Mistrzowie kuchni wiedzą doskonale, że na niewiele zda się kulinarny talent bez przypraw. Odpowiednio dobrane, użyte we właściwym momencie, potrafią podkreślić smak najprostszej nawet potrawy, czyniąc z niej niemal kulinarne arcydzieło. Ale wysuszone korzenie, kłącza, owoce, nasiona, kwiaty, czy liście różnych roślin mają i inne oblicze. Zawierają białko, tłuszcze i węglowodany. Nie wpływają one jednak na wartość odżywczą potraw, bo przypraw używa się w znikomych ilościach.
Spis treści
Przyprawy na zdrowie
Podobnie jest ze składnikami mineralnymi i witaminami. Co prawda nie uzupełnią ewentualnych niedoborów, ale mogą wzbogacić menu w potas, wapń, fosfor, magnez, chlor i siarkę. Tak jak pieprz cayenne, liście bazylii, liście i ziele melisy oraz ziele tymianku. Z kolei cząber, liście estragonu i nasiona gorczycy dostarczają sporo mikroskładników takich jak, m.in. żelazo, cynk, miedź, krzem, a czosnek ma też sporo selenu – pierwiastka, któremu przypisuje się działanie przeciwnowotworowe.
W roślinach przyprawowych, ale tych używanych na surowo: natka, koperek, chrzan, czosnek czy kminek znajdziemy też witaminy: A, C, witaminy z grupy B. Jednak tym, co sprawia, że przyprawy mają wyjątkowo korzystny wpływ na zdrowie są olejki eteryczne (miętowy, kolendrowy, kminkowy, anyżowy, goździkowy), alkaloidy, flawonoidy czy garbniki. To dzięki nim przyprawy:
- wspomagają prace układu pokarmowego i regulują trawienie nasiona kminku czy nasiona kopru włoskiego, anyż, bazylia, korzeń chrzanu, lubczyk, majeranek, a także imbir, który pomaga w trawieniu mięsa czy warzyw strączkowych (sprawdź: zioła na trawienie)
- działają przeciwzapalnie, łagodząc dolegliwości przy reumatoidalnym zapaleniu stawów oregano, liść laurowy, bazylia oraz tymianek
- pomagają zwalczać mdłości u kobiet w ciąży i łagodzą dolegliwości związane z choroba lokomocyjną – wzmacniają organizm , pomagają w leczeniu nadciśnienia tętniczego, kataru, astmy, zapaleń zębów i dziąseł, zaparć, chorób układu nerwowego imbir i czosnek
- działają przeciwutleniająco, jak czosnek, pieprz ziołowy i czarny, jałowiec, kminek, tymianek, goździki i rozmaryn
- mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczo jak czosnek, chrzan, kolendra, gorczyca, jałowiec i tymianek, cynamon i goździki
- mają właściwości przeciwnowotworowe, przeciwcukrzycowe jak kurkuma (sprawdź przepis na złote mleko)
- mogą zastępować sól w potrawie, tak jak lubczyk, mieszanka bazylii z rozmarynem, tymianek oraz estragon
Domowa apteczka ziołowa
Na jakie dolegliwości pomagają przyprawy?
1. Przy kłopotach z zaparciami
Wybieraj: koperek, natka, kminek
2. Na lekkiej diecie
Wybieraj: koperek, majeranek, melisa; w umiarkowanych ilościach – papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek i kminek, pieprz ziołowy
Unikaj: pieprz, ostra papryka, chilli, curry, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca
3. Dla dbających o linię
Wybieraj: czosnek, kminek, majeranek, bazylia, kolendra; zalecane w umiarkowanych ilościach są – gałka muszkatołowa, papryka słodka, pieprz ziołowy, curry, tymianek, oregano, liść laurowy, ziele angielskie
Unikaj: pieprz czarny, ostra papryka, chili; choć jak dowodzą badania kapsaicyna z chilli i piperyna z pieprzu mogą wspomagać odchudzanie, bo przyspieszają przemianę materii
4. Przy chorych nerkach
Wybieraj: sok z cytryny, kwasek cytrynowy, pietruszka, koperek zielony, majeranek, rzeżucha, kminek, melisa, papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek, wanilia, cynamon; w umiarkowanych ilościach pieprz ziołowy
Unikaj: pieprz, musztarda, papryka ostra, chrzan, ziele angielskie i liść laurowy
5. Przy kłopotach z cukrem
Wybieraj: koperek, pietruszka, kminek, majeranek, tymianek, bazylia, czosnek
Wpływ na poziomu glukozy we krwi ma również cynamon.
Stosuj w umiarkowanych ilościach: gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, papryka słodka, pieprz ziołowy i curry
Unikaj: ostra papryka, chilli, pieprz czarny, pieprz cayenne
6. Przy chorym woreczku żółciowym, wątrobie i jelitach
Wybieraj: koperek i natka, wanilia, cynamon, słodka papryka, melisa, majeranek; w umiarkowanych ilościach – estragon, bazylia, tymianek, kminek
Unikaj: pieprz, papryka ostra, ziele angielskie oraz liść laurowy
7. Przy miażdżycy i hiperlipidemii
Wybieraj: przyprawy korzenne
Unikaj: pieprz czarny, chili
8. Dieta na wzmocnienie przy nowotworach i przy gorączce
Wybieraj: pietruszka, koper, majeranek, melisa, bazylia, kminek; w umiarkowanych ilościach – pieprz ziołowy, papryka słodka, estragon, tymianek
Unikaj: pieprz biały i czarny, papryka ostra, oregano, chili, curry, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowej, gorczyca
9. Przy refluksie, wrzodach żołądka i dwunastnicy
Wybieraj: wanilia, koperek, natka, cynamon; w umiarkowanych ilościach melisa
Unikaj: mięta, pieprz, papryka ostra, chrzan, ziele angielskie i liść laurowy
Jak gotować jesienią zgodnie z medycyną chińską?
