Anoreksja – przyczyny, objawy, leczenie

Początki anoreksji – choroba zaczyna się niewinnie

Ewelina (imię zmienione), lat 20:

Zaczęło się niewinnie: od dbania o wygląd. Choć nigdy nie byłam gruba, od zawsze miałam kompleksy na punkcie swojego wyglądu. W liceum przy wzroście 164 cm ważyłam 56 kg i nosiłam ubrania w rozmiarze 38 – podobnie jak większość moich koleżanek. Ale czułam się gruba i brzydka. Przed studniówką postanowiłam schudnąć. Informacji, jak to zrobić szukałam w Internecie. Przestałam jeść białe pieczywo, mięso, słodycze, ziemniaki, sery żółte, fast foody. Zamiast tego sięgałam po ciemne pieczywo, jogurty naturalne (tylko light) i surowe warzywa. Waga drgnęła, ale spadek był nieznaczny.

Cały czas myślałam o jedzeniu i o tym, jak je ograniczyć. Wyczytałam, że cudowne efekty dają kilkudniowe drastyczne głodówki oparte na sokach warzywnych – to był strzał w dziesiątkę. Zaczęłam ćwiczyć. Codziennie. Po miesiącu waga zmniejszyła się o 6 kilogramów. Byłam w siódmym niebie.

Głodówki stały się normą, ćwiczyłam do upadłego. Przyzwyczaiłam się do miniporcji jedzenia, czasem udawało mi się nie zjeść nic oprócz kilku listków sałaty. Ubrania wisiały na mnie jak na wieszaku. Straciłam apetyt. Na myśl o frytkach czy hamburgerze robiło mi się niedobrze. Nie mogłam patrzeć nawet na moje ulubione ptasie mleczko, które do niedawna pochłaniałam w ilościach hurtowych. Jedzenie stało się koszmarem.

Rodzice początkowo nic nie zauważyli, zresztą pracowali całymi dniami poza domem. Gdy wracali wieczorem, ja już byłam w łóżku. Najgorsze były weekendy i rodzinne obiady. Drażniły mnie ciągłe pytania, dlaczego nie jem lub dlaczego tak mało. Zawsze miałam jakąś wymówkę: a to, że właśnie coś zjadłam, a to, że mam dużo nauki.

Do perfekcji opanowałam sztukę chowania jedzenia. Po kryjomu brałam porcje mięsa, wyciskałam z nich tłuszcz w chusteczkę higieniczną. Jadłam niewielki kawałek, resztę dawałam Zuzi – naszemu jamnikowi. Ziemniaki podrzucałam na talerz brata. Chowałam jedzenie w kwiatach. W pewnej chwili ważyłam już tylko 45 kg. Co prawda nosiłam ubrania w rozmiarze 34, ale włosy zaczęły wypadać mi garściami, paznokcie się łamały, ciągle było mi zimno. Tuż przed studniówką zemdlałam w szkole. Wtedy trafiłam do lekarza. Diagnoza: anoreksja.

Samoakceptacja – jak ją osiągnąć?

Co to jest anoreksja? Jadłowstręt psychiczny, który zagraża życiu

Ewelina to modelowy przypadek zaburzeń odżywiania, jakim jest anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) – choroby, która polega na obsesyjnym odchudzaniu się. By osiągnąć zamierzony cel, chorzy drastycznie ograniczają ilość jedzenia. Doprowadza to do niedowagi, deficytu energetycznego, i – co istotne – do niedoborów wszystkich składników pokarmowych.

Ważny sygnał!

O tym, że dzieje się coś naprawdę niepokojącego, świadczy nieprawidłowa waga i wskaźnik BMI (Body Mass Index).

BMI = masa ciała w kg ÷ wzrost w metrach × wzrost w metrach

• BMI < 15 — wygłodzenie, które jest wskazaniem do hospitalizacji (może zagrażać życiu)
• 15,1–17,4 — wychudzenie (spowodowane zwykle ciężką chorobą lub anoreksją)
• 17,5–18,5 — niedowaga
• 18,5–24,9 — prawidłowa masa ciała

Uwaga! Masa ciała i BMI nie zawsze odzwierciedlają rzeczywisty stan chorego. Pacjenci z anoreksją przed zaplanowanym pomiarem masy ciała wypijają duże ilości wody lub zakładają na siebie kilka warstw ubrań, co zwiększa wagę. Wtedy, by ocenić deficyty energetyczne lub białkowe, konieczne jest oznaczenie zawartości tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała.

Nie tylko dziewczęta

Anoreksję uważa się za chorobę, która zazwyczaj dotyka nastoletnie dziewczyny. Tymczasem nawet 10 proc. zdiagnozowanych przypadków anoreksji to chłopcy i mężczyźni. W krajach Europy Zachodniej na jadłowstręt psychiczny cierpi od 0,9 do 4,3 proc. dorosłych kobiet oraz od 0,2 do 0,3 proc. dorosłych mężczyzn.

