Pieprz cayenne (pieprz kajeński) – właściwości i działanie

Co to jest pieprz cayenne?

Nazwa przyprawy może mylić. Pieprz cayenne nie jest bowiem rodzajem tradycyjnego pieprzu w ziarenkach. Zatem co to jest pieprz cayenne? Pieprz kajeński otrzymuje się z owoców odmiany 'Cayenne’ papryki rocznej (Capsicum annuum), która należy do rodziny psiankowatych – Solanaceae.

Papryka cayenne to bliska kuzynka:

• słodkiej papryki
• jalapeños
• poblanos
• serranos
• bakłażanów
• ziemniaków

Niskie krzewy wytwarzają długie, cienkie strąki o wielkości od 0,5 do 15 centymetrów. Kryją one liczne małe, płaskie, białawe lub kremowe nasiona w kształcie dysku. Kiedy owoce dojrzeją i nabiorą intensywnie czerwonej barwy, zbiera się je ręcznie. Potem się je suszy i mieli. Otrzymany w ten sposób proszek o intensywnym, pomarańczowym kolorze, pikantnym smaku i intensywnym aromacie można kupić w sklepach jako pieprz cayenne.

W sprzedaży są także –najbardziej wartościowe – całe, świeże lub suszone strąki pieprzu cayenne.

Skąd pochodzi pieprz kajeński?

Pieprz kajeński pochodzi z terenów Ameryki Środkowej i Południowej. Był uprawiany w Meksyku już 7 tys. lat temu. Rdzenni Amerykanie używali go jako pokarmu oraz leku łagodzącego bóle brzucha, skurcze, gazy i zaburzenia krążenia. W XV wieku pieprz kajeński trafił do Europy za sprawą Krzysztofa Kolumba. Wielki żeglarz wyruszył wtedy z Hiszpanii, aby znaleźć drogę do Indii i ułatwić transport czarnego pieprzu do Europy. Kolumb dopłynął tylko do Ameryki Środkowej. Nie znalazł tam jednak pieprzu, ale ostre papryczki – surowiec do produkcji pieprzu cayenne.

Niektórzy uważają, że nazwa przyprawy pochodzi od stolicy Gujany Francuskiej – Kajenny. Inni twierdzą, że słowo cayenne wywodzi się z archaicznego brazylijskiego języka i które oznaczało rośliny rodzące paprykowe strąki. Stolicę Gujany Francuskiej nazwano natomiast później – właśnie na cześć papryczek.

Przyprawy – na jakie dolegliwości pomagają i jak je stosować?

Pieprz kajeński – wartości odżywcze

Pieprz kajeński to niezwykła przyprawa. 100 g świeżych strąków zawiera: 318 kcal, 56,63 g węglowodanów, 12,01 g białka, 17,27 g tłuszczów oraz 27,2 g błonnika. Prócz tego pikantna przyprawa jest bogatym źródłem:

• kapsaicyny – nadaje ona przyprawie ostry i pikantny smak, działa na receptory bólu, powodując charakterystyczne uczucie pieczenia w jamie ustnej
• witamin, w tym: kwasu foliowego oraz witamin z grupy B: B1, B2, B3, B6
• witaminy C – 100 g świeżych strąków dostarcza 76,4 mg witaminy C, co w całości pokrywa dzienne zapotrzebowanie osoby dorosłej na tę witaminę
• witaminy A – papryka cayenne jest uważana za jedno z najbogatszych źródeł tej witaminy
• przeciwutleniaczy, w tym karotenów, takich jak zaeksantyna i luteina, które wymiatają z organizmu szkodliwe wolne rodniki, generowane np. przez stres
• składników mineralnych – nawet niewielka ilość przyprawy wzbogaca menu w żelazo, miedź, cynk, mangan, magnez i selen
• potasu – 100 g papryki cayenne dostarcza 2014 mg potasu

Pieprz cayenne a papryka ostra

Pieprz cayenne należy do przypraw o ostrym smaku. W porównaniu z najostrzejszymi paprykami jest jednak stosunkowo „łagodną” przyprawą. Widać to choćby w skali Scoville’a. To specjalna skala, która określa pikantność potraw. Stworzył ją chemik Wilbur Scovill ponad 100 lat temu. Skala odnosi się do papryczek czerwonych. Jednostką jest SHU, czyli z jęz. ang. Scoville Hotness Unit. Według niej:

• słodka papryka czerwona, która w ogóle nie wywołuje uczucia ostrości ma 0 jednostek SHU
• papryczka jalapeño, papryka węgierska czy tabasco – 2 500 – 8 000 jednostek SHU
• pieprz cayenne – 30 000 – 50 000 jednostek SHU
• habanero – 100 000 – 350 000 SHU
• Carolina Reaper – 1 400 000 – 2 200 000 SHU
• czysta wyizolowana kapsaicyna – 16 000 000 SHU

Warto wiedzieć! Co zrobić, by zneutralizować ostry smak pieprzu kajeńskiego?

