Warzywa korzeniowe – odkryj ich niezwykłe właściwości

Warzywa korzeniowe są zdrowe i lekkostrawne

Warzywa korzeniowe – marchew, burak, seler, pietruszka, pasternak –  to jedne z najbardziej popularnych jarzyn, bez których trudno wyobrazić sobie polską kuchnię. Jadalne korzenie o różnym kształcie i kolorze kryją w sobie mnóstwo prozdrowotnych substancji. Mają tę zaletę, że są dość trwałe.

Najsmaczniejsze, najbardziej soczyste i delikatne są oczywiście te prosto z ogródka. Ale z powodzeniem można je przechowywać przez cały rok, np. w piwnicy. Warzywa korzeniowe nie tracą właściwości także po zamrożeniu. Są doskonałe na surowo. Mają niewiele kalorii i sporo błonnika wspomagającego odchudzanie i oczyszczanie organizmu z toksyn, a przy tym nie podbijają cukru po zjedzeniu (mają niskie IG: marchewka i burak 30, seler 35). Dlatego surowe warzywa korzeniowe są idealne dla dbających o linię.

Gotowane także mają swoich zwolenników, bo nie obciążają przewodu pokarmowego, są lekkostrawne i dobrze tolerowane przy chorobach wątroby, jelit i żołądka. Trzeba jednak pamiętać, że mogą podbijać cukier. Ugotowane do miękkości warzywa korzeniowe mają bowiem wysoki indeks glikemiczny (seler gotowany IG 85, p marchewka 80, burak 65), o czym powinni pamiętać diabetycy. Co jeszcze warto wiedzieć o warzywach korzeniowych?

Retrowarzywa znów są w modzie!

Marchewka na biegunkę

Marchewka to jedno z pierwszych warzyw, które podaje się niemowlętom już w 4. miesiącu życia. Nic dziwnego nie wywołuje uczuleń i jest lekkostrawna. W dodatku w świeżych korzeniach oraz soku z marchwi znajdują się tzw. czynniki bifidus. Są to substancje, które pobudzają rozwój bakterii  Lactobacillus bifidus. Te zaś usprawniają pracę przewodu pokarmowego u dzieci.

W medycynie naturalnej zaleca się podawanie niemowlętom doustnie 20-40 g soku dziennie (podzielonego na 2-3 porcje), jako środek wzbogacający menu w witaminy i poprawiający trawienie. Miazgę ze świeżych korzeni marchewki lub wyciśnięty z nich sok zaleca się dzieciom i młodzieży przy niedokrwistości oraz niedoborach witamin, spowodowanych długotrwałą biegunką. Leczy się ją zresztą marchwianką (przepis poniżej).

Pomarańczowy korzeń marchwi góruje nad innymi warzywami korzeniowymi przede wszystkim pod względem zawartości beta karotenu i witaminy A.

100 g marchewki zawiera 1656 mikrogramów witaminy A i 9938 mikrogramów beta-karotenu

To ponad 2 razy więcej niż wynosi dzienne zapotrzebowanie na witaminę A dla osoby dorosłej. Beta karoten to prowitamina witaminy A. Przekształca się on w organizmie w witaminę A. Obie:

• wzmacniają odporność (dieta na odporność)
• dbają o wzrok (dieta na poprawę wzroku)
• wspomagają leczenie trądziku
• opóźniają pojawianie się zmarszczek

Wypijanie dwóch szklanek świeżo wyciskanego soku z marchwi przyśpiesza też opalanie i przedłuża efekty kąpieli słonecznych.

Uwaga! Co za dużo to niezdrowo. Witamina A i beta-karoten łatwo rozpuszczają się w tłuszczach i mogą się gromadzić w organizmie. Skóra zyskuje wówczas charakterystyczny  marchewkowy kolor (tzw. karotenoza lub karotenemia).

 

Zbyt duże spożycie beta-karotenu może spowodować nadmierną produkcję witaminy A, a to nie jest korzystne dla zdrowia. Witamina A w zbyt dużych ilościach może być toksyczna, np. dla kobiet w ciąży. Może doprowadzić, np. do powiększenia wątroby, nadmiernej pobudliwości, chorób skóry oraz zaburzeń ze strony wzroku.

Przepisy z marchewką

1. Marchwianka

Składniki:

• pół kilograma marchewki
• 1 litr wody
• sól do smaku

Jak zrobić marchwiankę?