Anoreksja – objawy

Dziś, gdy odchudzają się niemal wszyscy, nikogo nie dziwi, że nastolatka dba o wygląd – przestaje jeść mięso czy liczy kalorie. Są jednak sygnały, które powinny wzbudzić czujność.

Symptomy mogące świadczyć o anoreksji:

• nadmierna koncentracja na własnym wyglądzie i niezadowolenie z niego
• szybki spadek wagi
• częste ważenie się
• stosowanie głodówek
• ścisłe przestrzeganie rygorystycznych diet odchudzających
• odmawianie jedzenia
• niechęć do wspólnych posiłków
• przygotowywanie posiłków dla rodziny i nieuczestniczenie w jedzeniu
• rozdrażnienie
• apatia
• wahania nastroju uzależnione od tego, ile się je i jaką aktualnie ma się wagę
• długie, wyczerpujące treningi
• unikanie kontaktów z rówieśnikami i rodziną
• zamykanie się na świat
• wycofanie z życia społecznego

Objawy anoreksji

Gdy choroba się pogłębia, dochodzi do znacznej utraty tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej. Powoduje to wyniszczenie i osłabienie organizmu, które objawy to:

• obniżenie temperatury ciała poniżej 36 stopni Celsjusza
• zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi poniżej 120/70 mm Hg
• zasinienie kończyn
• obrzęki
• uczucie nadmiernej pełności w brzuchu, któremu towarzyszą wzdęcia i zaparcia
• zanik cyklu menstruacyjnego
• charakterystyczny meszek na ciele – lanugo
• sucha, łuszcząca się skóra z tendencją do żółtego zabarwienia
• zajady w kącikach ust
• łamliwość i wypadanie włosów
• kruchość i łamliwość paznokci
• anemia
• uczucie przenikliwego zimna, nieustające nawet po ogrzaniu się lub w cieplejszym ubraniu
• spadek energii, osłabienie i ciągłe zmęczeniem
• bezsenność
• stany zapalne żołądka i jelit
• odwodnienie
• zapalenie dziąseł
• próchnica

Kompulsywne jedzenie – jak sobie z nim radzić?

Anoreksja – przyczyny

Nie wiadomo dokładnie, jakie są przyczyny anoreksji. Faktem jest, że anorektycy to:

• perfekcjoniści, nadmiernie skoncentrowani na własnym wyglądzie
• prymusi, konsekwentnie i wytrwale dążący do celu
• osoby o niskim poczuciu własnej wartości i zaniżonej samoocenie
• osoby nadwrażliwe na krytykę, podejrzliwe i nieufające innym

Do takich osób trafiają medialne przekazy dotyczące współczesnego kanonu piękna. Sukces i szczęście kojarzone jest zawsze ze szczupłą sylwetką. Chęć osiągnięcia jej za wszelką cenę może być także symptomem problemów emocjonalnych.

Niekiedy anoreksja jest desperacką próbą skupienia na sobie uwagi rodziców i kolegów, zadowolenia zbyt wymagających rodziców, udowodnienia sobie własnych możliwości. Unikanie jedzenia daje chorym poczucie siły i własnej wartości. Odmawiając sobie pożywienia, czują się wręcz lepsi od tych, którzy muszą jeść.

Anoreksja – leczenie

Niezależnie od przyczyn, anoreksję można i trzeba leczyć. Zaniedbana anoreksja może doprowadzić do skrajnego wyniszczenia organizmu i śmierci z głodu.

Terapia jest bardzo trudna, wymaga wytrwałości i niekiedy nawet kilku lat pracy całego zespołu:

• rodziców
• osób najbliższych choremu
• przyjaciół
• psychiatry
• psychoterapeuty
• dietetyka

Przy zaawansowanej chorobie, gdy dochodzi do zmian w organizmie, konieczna bywa pomoc:

• endokrynologa (w związku z zaburzeniami hormonalnymi)
• ginekologa (brak miesiączki)
• reumatologa (kłopoty ze stawami i układem kostnym)
• dentysty (próchnica)
• dermatologa (kłopoty ze skórą i wypadanie włosów)

Terapia jest wieloetapowa i wielowątkowa. Najważniejsze jest zdiagnozowanie problemu. Anorektycy potrafią świetnie „zacierać ślady”. Otoczenie (zwłaszcza rodzice) długo nie zdaje sobie sprawy z powagi problemu. Tymczasem im szybciej zdiagnozuje się anoreksję i podejmie leczenie, tym większa szansa na skuteczność terapii.

