzewa, niebo, horyzont, przenoś wzrok w różne odległe miejsca. Spoglądanie na zieleń będzie najlepszym odpoczynkiem dla oka. Przy każdym ENTER wciśniętym na klawiaturze, wykonaj pełne mrugnięcie.
- Dbaj o higienę brzegów powiek – to temat, o którym mówi się rzadko, tymczasem jest ogromnie ważny, ponieważ od tego, że gruczoły Meiboma będą miały drożne ujście zależy ich prawidłowa praca. O czystość brzegów powiek powinny dbać nie tylko kobiety (koniecznie należy zmyć makijaż po całym dniu), ale również mężczyźni. Przemywajmy powieki czystym gazikiem zanurzonym w przegotowanej wodzie lub specjalnymi, nawilżanymi chusteczkami przeznaczonymi do tego celu. Są także produkowane chusteczki dla osób zakażonych nużeńcami – zawierają lecznicze składniki eliminujące pasożyty.
- Używaj kropli z kwasem hialuronowym – do stosowania profilaktycznego dla osób pracujących cały dzień przy komputerze. Są naturalną suplementacją filmu łzowego, chronią rogówkę oka przed wysychaniem i podrażnieniami. Wybieraj te produkty apteczne, które nie zawierają konserwantów!
- Pij ok. 2 litrów wody na dobę – tylko prawidłowo nawodniony organizm wytworzy odpowiednią ilość łez.
- Stosuj suplementy z kwasami omega-3 – ten rodzaj kwasów ma działanie przeciwzapalne, a zazwyczaj jest to składnik, którego brakuje nam w diecie.
- Dbaj o dietę – im bardziej zróżnicowana, prawidłowo skomponowany jadłospis, bogaty w warzywa, owoce, nieprzetworzone produkty żywnościowe, tym dla oczu lepiej. Uwaga! Weganie w trosce o swoje oczy powinni suplementować witaminę A, kompleks witamin B oraz kwasy 3 omega.
- Koryguj wady wzroku – nawet niewielka wada wzroku nie skorygowana okularami męczy oczy – oczy muszą wykonywać nadmierną pracę, by wyostrzać obraz. Im bardziej zmęczone oko (i tym samym mózg), tym bardziej podatne na infekcje i problemy z powierzchnią oka, a my bardziej zmęczeni i rozdrażnieni.
Ważne! Każdy dorosły powinien raz na dwa lata przeprowadzić badanie okulistyczne. Natomiast osoby po 40 r. ż. – raz w roku. Sprawdź: jak dbać o wzrok po czterdziestce.
* Według wyników polskich badań epidemiologicznych opartych na kwestionariuszu zaburzeń powierzchni oka ZSO dotyka nawet 63% dorosłej populacji pacjentów naszego kraju Ambroziak AM (red.): Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów Akademii Powierzchni Oka. Medical Education, Warszawa 2017.
