Odżywianie w łuszczycy – czy siemię lniane pomaga w leczeniu choroby?

Łuszczyca – co to za choroba?

Łuszczyca (psoriasis vulgaris)to przewlekła, niezakaźna, nawracająca choroba zapalna skóry, (dermatoza). W Polsce cierpi na nią nawet milion osób. Chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Zwykle choroba rozwija się przed ukończeniem 30. roku życia. Większość pacjentów (aż 90 proc.) zmaga się z łuszczycą plackowatą. Polega ona na okresowym pojawianiu się na skórze ognisk zapalnych pokrytych srebrzystoszarą łuską [2].

Jakie są przyczyny łuszczycy?

Wciąż nie są znane dokładne przyczyny występowania łuszczycy, być może dlatego, że na rozwój choroby ma wpływ kilka różnych czynników. Jednym z nich jest podłoże genetyczne łuszczycy. Jeśli obydwoje rodzice chorują, ryzyko ujawnienia schorzenia u dziecka wynosi 50–70 proc. Gdy choruje jedno z rodziców – tylko 16 proc. Można ją też „odziedziczyć” po dziadkach lub pradziadkach.

Łuszczycę uznaje się za chorobę o podłożu autoimmunologicznym, czyli taką, w której układ immunologiczny z nieznanych przyczyn atakuje własne komórki skóry i niszczy je.
Dodatkowo chorobie mogą też sprzyjać m.in. następujące czynniki:

• infekcje i stany zapalne, np. niewyleczone zęby, zatoki czy migdałki
• niektóre leki (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne)
• stres
• ciąża i poród
• menopauza
• nadwaga i otyłość
• nadużywanie alkoholu
• palenie tytoniu

Objawy łuszczycy

Zmiany łuszczycowe to główne objawy choroby. Polegają one na nadmiernym i nieprawidłowym złuszczaniu się naskórka. U zdrowych osób dojrzewanie nowych komórek skóry trwa ok. 24 dni. Zastępują one starsze komórki, które w naturalny sposób się złuszczają. Problem pojawia się, gdy nowe komórki dojrzewają zbyt szybko – nawet w ciągu zaledwie 4 dni, jeszcze zanim starsze się złuszczą. Powoduje to pogrubienie skóry, która w tych miejscach jest zaczerwieniona, uwypuklona, świecąca i wrażliwa na dotyk, piecze, swędzi, pęka, niekiedy boli. Takie zmiany łuszczycowe umiejscowione są najczęściej na kolanach, łokciach, na głowie, na twarzy, a czasem w miejscach intymnych.

Dobroczynny wpływ diety na leczenie łuszczycy

Uważa się, że łuszczycy nie da się wyleczyć raz na zawsze. Warto jednak pamiętać, że właściwe leczenie pomaga złagodzić uciążliwe dolegliwości, przedłużyć remisję i zapobiec powikłaniom. Osoby chorujące na łuszczycę powinny pamiętać o codziennej pielęgnacji skóry i nie zapominać o odpowiedniej diecie. W publikacjach naukowych znajdziemy wiele dowodów na to, że łuszczyca jest chorobą dietozależną, a zdrowe nawyki żywieniowe pozytywnie wpływają na proces jej leczenia. Takie działanie w przypadku łuszczycy odnotowano przy:

• dietach niskokalorycznych – badania potwierdzają ścisły związek pomiędzy otyłością i zachorowaniem na łuszczycę. Zwiększone ryzyko wystąpienia choroby obserwuje się u osób o wskaźniku masy ciała BMI 26–29. Przy BMI powyżej 29 ryzyko zachorowania wzrasta dwukrotnie. W badaniach prowadzonych z udziałem 82 chorych zauważono, że redukcja masy ciała ma wyraźny wpływ na zmniejszenie ilości zmian chorobowych na skórze i złagodzenie objawów łuszczycy [4, 5]
• diecie śródziemnomorskiej – poleca się ją w profilaktyce i leczeniu łuszczycy. Śródziemnomorskie menu jest bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Pacjenci spożywający ten rodzaj tłuszczów mają mniej nasilone zmiany łuszczycowe w porównaniu z osobami jedzącymi niewielkie ilości kwasów omega-3 [3]
• diecie wegetariańskiej – organizmy osób, które rezygnują z jedzenia mięsa na rzecz produktów zbożowych, kasz, warzyw, owoców, roślin strączkowych, nasion i orzechów, wytwarzają mniej substancji prozapalnych, co ma istotne znaczenie w łagodzeniu objawów choroby [2]