Obraną i pokrojona na kawałki marchew, ugotować do miękkości w litrze wody z dodatkiem szczypty soli. Przetrzeć przez siło, podawać w kilku porcjach przez cały dzień. Marchewkowa papka zawiera sporo pektyn, które chłoną wodę, działając zatwardzająco.

2. Ciasto marchewkowe

Składniki:

• 200 g drobno startej marchewki
• 200 g brązowego cukru
• 50 g posiekanych orzechów włoskich
• 75 g drobno pokrojonego ananasa (świeżego lub z puszki)
• 50 g wiórków kokosowych
• 200 g mąki
• 2 jajka
• 150 ml oleju rzepakowego
• po łyżeczce cynamonu, sody i soli
• ½ łyżeczki proszku do pieczenia

Jak zrobić ciasto marchewkowe?

Jajka ubić do podwojenia objętości, dodać cukier i dalej ubijać na gładką i puszystą masę. Wciąż ubijając, dolać ciągłym cienkim strumieniem olej. Do powstałej masy dodać marchewkę, ananasy, orzechy włoskie i wiórki kokosowe. Całość delikatnie wymieszać. Dodać przesianą mąkę, cynamon, sodę, proszek do pieczenia i sól.  Delikatnie połączyć wszystkie składniki. Ciasto przełożyć małej formy wyłożonej papierem do pieczenia. Piec godzinę w piekarniku nagrzanym do temp. 150 st.

Pietruszka na zdrowe nerki

Blady, cienki korzeń pietruszki zawiera olejki eteryczne – apipol i mirycystynę, które nadają mu charakterystyczny aromat oraz flawonoidy. Mają one działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające.

Dzięki temu korzeń pietruszki ma właściwości moczopędne, a więc zwiększa ilość wydalanego moczu. Dlatego w medycynie naturalnej pietruszkę stosuje się przy obrzękach i kamicy moczowej, a także w stanach zapalnych nerek i pęcherza (sprawdź: choroby nerek). Korzeń pietruszki poleca się także przy braku apetytu, wzdęciach oraz bólach brzucha.

Uwaga! Apipol i mirycystyna mają właściwości psychoaktywne. Mirystycyna działa  podobnie jak marihuana, może powodować: suchość w ustach, euforię, wzmożoną wesołość, a także halucynacje. W korzeniu pietruszki jest jej jednak niewiele, zaledwie 0,3-0,5 proc. Znacznie więcej mirystycyny zawierają nasiona ok 5 proc.

 

Apiol także działa psychoaktywnie – u kobiet może powodować skurcze i bóle macicy (a u ciężarnych doprowadzić do poronienia). Zażywany w nadmiernych dawkach może wywoływać lub wzmagać krwawienia miesięczne. Dlatego oleju z nasion pietruszki nie należy podawać kobietom w ciąży, ani małym dzieciom.

Przepisy z pietruszką

1. Moczopędny napar z pietruszki

Składniki:

• 1 korzeń pietruszki
• łyżka suszu bratka polnego lub 1 saszetka ziołowej herbatki z bratka
• łyżeczka miodu

Jak zrobić moczopędny napar z pietruszki?

Pietruszkę umyć, obrać i gotować na wolnym ogniu około 35 min. w szklance wody. Pod koniec gotowania dodać ziele bratka i odstawić do wystygnięcia pod przykryciem. Do przestudzonego wywaru dodać łyżeczkę miodu. Pić po pół szklanki naparu dwa razy dziennie.

2. Surówka z pietruszki i jabłek

Składniki:

• 4 średnie korzenie pietruszki
• 2 jabłka
• cebula
• 2 łyżki oleju  rzepakowego
• sok z cytryny
• pół pęczka świeżej natki pietruszki
• sól

Jak zrobić surówkę z pietruszki i jabłek?

Oczyszczone, umyte i obrane korzenie pietruszki zetrzeć na tarce o dużych oczkach. Jabłka obrać cienko ze skórki i także zetrzeć na tarce. Drobno posiekać cebulę. Wymieszać warzywa korzeniowe z jabłkiem. Skropić sokiem z cytryny i olejem. Doprawić solą, na koniec posypać posiekaną natką pietruszki.

10 rzeczy, które warto wiedzieć o kiszonkach

Seler w profilaktyce nowotworowej

Bulwa selera o intensywnym smaku i aromacie zawiera potas, wapń, fosfor, żelazo i magnez. Oprócz tego warzywo korzeniowe ma witaminy z grupy B, witaminę, A, C i E oraz flawonoidy i furanokumaryny. Substancje te działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, moczopędnie i rozkurczająco. Uszczelniają także naczynia krwionośne. A to nie wszystko.

