Spis treści
Życie w zgodzie z porami roku
Zgodnie z zasadami filozofii chińskiej zawsze powinniśmy dążyć do osiągnięcia równowagi między procesami, zachodzącymi wewnątrz naszego ciała a zewnętrznymi zmianami w naturze. Ma to niewątpliwie korzystny wpływ na wspieranie qi i prawidłowej funkcji narządów wewnętrznych. Przestrzeganie wskazówek właściwych dla środowiska i klimatu, w jakim żyjemy oraz właściwe nawyki żywieniowe kompensują negatywne wpływy pogody oraz zapobiegają rozwojowi potencjalnych chorób.
Według medycyny chińskiej każdy sezon rządzi się swoimi zasadami. Poszczególne pory roku związane są z konkretnym:
- żywiołem
- smakiem
- kolorem
- narządem ciała
- czynnikiem patogennym
- kierunkiem geograficznym
- fazą rozwoju człowieka
- emocjami
Te pozornie niezwiązane ze sobą właściwości determinują odpowiedni sposób postępowania i odżywiania się w danym czasie.
Dostosowując się do naturalnych zmian w otaczającym nas środowisku, dbamy również o równowagę w naszym ciele. Wiedząc, czego należy wystrzegać się w danym okresie, a co jest dla nas wskazane, mamy szansę uniknąć chorób i zachować zdrowie i witalność na długie lata.
Cechami typowymi dla czasu wiosny są wszystkie czynniki, które charakteryzują się zmiennością, aktywnością i energią. Wiosna to czas odnowy, powtórnych narodzin, budzenia się do życia, powstawania z zimowego uśpienia. Energia tej pory roku jest dynamiczna i aktywna, krąży w przyrodzie z całą mocą. Żywiołem przypisywanym w medycynie chińskiej wiośnie jest drzewo, natomiast narządem związanym z tą porą roku jest wątroba. Dlatego mówi się, że wątroba reprezentuje w organizmie element drzewa.
Zielona jak drzewo, czyli wiosenne przebudzenie
Kolorem przypisanym wiośnie jest zielony. Nie jest to szczególnie zaskakujące, biorąc pod uwagę, że w tym czasie świat zielenieje, drzewa ubierają się w zielone liście i rozwijająca się wokół „zielenina” działa kojąco na zmęczony zimowymi miesiącami organizm.
Zieleń symbolizuje młody pęd bambusa, będący oznaką wiosny i ruchu energii na zewnątrz. Kojarzy się z wolą życia i dynamiką młodych kiełków, dążących w górę, ku słońcu. Obrazuje chińską ideę związaną z tą porą roku, która wyraża kierunek w górę, docieranie do powierzchni, wynoszenie na zewnątrz. Dlatego wiosna wiąże się również z narodzinami i wschodem słońca oraz jest przypisana Wschodowi jako kierunkowi świata.
W cyklu rozwojowym człowieka faza drzewa odpowiada okresowi dzieciństwa, szybkiego wzrostu, wielkiej aktywności, ruchliwości oraz ogromnego potencjału.
Zaś element drzewa w organizmie reprezentowany jest przez wątrobę i pęcherzyk żółciowy.
Podstawowym zadaniem wątroby jest utrzymanie swobodnego przepływu i prawidłowego krążenia qi w ciele człowieka. Z tego powodu w okresie wiosennym zalecane jest postępowanie, które sprzyja pobudzeniu krążenia energii w organizmie.
Zalecenia na wiosnę
- Wstawaj wcześnie rano.
- Wykonuj łagodne ćwiczenia rozciągające i poprawiające cyrkulację krwi (joga dla początkujących).
- Nie noś ciasnej i krępującej odzieży.
- Nie tłum emocji.
- Pielęgnuj spokój i równowagę umysłu.
- Panuj nad gniewem (bo gniew to emocja przynależna wiośnie, wtedy najtrudniej sprawować nad nim kontrolę).
Jeśli zaniedbamy powyższe zalecenia, ich skutki możemy odczuć 90 dni później – latem. Wtedy mogą pojawić się dolegliwości, które są efektem wiosennych zaniedbań, nieprawidłowej diety w tym czasie i uleganiu nadmiernym emocjom.
Wiosenne emocje
Wiosną ludzkie emocje odpowiadają zmianom, które zachodzą wówczas w przyrodzie. Rośliny i zwierzęta budzą się po zimowym uśpieniu i regenerują siły do rozmnażania się i rozwoju. Tej porze roku odpowiada w rozwoju człowieka czas narodzin i wzrostu. Jest to zatem okres charakteryzujący się niezwykłą dynamiką, zmiennością, elastycznością i ruchliwością. Takie też będą wtedy nasze emocje.
Podlegają one często dużym wahaniom i zmianom, są gwałtowne, silne, wybuchowe, czasem nieprzewidywalne. Rozbudzona energia musi gdzieś znaleźć ujście, a jeśli tak się nie stanie, przeradza się w:
- gniew
- irytację
- frustrację
To emocje typowe dla wiosny i jednocześnie dla wątroby. Dlatego osobę, która łatwo się irytuje i bez powodu wybucha złością, określamy jako wątrobowca lub choleryka – od łacińskiego słowa „chole” oznaczającego „żółć” (substancja ściśle związana z wątrobą).