Czy dieta bezglutenowa wyleczy łuszczycę?
Niektórzy uważają, że dieta bezglutenowa może być dobrym rozwiązaniem dla chorych na łuszczycę. Ten temat jednak budzi wiele kontrowersji. Nie ma bowiem jednoznacznych badań na temat skuteczności diety bezglutenowej w chorobach dermatologicznych. Mimo to przy podejrzeniu nietolerancji na gluten należy rozważyć unikanie go u osób, które zmagają się dodatkowo z łuszczycą. W takim przypadku dieta bezglutenowa może łagodzić objawy skórne, co przyczynia się do redukcji istniejących wykwitów [1].

Dieta przy łuszczycy

Nie ma jednej specjalnej diety zalecanej przy łuszczycy, w dodatku takiej, która wyleczy chorobę. Wiadomo jednak, że właściwe postępowanie dietetyczne może pomóc. Gdy zmieniamy nawyki żywieniowe, poprawie ulega przebieg choroby, a także obniża się ryzyko powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego. Jeśli chory uskarża się na inne dolegliwości towarzyszące łuszczycy, warto, by jadłospis opracował dietetyk, uwzględniając choroby współistniejące, stan zdrowia i aktualne dolegliwości pacjenta. Zmiany w dotychczasowym menu można jednak zacząć wprowadzać samemu. Wystarczy pamiętać, by:

• jeść regularnie 4–5 niewielkich posiłków dziennie (przerwy pomiędzy nimi nie powinny być dłuższe niż 3–4 godziny). Przyspiesza to metabolizm i pozwala utrzymać prawidłową wagę
• nawadniać się, pijąc co najmniej 2 litry płynów dziennie, ponieważ usprawnia to metabolizm i poprawia kondycję skóry
• urozmaicać posiłki, tak by nie zabrakło w nich produktów zawierających substancje przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Ich niedobór nasila reakcje zapalne w postaci wykwitów skórnych, powoduje zaburzenia hormonalne i obniżenie odporności
• zrezygnować z alkoholu i rzucić palenie

Co jeść przy łuszczycy?

Przeciwłuszczycowe menu powinno być oparte na świeżych i jak najmniej przetworzonych produktach.

• Pełnoziarniste produkty zbożowe (płatki zbożowe, pieczywo razowe, grube kasze, pełnoziarniste makarony i brązowy ryż). To źródła błonnika, który wspomaga perystaltykę jelit i pracę układu pokarmowego.
• Świeże warzywa, jak np. jarmuż, brokuły, brukselka, sałata, kalafior, szpinak, cebula, marchew, czerwona papryka, biała i czerwona kapusta, dynia, natka, koperek. Mają dużo witaminy C, witamin z grupy B oraz kwasu foliowego, które wpływają na ukrwienie i kondycję skóry. Czerwone i pomarańczowe warzywa dostarczają sporo beta-karotenu, niezbędnego do odnowy naskórka. Beta-karoten aktywuje procesy regeneracji zachodzące w naskórku, zmniejsza rogowacenie i zapewnia właściwe nawilżenie skóry.
• Surowe owoce, jak np. jagody, borówki, aronia, czarne porzeczki, granaty, jeżyny, maliny, jabłka, które wyróżniają się wysoką zawartością antyoksydantów. Niczym miotła wymiatają z organizmu szkodliwe wolne rodniki, które inicjują i podtrzymują stan zapalny. A ponieważ łuszczyca to choroba o podłożu zapalnym, regularne jedzenie świeżych owoców jagodowych korzystnie wpływa na stan skóry, łagodząc dolegliwości.
• Produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, zawarte m.in. w oleju lnianym. Mają działanie przeciwzapalne, co jest szczególnie istotne dla osób chorych na łuszczycę. Do produktów bogatych w dobroczynne nienasycone tłuszcze należą też tłuste ryby morskie (np. łosoś, makrela, sardynki, śledzie), a także olej rzepakowy, siemię lniane i algi morskie.
• Niesolone orzechy, np. włoskie lub laskowe –wyróżniają się wysoką zawartością przeciwzapalnych kwasów tłuszczowych, a dodatkowo mają sporo witaminy E, nazywanej witaminą młodości. Chroni ona skórę przed działaniem szkodliwych wolnych rodników, opóźniając jej starzenie się. Witamina E odżywia, regeneruje oraz nawilża skórę, a dzięki temu łagodzi objawy choroby.
• Pestki dyni to skarbnica witamin i składników mineralnych, które przyspieszą gojenie się uszkodzonej skóry. Takie działanie ma cynk, który zmniejsza wydzielanie histaminy, nasilające świąd skóry, oraz selen o właściwościach przeciwrodnikowych.
• Zioła i przyprawy – goździki, kurkuma, imbir i tymianek. To źródła substancji o działaniu przeciwzapalnym i przeciwutleniającym.
• Rośliny strączkowe – fasola, groch, soczewica, ciecierzyca. Wzbogacają menu w cenne dla skóry witaminy i składniki mineralne.
• Chudy nabiał, mięso, drób – to źródła pełnowartościowego białka, niezbędnego m.in. do regeneracji skóry.