Z badań opublikowanych w „Journal of Agricultural and Food Chemistry” wynika, że regularne jedzenie selera obniża ryzyko zachorowania na raka. Dzieje się tak za sprawą falkarinolu, który został umieszczony przez amerykański National Cancer Institute na liście naturalnych związków o działaniu przeciwnowotworowym.

Co więcej sok z selera korzeniowego działa odtruwająco, wspomaga usuwanie toksyny z organizmu. Oczyszcza krew z kwasu moczowego, co przynosi ulgę w bólach artretycznych i łagodzi dolegliwości przy dnie moczanowej. Dzięki wysokiej zawartości potasu, seler pomaga także w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Obniża także poziom cholesterolu LDL (złego cholesterolu), zapobiegając, m.in. miażdżycy. Uważa się, że aromatyczna bulwa pozytywnie wpływa na nastrój. Uspokaja, łagodzi objawy stresu i depresji.

Warto wiedzieć! Aromatyczny korzeń selera to idealny zamiennik soli. Warto go włączyć do menu przy nadciśnieniu oraz chorobach nerek, kiedy należy ograniczać spożycie soli. Korzeń może jednak silnie uczulać, o czym powinni pamiętać alergicy.

Przepisy z selerem

1. Zupa krem z selera

Składniki:

• 30 dag selera
• pół porcji włoszczyzny
• łyżka masła
• 2 żółtka
• drobiowa kostka rosołowa (najlepiej zrobiona domowym sposobem)
• pół szklanki gęstego jogurtu naturalnego
• 5-6 szklanek wody
• pęczek natki pietruszki lub koperku
• sól do smaku

Jak zrobić krem z selera?

Oczyszczoną włoszczyznę, a także obrany i pokrojony seler ugotować w osolonej wodzie do miękkości. Potem zmiksować całość. Dodać tłuszcz i podgrzać prawie do wrzenia. Potem zestawić z ognia. Cienki m strumieniem wlewać gorącą zupę do uprzednio rozmieszanych żółtek z jogurtem, bez przerwy mieszając. Na koniec posypać natką. Podawać z grzankami.

2. Selerowy koktajl antyrakowy

Składniki:

• 1 duża lub 2 średnie marchewki
• mały seler korzeniowy
• 1/2 pomarańczy
• kwaśne jabłko
• pół szklanki zimnej wody mineralnej niegazowanej
• 1 łyżeczka zarodków pszennych
• 1 łyżeczka otrębów pszennych

Jak zrobić koktajl z warzyw korzeniowych?

Marchewkę i seler obrać, umyć i zetrzeć na tarce na małych oczkach. Jabłko i pomarańcza obrać, miąższ oddzielić od pestek i pokroić na małe kawałki. Wszystkie składniki wrzucić do blendera i zmiksować.

Burak na detoks i zaparcia

Grecy i Rzymianie wierzyli, że jedzenie buraków zapewnia długowieczność. Jest w tym sporo racji, bo rubinowe bulwy buraków to bogate źródło bioflawonoidów głównie betainy. Substancja ta to doskonały wyłapywacz szkodliwych wolnych rodników, które przyspieszają starzenie się organizmu.

Betaina ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe (może hamować wzrost komórek niektórych typów nowotworów). Wraz z kwasem foliowym obniża poziom homocysteiny we krwi – aminokwasu powstającego w procesie trawienia białek pochodzących z mięsa. Wysoki poziom homocysteiny powoduje, m.in. niszczenie śródbłonka naczyń krwionośnych, co zwiększa ryzyko miażdżycy.

O jedzeniu buraków powinny też pamiętać osoby jedzące dużo produktów zakwaszających (mięsa, szczególnie dziczyzny, pieczywa, ciast i słodyczy). Buraki działają odkwaszająco i oczyszczająco, co usprawnia funkcjonowanie organizmu i wspomaga przemianę materii, wspomaga też usuwanie zaparć. Ćwikła do obiadu może także zapobiegać powstawaniu zgagi oraz łagodzić dolegliwości wątroby związane z nadużyciem alkoholu.

Uwaga! Uważa się, że sok z buraka dobrze wpływa na krew. Dlatego powinni go pić, i to w dużych ilościach, pacjenci onkologiczni. To mit. Buraki zawierają sporo cukrów, które nasilają fermentację w jelicie i działają rozwalniająco. Dlatego picie buraczanego soku u niektórych pacjentów onkologicznych może nasilać biegunki i wzdęcia (będące często efektem ubocznym terapii).