Jeśli nie zapanujemy nad gniewem i rozdrażnieniem, może z czasem dojść do rozwoju zaburzeń emocjonalnych związanych z nadaktywnością elementu drzewa. Wiążą się one z wybuchami złości nieadekwatnych do sytuacji lub, co gorsze, przybierają formę tłumionego gniewu i niewyrażonych emocji.
Rozwinąć się wówczas mogą dolegliwości bardzo często spotykane w dzisiejszych czasach, takie jak:
- depresja
- skłonność do agresji i popadania w konflikty
- zachowania autoagresywne, prowadzące do przepracowywania się, nieszanowania siebie, popadania w nałogi, zatracania się w codziennym pędzie i wyścigu szczurów
Natomiast za dolegliwości na płaszczyźnie fizycznej, pojawiające się wiosną, odpowiedzialny jest zewnętrzny czynnik patogenny, jakim jest wiatr.
Wiatr jako wiosenny czynnik patogenny
Wiatr w medycynie chińskiej jest uważany za jeden z sześciu szkodliwych czynników, które przyczyniają się do rozwoju schorzeń w ludzkim ciele. Jest on zewnętrzną przyczyną chorób, pochodzącą ze świata przyrody i związaną z uwarunkowaniem klimatycznym. Przyczyny te mają naturę sezonową, czyli skłonność do występowania w określonej porze roku.
Wiatr jest czynnikiem związanym z wiosną. Ma on naturę yang, łatwo się przemieszcza, jest nieprzewidywalny i zmienny. Jednocześnie ułatwia innym patogenom zewnętrznym wniknięcie do organizmu, dlatego powinniśmy chronić się przed nim ze szczególną uwagą.
Ma zdolność do otwierania i przenikania, co oznacza, że z łatwością wnika przez skórę i penetruje do głębszych warstw ciała, powodując dolegliwości typowe dla okresu wiosny. Możemy wśród nich wymienić na przykład:
- alergia
- katar sienny
- pokrzywkę
- zapalenie spojówek
- wysypki na twarzy i ciele
- przeziębienie z bólem głowy, potami i awersją do wiatru
O tych schorzeniach mówi się w medycynie chińskiej, że są chorobami z wiatru.
Przed tym czynnikiem patogennym powinniśmy chronić się wyjątkowo starannie, ponieważ wiatr może zaatakować niespodziewanie i nagle – taka jest jego natura. Szybko i łatwo się przemieszcza, nie pozostaje w jednym miejscu, jest niestabilny, porusza się we wszystkie strony, często atakuje zwłaszcza głowę.
Dlatego należy ostrożnie i powoli „rozbierać się” na wiosnę. Niech nas nie zmylą pierwsze promienie słońca, gdy stęsknieni za ciepłem i latem wystawiamy gołe głowy na działanie podstępnego wiatru. Lepiej, jeśli czapka towarzyszy nam w okresie zdradliwego przedwiośnia, a nawet jeszcze dłużej.
Wiatr jest o tyle niebezpieczny, że jako jedyny z zewnętrznych czynników patogennych może samodzielnie wnikać w głąb ciała i umożliwiać tym samym atak innych patogenów, jak np. zimna lub wilgoci. Mówimy wtedy o chorobach wywołanych zimnym wiatrem lub wilgotnym wiatrem. Objawy wywołane wniknięciem wiatru mają tendencję do przemieszczania się w ciele człowieka.
Tak się dzieje np. w przypadku wędrujących bólów stawowych, przemieszczających się bólów głowy czy też zmieniającej lokalizację pokrzywki. Choroby spowodowane wiatrem rozwijają się szybko, dynamicznie i w trudny do przewidzenia sposób. Dbajmy zatem o prawidłową ochronę przed tym nieprzewidywalnym wrogiem.
Dobrą wiadomością jest to, że wiatr może nas zaatakować i wywołać określone objawy tylko w sytuacji, gdy występuje słabość określonych narządów. Jeśli zatem wątroba i pęcherzyk żółciowy (element drzewa) znajdują się w dysharmonii i nie funkcjonują prawidłowo, powinniśmy się obawiać wiosennych dolegliwości. Warto wtedy szczególnie zadbać o te narządy, tonizując emocje oraz wzmacniając się właściwym pożywieniem.
Dieta na wiosnę
Wiosną charakteryzuje się ruchem, wzrostem i ekspansją. Qi odzyskuje swoją moc po zimie i szuka możliwości swobodnego rozprzestrzeniania się. Pożywienie podczas sezonu wiosennego powinno wzmacniać qi, pozwalać na jego swobodny ruch oraz wspierać śledzionę i wątrobę. Dobrze jest wybierać produkty, które występują lokalnie i sezonowo – ta zasada dotyczy każdej pory roku.