Czego unikać przy łuszczycy?

Osobom chorującym na łuszczycę radzi się unikać produktów, które mogą nasilać zmiany łuszczycowe. Są to:

• tłuste czerwone mięso, głównie wieprzowe, wędliny i podroby, bogate w tłuszcze nasycone
• tłusty nabiał
• ostre przyprawy
• orzeszki ziemne
• żywność wysokoprzetworzona typu instant, fast foody
• słodycze i wyroby cukiernicze
• słone przekąski – chipsy, paluszki itp.

Lepiej unikać nadmiaru oleju słonecznikowego i sojowego, a także twardych margaryn (tych w kostce). Zawierają dużo kwasów tłuszczowych omega-6, które mają działanie prozapalne, co nasila objawy choroby. Niektórym chorym nie służą też warzywa psiankowate (ziemniaki, bakłażany, pomidory), a także truskawki, pomarańcze czy ananasy, ponieważ sprzyjają wytwarzaniu histaminy w organizmie, ta zaś powoduje swędzenie, co jest głównym problemem chorych. Niewskazane są też: kawa, czekolada i alkohol, ponieważ mogą sprzyjać zmianom skórnym.

Czy siemię lniane pomaga leczyć łuszczycę?

Niektórzy uważają, że siemię lniane może wyleczyć łuszczycę. Faktem jest, że nasiona lnu, podobnie jak olej lniany, są bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, zwłaszcza kwasu alfa-linolenowego ALA. Jak pokazują badania, ten rodzaj tłuszczów zmniejsza zaczerwienienie wokół zmian chorobowych, wpływa na zmniejszenie liczby łusek łuszczycowych i stopnia stwardnienia naskórka. Skóra osób spożywających duże ilości kwasów omega-3 jest bardziej elastyczna i ma zdrowszy wygląd.

Lepiej jednak nie traktować nasion lnu jako cudownego środka, który raz na zawsze wyleczy łuszczycę. Terapeutyczny efekt siemienia wiąże się z jego właściwościami przeciwzapalnymi, co pomaga złagodzić dolegliwości, ale ich nie eliminuje. Mimo to warto wzbogacić menu w siemię, zjadając codziennie co najmniej 2 łyżki nasion. Można je mielić tuż przed jedzeniem, a potem dodawać do koktajli, jogurtów, a także sałatek. Całe nasionka świetnie nadają się też do pielęgnacji chorej skóry. Wystarczy zalać je wrzątkiem i parzyć pod przykryciem kilkanaście minut, a następnie ciepłym naparem przemywać skórę.

Dieta w łuszczycy – przykładowy jadłospis

Śniadanie

Domowe muesli z jogurtem i borówkami

Składniki:

• 3 łyżki płatków owsianych górskich
• łyżka siemienia lnianego
• filiżanka borówek
• mały jogurt naturalny

Płatki i siemię wymieszać w miseczce, zalać jogurtem, posypać borówkami.

II śniadanie

Kanapki z pieczywa pełnoziarnistego z pastą z nerkowców (wege smalczyk):

Składniki:

• 2 szklanki nerkowców
• 3 małe cebule
• 2 duże ząbki czosnku
• 1 niewielkie jabłko
• łyżeczka sezamu
• 1/2 szklanki oleju rzepakowego
• zioła i przyprawy: 1 łyżeczka czarnuszki, 2 łyżeczki majeranku, 1 łyżeczka lubczyku, sól himalajska lub morska, pieprz
• 1/4 szklanki wody