 

Ponadto buraki zawierają niezbyt dużą ilość żelaza, które w dodatku nie jest przez nas dobrze przyswajalne. A zatem wpływ buraków na niedokrwistość jest niewielki.

 

Sok z buraka ma natomiast działanie przeciwzapalne i pomaga obniżyć poziom cholesterolu. Nie zaszkodzi więc wypijać pół lub całą szklankę świeżo wyciskanego soku dziennie, o ile jest dobrze tolerowany.

Przepisy z burakami

1. Wino buraczkowe

Składniki:

• 2-3 buraki
• 2-3 ząbki czosnku
• kawałek razowego chleba
• po łyżeczce kminku i cukru

Jak zrobić wino z buraków?

Buraki obrać, umyć i pokroić. Zalać letnią przegotowaną woda, tak by przykryła warzywa. Dodać czosnek, kminek i cukier. Przykryć lnianą ścierką. Pozostawić w ciemnym i suchym miejscu. Po tygodniu winko buraczkowe zlać do butelek. Zakorkować i przechowywać w chłodnym miejscu. Pić 1-2 szklanki dziennie przy nadciśnieniu, dolegliwościach żołądka, jelit, wątroby i nerek. Winko koi nerwy i poprawia pamięć.

2. Syrop z buraków na kaszel

Składniki:

• 2-3 duże buraki
• cukier

Jak zrobić buraczany syrop przeciwkaszlowy?

Buraki umyć, obciąć korzonki i ogonki liściowe, pozostawić skórkę. Od strony korzenia wyciąć duże stożkowate otwory. Wsypać do nich cukier, a następnie wstawić do piekarnika i piec w temp. 70 stopni, aż buraki zmiękną. A w otworach pojawi się syrop. Po ostygnięciu jest gotowy.

Podawać niemowlętom 4 krople syropu co 2 godziny. Rocznemu dziecku łyżeczkę, starszym dzieciom po łyżeczce, a dorosłym po łyżce kilka razy dziennie.

3. Koktajl z buraków na zaparcia

Składniki:

• pół szklanki soku z czerwonego buraka
• pół szklanki jogurtu naturalnego lub kefiru
• łyżka posiekanego koperku

Jak zrobić koktajl z buraków na zaparcia?

Wymieszaj składniki. Wypijaj po szklance napoju rano na czczo każdego dnia.

Zakwas buraczany – przepis na zdrowie

5. Pasternak na zdrową skórę i włosy

Wyglądem i zapachem przypomina pietruszkę, w smaku jest bardziej zbliżony do marchewki. 100 g korzenia ma 65 kcal, 1,6 g białka, 11 g węglowodanów, głównie skrobi oraz 4,5 g błonnika. Ten zaś pobudza perystaltykę jelit i zapobiega zaparciom.

W pasternaku znajdują się też: magnez, wapń, żelazo, fosfor, potas, witamina A, PP, E i kwas foliowy. Dlatego pasternak zaleca się kobietom planującym ciążę i spodziewających się dziecka. Warzywo bogate w witaminy z grupy B dobrze wpływa na koncentrację, samopoczucie i pamięć.

Co ważne uczestniczy w procesie widzenia oraz zapewnia dobrą kondycję skóry, paznokci i włosów. Pasternak pomaga leczyć bielactwo i łuszczycę oraz przeciwdziała łupieżowi. Zawiera substancje przeciwzapalne, które pobudzają krążenie krwi w skórze.

Przepisy z pasternakiem

Puree z pasternaku

Składniki:

• 1 kg pasternaku
• 2 łyżki masła
• sól i pieprz do smaku
• 2 łyżki posiekanego koperku

Jak zrobić puree z pasternaku?

Pasternak umyć, obrać, pokroić. Zalać niewielką ilości wody, lekko osolić i ugotować do miękkości. Odlać wodę, odparować, utłuc i przetrzeć przez sito. Podgrzać, doprawić solą i pieprzem. Dodać śmietanę oraz masło. Dokładnie wymieszać, posypać koperkiem.

Źródła:

1. Chu, X. Wu, J. Sun, R.H. Liu – Antioxidant and Antiproliferative Activities of Common Vegetables Journal of Agricultural and Food Chemistry2002: 50(23):6910-6·
2. Lewkowicz-Mosiej – Apteka w polu i w ogrodzie. Prószyński i S-ka, 2001

Jak przechowywać warzywa i owoce?