Piekielnie ostry pieprz cayenne to dla wielu kulinarne wyzwanie. Ci, którzy sobie z tym nie radzą, próbują pozbyć się ostrego smaku, np. pijąc wodę. To jednak nie najlepszy pomysł. Picie wody może pogorszyć dolegliwości. By złagodzić pieczenie w ustach po pieprzu kajeńskim, lepiej napić się tłustego mleka, wypić łyżkę oleju lub niewielką ilość alkoholu. Kapsaicyna rozpuszcza się bowiem w tłuszczach i alkoholu, nie rozpuszcza się w wodzie.

Kardamon – właściwości i zastosowanie

Pieprz cayenne – właściwości

Prozdrowotne właściwości pieprzu cayenne wynikają przede wszystkim z zawartości kapsaicyny. Dzięki niej pieprz kajeński ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, a także:

• wspomaga odchudzanie – rozgrzewa organizm, reguluje wydzielanie soków trawiennych, przyspiesza metabolizm i spalanie tłuszczu, a także hamuje apetyt, co zapobiega atakom wilczego głodu i podjadaniu pomiędzy posiłkami. Stosując pieprz cayenne na odchudzanie, warto pamiętać, by zachować umiar. Zbyt częste spożywanie tej przyprawy może sprawić, że organizm uodporni się na jej działanie [1, 4, 5]
• obniża ciśnienie tętnicze krwi, co potwierdzono w badaniach na zwierzętach [5]
• pomaga obniżać poziom cholesterolu i trójglicerydów, zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu oraz miażdżycy [1]
• zapobiega wrzodom żołądka – pieprz kajeński pobudza ukrwienie błony śluzowej żołądka, hamuje wydzielanie kwasów żołądkowych i stymuluje komórki żołądka do wytwarzania śluzów ochronnych, które zapobiegają uszkodzeniom śluzówki żołądka. Badania epidemiologiczne prowadzone w Singapurze wykazały, że wrzody żołądka występują trzy razy rzadziej u osób mających zwyczaj spożywania większej ilości ostrych przypraw [7]
• poprawia trawienie i łagodzi wzdęcia [1]
• łagodzi bóle głowy i nerwobóle – pieprz kajeński pomaga zmniejszyć ilość neuropeptydu, tzw. substancji P wytwarzanej przez organizm, która przemieszcza się do mózgu, co sygnalizuje ból. Gdy wytwarza się mniej substancji P, sygnały bólowe nie docierają do mózgu tak sprawnie, a uczucie bólu maleje [3]
• leczy ból gardła – cayenne dodany do wody może być używany do płukania gardła, jest stosowany przy bólu gardła i chrypce, zapaleniu migdałków, szkarlatynie i błonicy [1]
• wzmacnia odporność – dzięki zawartości beta-karotenu i witaminy A pieprz cayenne wzmacnia błony śluzowe, czyli naturalną barierę, która chroni przed inwazją drobnoustrojów chorobotwórczych [1]
• ułatwia leczenie łuszczycy – kremy z kapsaicyną mogą pomóc złagodzić swędzenie i poprawić wygląd obszarów zmienionych chorobowo. Jedno z badań wykazało, że pacjenci z łuszczycą leczeni kremem z kapsaicyną mieli mniej dokuczliwe dolegliwości, np. zmniejszone łuszczenie się, zaczerwienienie i plamistość skóry, niż ci, którzy otrzymywali krem placebo [1]
• działa przeciwnowotworowo – może spowalniać wzrost komórek rakowych, a nawet spowodować śmierć komórek nowotworowych, w tym raka prostaty, trzustki i skóry [2]

Woda z pieprzem cayenne

W medycynie naturalnej zaleca się zażywanie pieprzu kajeńskiego jako mieszanki z letnią wodą (1/4 łyżeczki pieprzu cayenne na szklankę wody). Przyprawę można też dodawać do herbaty słodzonej miodem lub zażywać z dodatkiem miodu i soku z cytryny.

Pieprz cayenne – dawkowanie

Jeśli nie ma przeciwwskazań, pieprz cayenne można w zasadzie stosować bez ograniczeń jako przyprawę w celu urozmaicenia smaku posiłków. Dotychczas nie ustalono bowiem, jaką dawkę pieprzu cayenne można zażyć jednorazowo. Wszystko zależy od indywidualnej tolerancji ostrego smaku. Wiadomo natomiast, że nadmiar pieprzu kajeńskiego może zaszkodzić.

Cynamon – właściwości lecznicze i zastosowanie

Pieprz cayenne – skutki uboczne

Pieprz kajeński spożywany z umiarem, od czasu do czasu, w ilości 2–3 szczypt, jako dodatek do potrawy, z pewnością nie zaszkodzi. Inaczej jest z kapsaicyną, która w dużych ilościach jest toksyczna. Za dawkę śmiertelną przyjmuje się ok. 56–512 mg/kg masy ciała. Dla osoby o wadze 70 kg niebezpieczna dawka kapsaicyny to 3,9–36 g. Przy czym zawartość kapsaicyny w pieprzu cayenne wynosi zaledwie 1 proc. Nadmiar kapsaicyny zawartej w pieprzu cayenne może spowodować skutki uboczne:

• bóle brzucha
• uszkodzenia wątroby, przewodu pokarmowego lub błon śluzowych
• zaburzenie pracy nerek

To ciekawe! Regularne zażywanie pieprzu cayenne sprawia, że organizm się na niego uodparnia. Wtedy przestaje być skuteczny, np. jako środek odchudzający. Trzeba też pamiętać, by unikać kontaktu przyprawy z oczami i skórą, zwłaszcza uszkodzoną. Pieprz cayenne umieszczony bezpośrednio na skórze może ją podrażniać.