Produkty zalecane na wiosnę powinny mieć charakter lekko rozgrzewający i unoszący energię w górę. Do takich należą między innymi:
- koper włoski
- ryż
- kasza gryczana
Można je urozmaicić ostrymi przyprawami, takimi jak:
- czosnek
- cebula
- papryka
- imbir
Wskazane jest również pożywienie o zielonym kolorze, bogate w chlorofil, należące do elementu drzewa – jak wszystko co wiosenne.
W naszej kuchni powinien zatem zagościć:
- szpinak
- seler naciowy
- kiełki
- zielona herbata
- natka pietruszki
- lucerna
- jarmuż
Możemy spożywać nieco więcej produktów surowych, kwaśnych, lekko chłodnych lub o neutralnej energii.
Na wiosnę kuszące jest poddanie się oczyszczającym terapiom i kuracjom odtruwającym element drzewa. Jednak należy podchodzić do nich bardzo ostrożnie, ponieważ nie są wskazane dla wszystkich. Ewentualne ich podjęcie powinno zawsze być konsultowane ze specjalistą medycyny chińskiej lub doświadczonym dietetykiem.
W niektórych sytuacjach jest wręcz przeciwwskazane, bo może nawet pogorszyć stan zdrowia pacjenta i nasilić jego niedobory. Natomiast dla wszystkich w tym czasie wskazana jest dieta, w której dominuje udział warzyw i owoców, ze znacznym ograniczeniem:
- mięsa i wyrobów mięsnych
- pieczywa
- słodyczy
- kawy
- alkoholu
- żywności przetworzonej
Taki sposób odżywiania sprzyja wzmocnieniu elementu drzewa i jest korzystny dla wątroby.
Dieta wiosenna powinna być dietą lekkostrawną – najbardziej ze wszystkich diet w poszczególnych porach roku. Naturalne jest w tym czasie jedzenie mniejszych ilości, a nawet poszczenie.
W wielu kulturach post w okresie wiosny jest przyjęty zwyczajowo jako rytuał religijny. Jeśli zastanowimy się nad tym głębiej, odkryjemy, że ma to niezwykle korzystny wpływ na nasze zdrowie i nie bez przyczyny już starożytni stosowali takie zabiegi. Współczesny człowiek jednak coraz częściej z nich rezygnuje, nie zdając sobie sprawy, że sprzeciwia się w ten sposób naturze i działa wbrew sobie.
Wiosna jest symbolem dzieciństwa i wzrostu, dlatego warto sięgnąć po pożywienie, które również znajduje się w fazie wzrostu:
Takie jedzenie kieruje qi w górę, co jest naturalnym podążaniem za wiosenną, rozprzestrzeniającą się energią.
To podstawowa zasada medycyny chińskiej – zgodnie z naturą. Kiełki zawierają bogactwo witamin i składników odżywczych, ale przede wszystkim posiadają energię potrzebną do wzrostu młodej rośliny. Dlatego są tak wartościowe dla organizmu.
Aby pożywienie było łatwiejsze do strawienia, można poddać je lekkiej obróbce termicznej – pokarmy krótko gotujemy na parze lub dusimy. Wskazane są także zupy, chociaż już nie muszą być tak treściwe i długo gotowane jak w okresie zimowym. Potrawy wzbogacamy dodatkiem przypraw takich jak:
Do gotowego posiłku można przyrządzić surówkę ze świeżych warzyw lub sałatkę z mniszka lekarskiego, sałat, ogórka, rukoli lub cykorii. Dodatki o gorzkim smaku tonizują wątrobę i pęcherzyk żółciowy, wspomagają wydzielanie żółci oraz zapobiegają nadmiernej aktywności wątroby.
Unikać w tym czasie należy jedzenia gorącego i tłustego oraz nadmiaru produktów kwaśnych, ponieważ mogą one blokować qi wątroby. Zdecydowanie trzeba ograniczyć nabiał i słodycze oraz wystrzegać się nadmiaru pożywienia silnie rozgrzewającego, jak kawa, alkohol i używki.
Aktywność fizyczna na wiosnę
Praca z ciałem i aktywność fizyczna, podobnie jak dieta, jest ważnym czynnikiem wspierającym element drzewa na wiosnę. Podążając za rytmami natury powinniśmy budzić się coraz wcześniej i zadbać o prawidłowe krążenie qi i krwi w ciele. Zalecana jest zwłaszcza joga oraz ćwiczenia rozciągające. Należy wykonywać je regularnie, najlepiej gdy odbywają się codziennie, nawet jeśli zajmują nam nie więcej niż kilka minut.
Jeśli natomiast odczuwamy silne napięcie emocjonalne i nie potrafimy poradzić sobie ze stresem, niezwykle przydatne mogą okazać się odpowiednie masaże, a także zabiegi akupunktury. Akupunktura nie tylko wzmocni narządy wewnętrzne, ale również zadziała relaksująco i odprężająco, uspokoi emocje i ureguluje prawidłowy przepływ energii w organizmie.
