Ciało daje nam wielokrotnie różne wskazówki diagnostyczne, które informują, że coś niepokojącego dzieje się z naszym zdrowiem. W medycynie chińskiej lekarz zawsze stawia diagnozę, posiłkując się wyglądem języka oraz obrazem pulsu, zbadanego na obu rękach. Wnikliwy terapeuta przyjrzy się także naszej twarzy, oczom, uszom, ustom, kolorze skóry oraz… paznokciom.
Według medycyny chińskiej za prawidłowy stan paznokci i ich zdrowy wygląd odpowiada wątroba. Kruche, łamliwe, matowe i słabe paznokcie są wynikiem niedostatecznego ich odżywienia z powodu niedoboru krwi, który w tym przypadku zwany jest niedoborem krwi wątroby. Ten wzorzec chorobowy może wskazywać także na szereg innych, bardziej poważnych dolegliwości, a wygląd paznokci powinien być dla nas istotnym sygnałem alarmowym.
Dobrze więc posłuchać naszego organizmu i jego wskazówek, które wysyłane są znacznie wcześniej, zanim pojawią się objawy poważniejszego schorzenia.
Spis treści
Paznokcie – do czego są nam potrzebne?
Paznokcie wyrastają z macierzy, czyli podskórnej warstwy komórek, znajdującej się u nasady paznokcia. Rosnąc, paznokcie wychodzą poza obręb palca i ta ich część stanowi już martwą płytkę rogową. Z wygląda powinna przypominać biały półksiężyc. Część pod paznokciem stanowi łożysko paznokcia, a całość otoczona jest przez wały paznokciowe. Tak zwane „skórki”, które narastają na płytkę paznokcia, chronią ją przed zakażeniem i przed wyschnięciem. Dlatego pozbywanie się skórek, zwłaszcza poprzez ich niedelikatne wyrywanie lub skubanie, jest absolutnie niedozwolone.
Aby prawidłowo rosnąć, paznokcie potrzebują witamin, składników mineralnych i innych składników odżywczych. Dzięki nim tworzą główny budulec paznokci, czyli keratynę i kolagen (sprawdź, gdzie znaleźć kolagen w jedzeniu).
Paznokcie, zarówno te u rąk, jak i te u stóp, mają za zadanie przede wszystkim ochronę czubków palców przed uderzeniem, zranieniem i ostrymi przedmiotami. Czubki te są niezwykle wrażliwe, ponieważ są bogato unerwione. Ich zaletą jest to, że pomagają nam dotknąć i uchwycić bardzo małe przedmioty oraz manipulować nimi. Bez nich nie bylibyśmy w stanie tak zręcznie wykonywać drobnych prac manualnych.
Dzięki paznokciom możemy również skutecznie się podrapać, a także pozbyć się ze skóry tego, co nam przeszkadza. Spróbujmy podrapać się czymś innym – szybko okaże się to nie tylko mniej przyjemne w odczuciu, lecz także mniej efektywne.
Paznokcie u nóg również są bardzo ważne, ponieważ zwiększają wrażliwość i stabilność palców stóp, pomagając nam utrzymać równowagę.
Jeśli paznokieć zostanie przyszczypnięty, zmiażdżony lub uszkodzony w jakiś inny sposób, ból jest trudny do zniesienia! Wynika to z silnego unerwienia końcówek palców. Bolesność odczuwamy nawet jak zbyt krótko przytniemy sobie paznokieć – zanim odrośnie, będzie powodował dokuczliwe objawy.
Jak powinny wyglądać zdrowe paznokcie?
Zdrowe paznokcie powinny być różowe i gładkie, mocne, a jednocześnie elastyczne, błyszczące i delikatnie giętkie. Wszelkie zmiany w ich kolorze, kształcie lub strukturze mogą być efektem niewłaściwej pielęgnacji, złego odżywiania się albo choroby.
Co ciekawe, paznokcie są jak linie papilarne – każdy człowiek ma inne! Różnice te są mniej zauważalne, niż w przypadku np. włosów lub oczu, aczkolwiek często są ewidentne. Różnice te dotyczą kształtu paznokci, ich wielkości, długości, niektórzy mają twarde i grube płytki, inni miękkie, popękane i łamliwe.