Jak przechowywać przyprawy i zioła?
Najsmaczniejsze i najbardziej aromatyczne są świeże przyprawy. Nic nie zastąpi startego chrzanu, czosnku przeciśniętego przez praskę, czy aromatu świeżych ziół przyniesionych prosto z ogrodu. By zatrzymać tę świeżość niektóre przyprawy, np. koper i natkę pietruszki można mrozić.
Koperek po opłukaniu i wysuszeniu można pokroić i przełożyć do pudełeczka – przechowa się w zamrażarce kilka miesięcy, nie tracąc smaku i aromatu.
Natkę najlepiej umyć, wysuszyć i przełożyć do woreczków do mrożenia w całości (lepiej jej nie kroić, bo traci wówczas smak).
Najmniej korzystne jest suszenie roślin przyprawowych, które pozbawia je znacznej części witaminy. Przyprawy suszone, które kupujemy najlepiej przechowywać w całości i mielić w młynku tuż przed użyciem – wtedy są najbardziej aromatyczne.
Można je prażyć na suchej patelni przez ok. 1, 2 minuty, co dodatkowo wzmacnia właściwości.
Do przechowywania przypraw i ziół najlepiej używać szczelnych pojemników. Trzymać je w suchym i ciemnym miejscu, np. szafce kuchennej. To ważne zwłaszcza w przypadku przypraw bogatych w nienasycone tłuszcze, takich jak goździki, anyż, kozieradka, pieprz i gałka muszkatołowa. Światło i zbyt wysoka temperatura powoduje ich jełczenie.
Przekładając przyprawy z oryginalnych opakowań do pojemniczków, warto zanotować datę zakupu. Po kilku miesiącach tracą właściwości
Przyprawy stosuj z umiarem
Przyprawy służą nam najlepiej, jeśli stosujemy je z umiarem. Świeże i suszone zioła dodaje się do potraw na końcu gotowania, tak, by pod wpływem wysokiej temperatury nie straciły cennych substancji, np. olejków eterycznych. Do dań zimnych, sosów i majonezów, przyprawy najlepiej dodać godzinę przed podaniem. Ostre przyprawy o intensywnym smaku i zapachu należy dodawać na początku gotowania, co sprzyja uwalnianiu się aromatu.
Jak pielęgnować zioła z supermarketu?
Przyprawy – na które trzeba uważać
Mimo niewątpliwych wartości zdrowotnych przyprawy nie wszystkim wychodzą na zdrowie, zwłaszcza jeśli są spożywane zbyt często i w nadmiarze.
- Mięta – uznawana za super lek przy dolegliwościach trawiennych, może podrażniać śluzówkę przewodu pokarmowego i zwiększać wydzielanie soków trawiennych, co nasila dolegliwości. Dlatego lepiej jej unikać przy refluksie.
- Papryczka chilli – może doprowadzić do poważnego podrażnienia błon śluzowych i bólu brzucha.
- Lukrecja – przyczynia się do spadku poziomu potasu w organizmie i wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Obniża także poziom testosteronu. Nie powinny jej używać osoby mające kłopoty z sercem, a także mężczyźni cierpiący na zaburzenia potencji.
- Bazylia – zwłaszcza w postaci olejku zawiera estragol, który może sprzyjać rozwojowi raka wątroby, co potwierdzono w badaniach na zwierzętach.
- Rozmaryn – może niekorzystnie odbić się na zdrowiu płodu, a nawet doprowadzić do poronienia, dlatego ostrożnie powinny podchodzić do niego kobiety w ciąży. Rozmarynu nie poleca się także osobom cierpiącym na zakrzepicę, padaczkę oraz uczulonym na aspirynę – zioło zawiera bowiem kwas salicylowy, który może nasilać dolegliwości.
- Gałka muszkatołowa – w ilości 5-30 g oraz szafran 5-10 g mogą działać na organizm toksycznie.
- Oregano – ze względu na silny aromat nie jest akceptowany przez osoby poddawane chemioterapii, dlatego w czasie jej trwania lepiej go unikać.
Źródła:
- Kudełka W., Kossowska A., Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom. Zeszyty Naukowe Uniwersystemy Ekonoimicznego w Krakowie 2008, 781: 83-111.
- https://r.uek.krakow.pl/bitstream/123456789/328/1/162022597.pdf
- Orkusz A., Bogacz-Radomska L. Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka. Nauki Inżynierskie i Technologie 2017 4(27): 55-65.
- https://dbc.wroc.pl/Content/57994/PDF/Orkusz_Znaczenie_Przypraw_w_Zywieniu_Czlowieka_2017.pdf