Ważne jest uzyskanie zgody osoby chorej na podjęcie leczenia. Niekiedy konieczne są drastyczne środki, nawet ubezwłasnowolnienie chorego. To nieco łatwiejsze w przypadku dzieci. Osoby dorosłe, które prawnie samodzielnie o sobie decydują, same muszą chcieć pomocy. Kluczowa jest chęć i determinacja osoby chorej do podjęcia terapii. Bez tego leczenie właściwie nie jest możliwe.

Co mogą najbliżsi?

Leczenie anoreksji dotyczy nie tylko osoby chorej, ale także całej rodziny. Być, trwać, wspierać i kochać osobę chorą – to niełatwe zadanie. Chorzy postrzegają otoczenie jako wrogów, nawet wówczas, gdy już wychodzą z choroby. Obwiniają innych o to, że przybrali na wadze.

Bulimia – objawy, przyczyny, leczenie, skutki

Gdzie szukać pomocy dla anorektyczki lub anorektyka?

Niestety, chorzy na anoreksję i ich rodziny często są pozostawieni sami sobie. W związku z zapaścią psychiatrii dziecięcej nie ma obecnie w Polsce systemowego wsparcia dla osób chorych i ich otoczenia. Rodzice, w wielu przypadkach, zwłaszcza na prowincji, są skazani na szukanie specjalistów na własną rękę.

Jeśli ty lub ktoś ci bliski zmaga się z anoreksją:

• dzwoń po pomoc na telefon zaufania dla osób uzależnionych od jedzenia (anoreksja, bulimia, nadwaga). Nr telefonu: (22) 632 08 82 (od poniedziałku do niedzieli w godzinach od 16:00 do 20:00)
• skorzystaj z telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży. Nr telefonu: 116 111 (od poniedziałku do niedzieli w godzinach od 12:00 do 22:00
• szukaj pomocy w zamkniętych grupach wsparcia rodziców dzieci z anoreksją na Facebooku. Wystarczy w wyszukiwarkę na FB wpisać słowo „anoreksja”, by pokazały się informacje o grupach, i poprosić o dołączenie. Tutaj najłatwiej znaleźć informacje o specjalistach (psychiatrach) zajmujących się zaburzeniami odżywiania w pobliżu miejsca zamieszkania.

Istnieją dobre ośrodki prywatne prowadzące terapię zaburzeń odżywiania. Niestety, koszty pobytu i leczenia są bardzo wysokie.

Anoreksja okiem dietetyka

Praca z osobą chorą na anoreksję w gabinecie dietetyka jest bardzo trudna i sprowadza się w zasadzie do „odczarowania jedzenia”. To walka niemal o każdą łyżkę jedzenia. Nie ma też w postępowaniu dietetycznym standardów. Każdy pacjent jest inny. Jeśli przed leczeniem głodował, terapię żywieniową rozpoczyna się od diety płynnej, ubogotłuszczowej i bezlaktozowej.

Początkowo proponuje się ok. 500 kcal dziennie. Ilość ta powinna być stopniowo i spokojnie zwiększana, jednorazowo nie więcej niż o 200 kcal. Zbyt dużo pokarmu naraz może spowodować opór chorej osoby oraz groźne dla życia powikłania. Są to na przykład:

• zaburzenia rytmu serca
• niewydolność krążenia
• niewydolność oddechowa
• niewydolność nerek
• niedrożność przewodu pokarmowego

Zaleca się, by:

• jeść 5 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasu
• wybierać potrawy, które kiedyś choremu smakowały
• dobrze przyprawiać posiłki, by wzmocnić ich smak
• dbać o to, by dania były kolorowe, ładnie podane, co zachęca do jedzenia
• podawać posiłki na dużym talerzu (zwiększa to prawdopodobieństwo zjedzenia większej ilości pożywienia – w porównaniu do sytuacji, w której taka sama porcja byłaby podana na małym talerzu)
• podawać małe porcje – na skutek zmniejszenia objętości żołądka u pacjentów z anoreksją szybko pojawia się uczucie sytości
• posiłek trwał nie dłużej niż 30 minut – najlepiej, by był spożywany w miłej atmosferze w obecności drugiej osoby i dobrze, by towarzyszyła ona choremu przez następne 2 godziny

Wzbogacanie posiłków u osób z anoreksją powinno się odbywać spokojnie i stopniowo, tak by docelowo osiągnąć 2000–3000 kcal na dobę i przyrost masy ciała 0,2–1,0 kg tygodniowo.

Źródło:

1. Lewitt A., Brzęczek K., Krupienicz A., Interwencje żywieniowe w leczeniu anoreksji – wskazówki dietetyczne. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2008, tom 4, nr 3, s. 128-136. https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/view/26034

Zespół kompulsywnego objadania się – jak przestać zajadać stres?