Kto nie powinien jeść pieprzu kajeńskiego?

• osoby stosujące dietę lekkostrawną, chorzy ze stanami zapalnymi przewodu pokarmowego, trzustki i wątroby
• dzieci poniżej 12. roku życia, ponieważ może to spowodować u nich zatrucie oraz gwałtowną reakcję ze strony przewodu pokarmowego
• kobiety w ciąży i karmiące naturalnie
• osoby przyjmujące ACE inhibitory i leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego, czyli IPP inhibitory pompy protonowej, chorzy na refluks i zgagę
• pacjenci zażywający aspirynę – kapsaicyna może wchodzić z nią w interakcję, zmniejszając jej skuteczność
• osoby cierpiące na zakrzepicę, zażywające warfarynę – pieprz kajeński zwiększa ryzyko krwawień
• osoby przyjmujące niektóre zioła (miłorząb, imbir, żeń-szeń)
• chorzy przyjmujący leki na cukrzycę obniżające poziom glukozy we krwi – kapsaicyna zmniejsza poziom glukozy we krwi

Czym różni się pieprz cayenne a chili?

Pieprz cayenne często bywa mylony z chili. Obie przyprawy mają intensywną czerwono-pomarańczową barwę i ostry smak. Pieprz kajeński jest wytwarzany z jednego rodzaju papryki cayenne. Chili to pikantna przyprawa zrobiona z różnych rodzajów czerwonych papryczek chili, czasem z dodatkiem innych przypraw, np. oregano, kuminu czy czosnku. Różnica dotyczy także ostrości obu przypraw. Pieprz cayenne jest nawet siedem razy ostrzejszy niż proszek chili.

Przepisy z pieprzem kajeńskim

Ogórki z pieprzem cayenne

• 1 kg ogórków gruntowych
• 2 płaskie łyżki soli kamiennej bez jodu
• ¾ szklanki octu
• 300 g cukru
• ¼ szklanki oleju
• 3–4 ząbki czosnku

Ogórki umyć, nie obierać. Pokroić wzdłuż na plastry, posolić i odstawić na kilka godzin, żeby puściły sok. Do garnka wlać ocet, olej i wsypać cukier. Zagotować. Gorącą zalewą zalać ogórki, dodać pieprz cayenne i całe ząbki czosnku. Odstawić na 12 godzin. Gotową sałatkę przełożyć do wyparzonych słoików. Zakręcić i pasteryzować ok. 10 min.

Kurkuma z pieprzem cayenne

• 2 szklanki wody
• ¼ łyżeczki kurkumy
• plaster świeżego imbiru
• sok z jednej cytryny
• 2 szczypty pieprzu cayenne
• łyżeczka miodu

Plaster imbiru zalać szklanką wrzątku, pozostawić do naciągnięcia pod przykryciem 15–20 min. Dolać szklankę letniej wody, sok z cytryny, pieprz kajeński, kurkumę i miód. Wymieszać. Wypić szklankę napoju rano i wieczorem. Napój rozgrzewa, wzmacnia organizm, stymuluje układ odpornościowy.

Goździki – właściwości lecznicze i zastosowanie

Literatura

1. Pilgrims Rest. (2011). Astounding Cayenne. Pobrane z http://www.sdadefend.com/Health/Cayenne.pdf
2. Clark, R., Lee, S.H. (2016). Anticancer properties of capsaicin against human cancer. Anticancer Research, 36(3), 837-843. Pobrane z https://ar.iiarjournals.org/content/36/3/837.long
3. Groninger,, Randall, E. Schisler, R.E. (2012). Topical capsaicin for neuropathic pain. Journal of Pallative Medicine, 15(8), 946–947. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3462404/
4. Janssens, P.L.H.R., Hursel, R., Martens,A.P., Westerterp-Plantenga, M.S. (2013). Acute effects of capsaicin on energy expenditure and fat oxidation in negative energy balance. PLoS One, 8(7), e67786. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23844093/
5. Ludy, M.J., Mattes,D. (2011). The effects of hedonically acceptable red pepper doses on thermogenesis and appetite. Psychology & Behaviour, 102(3-4), 251–258. Pobrane z https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0031938410004063
6. McCarty, M.F., DiNicolantonio, J.J., O’Keefe, J.H. (2015). Capsaicin may have important potential for promoting vascular and metabolic health, Open Heart, 2, e000262. Pobrane z https://openheart.bmj.com/content/2/1/e000262.info
7. Satyanarayana, M.N. (2006). Capsaicin and gastric ulcers. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 46(4), 275–328. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16621751/