Nerkowce zalać wodą i odstawić do namoczenia (na ok. 1 godzinę). Drobno pokrojoną cebulę zeszklić na oleju. Dodać majeranek, lubczyk, rozdrobnioną w moździerzu czarnuszkę i sezam (również najlepiej rozdrobniony lub zmielony). Gdy cebula się zeszkli, dodać drobno pokrojony czosnek i jabłko. Dusić kilka minut. Nerkowce przecedzić i zmiksować z olejem i odrobiną wody, tak by uzyskać gładką konsystencję. Masę z nerkowca wymieszać następnie z uduszoną cebulą z jabłkiem. Posypać solą i pieprzem wedle uznania. Dokładnie wymieszać i odstawić do lodówki. Pastą smarować pieczywo, podawać z surowymi warzywami.

Obiad

Delikatny filet z dorsza w sosie szpinakowym

Składniki:

• filet z dorsza (100–150 g)
• pół opakowania liści świeżego lub mrożonego szpinaku
• 1 mała cebulka
• 1 ząbek czosnku
• 3–4 łyżki jogurtu
• sól, pieprz cytrynowy

Przygotować sos: cebulkę posiekać i zeszklić na odrobinie oliwy, dodać szpinak i czosnek przeciśnięty przez praskę. Dusić pod przykryciem 2–3 minuty, co jakiś czas mieszając. Dodać 3–4 łyżki jogurtu. Doprawić solą i kolorowym pieprzem. Sos przełożyć do naczynia żaroodpornego, ułożyć na nim doprawiony filet. Piec w temperaturze 180 stopni przez 15–20 minut.

Dodatki:

2/3 łyżki brązowego ryżu ugotowanego na sypko; miseczka surówki z kwaszonej kapusty z marchewką, skropiona oliwą, posypana pieprzem i garścią pestek dyni; szklanka soku marchewkowego.

Podwieczorek

Koktajl z marchewki, jabłka i natki pietruszki

Składniki:

• 2 średnie marchewki
• 1 jabłko
• pęczek natki pietruszki
• łyżka zmielonego siemienia lnianego
• sok z połowy cytryny

Zmiksować składniki, dodać szklankę wody i sok z cytryny, wymieszać z łyżką siemienia lnianego.

Kolacja

Sałatka z pestkami dyni

Składniki:

• 2–3 garści miksu sałat
• po pół zielonej i czerwonej papryki
• garść pestek dyni
• 2 łyżki oleju lnianego
• 2 ząbki czosnku
• sól i pieprz oraz sok z cytryny do smaku

Wszystkie składniki sałatki pokroić, ułożyć na talerzu, posypać pestkami dyni i polać oliwą. Doprawić do smaku. Podawać z chlebem pszenno-żytnim.

Zobacz także: Siemię lniane na kaszel i ból gardła

Źródła:

1. Antosik, K., Krzęcio-Nieczyporuk, E., Kurowska-Socha, B. (2017). Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy. Hygeia Public Health, 52(2), 131–137. http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2017/hyg-2017-2-131.pdf
2. Cyran, M. (2020). Zalecenia żywieniowe w łuszczycy i łuszczycowym zapaleniu skóry. Współczesna Dietetyka, 28, 35–38. https://www.wspolczesnadietetyka.pl/z-gabinetu-dietetyka/zalecenia-zywieniowe-w-luszczycy-i-luszczycowym-zapaleniu-stawow
3. Kragballe, K. (1989). Dietary supplementation with a combination of n-3 and n-6 fatty acids (super gamma-oil marine) improves psoriasis. Acta Dermato-Venereologica, 69(3), 265–268. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2566241/
4. Owczarczyk-Saczonek, A., Placek, W. (2017). Związki łuszczycy z otyłością i nadwagą. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 71, 761–772. https://phmd.pl/api/files/view/544424.pdf
5. Rucević, I., Perl, A., Barisić-Drusko, V., Adam-Perl, M. (2003). The role of the low energy diet in psoriasis vulgaris treatment. Collegium Antropologicum, 27 Suppl 1, 41–48. https://hrcak.srce.hr/file/44244
6. Wasiluk, D., Stefańska, E., Ostrowska, L., Klepacki, A., Serwin, A.B., Chodynicka, B. (2012). Ocena wybranych zwyczajów żywieniowych pacjentów z łuszczycą – badania wstępne. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 18(4), 422–426. https://www.monz.pl/Ocena-wybranych-zwyczajow-zywieniowych-pacjentow-z-luszczyca-badania-wstepne,73343,0,1.html