Również nie u wszystkich paznokcie rosną w tym samym tempie. Im dłuższe mamy palce u rąk i nóg, tym szybciej rosną nam paznokcie. Zaś kobietom w ciąży paznokcie rosną jeszcze szybciej niż innym.
Co więcej – paznokcie na dłoni, której używamy częściej, rosną wyraźnie szybciej. Dlatego u osób praworęcznych szybciej rosną paznokcie u prawej ręki i odwrotnie. Wynika to z lepszego ukrwienia płytek w bardziej aktywnej ręce. Krążenie krwi jest także stymulowane u osób, pracujących palcami – dlatego paznokcie np. u pianistów rosną błyskawicznie.
Czy paznokcie mogą rosnąć zbyt szybko?
Tak. I, jeśli nie jesteśmy pianistami, nie jest to niestety dobra oznaka. Jeśli paznokcie rosną bardzo szybko (zbyt szybko, tj. szybciej niż 2-3 mm na miesiąc), należy wykonać badanie tarczycy, ponieważ może to świadczyć o nadczynności tarczycy. Przy tej przypadłości istotnie podwyższa się przemiana materii w organizmie, co skutkuje szybszym wzrostem paznokci.
Objaw ten można zauważyć również w sytuacji, gdy celem odchudzenia się, przyjmujemy preparaty, mające na celu przyspieszenie metabolizmu.
Zbyt szybki wzrost paznokci może także świadczyć o łuszczycy, którą charakteryzuje złuszczanie się komórek skóry, które odpadają płatami, a skóra pokryta jest czerwonymi zmianami.
Natomiast zbyt wolno rosnące paznokcie świadczą zazwyczaj o niedożywieniu i niedoborach lub braku istotnych składników odżywczych w naszej diecie.
Co powinno nas zaniepokoić w wyglądzie paznokci?
Oprócz tempa wzrostu paznokci, które u zdrowego człowieka powinno wynosić około 2-3 mm na miesiąc (paznokcie u stóp, jak wiadomo, rosną wolniej – ich całkowita wymiana trwa średnio około jednego roku), zaniepokojenie mogą budzić zmiany w ich wyglądzie lub kształcie:
- Pionowe lub poprzeczne wgłębienia, bruzdy, rowki
- Nadmierna łamliwość, kruchość, pękanie paznokci
- Nadmierne zgrubienia lub deformacje
- Przebarwienia na paznokciach – zmiana barwy na zażółconą, niebieskawą, brunatną lub pojawienie się białych plamek
- Paznokcie stają się matowe, suche i szorstkie, bez połysku
- Odchodzenie płytki paznokcia od łożyska
Dieta na mocne i zdrowe paznokcie
1. Biotyna
Biotyna to witamina z grupy B, znana także pod nazwą witamina B7 lub witamina H. Spełnia ona podstawową rolę w regulowaniu przemiany materii w organizmie. Ponadto bierze udział w metabolizmie aminokwasów niezbędnych do wzrostu paznokci. Poważne niedobory tej witaminy występują raczej rzadko, natomiast pierwsze ich oznaki mogą się odzwierciedlać właśnie w wyglądzie paznokci.
Jeśli brakuje nam biotyny, paznokcie stają się łamliwe, kruche, delikatne i słabe. Jest ona wskazana również w przypadku paznokci rozdwajających się.
Witaminę B7 znajdziemy w żółtku jaj, drożdżach, awokado, batatach, orzechach włoskich i ziemnych (nie należy ich prażyć przed spożyciem, ponieważ biotyna jest wrażliwa na wysoką temperaturę, w której traci swoje właściwości), migdałach, sardynkach oraz ryżu. Natomiast najwięcej biotyny występuje w podrobach, zwłaszcza w wątrobie.
2. Witaminy z grupy B
Dla zdrowia paznokci ważne są również inne witaminy z grupy B. na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza witamina B12. Pełni ona ważną rolę we wchłanianiu żelaza i rozwoju czerwonych krwinek. Niedobór witaminy B12, możliwy szczególnie u wegan powoduje, że paznokcie przybierają niebieskawy odcień i pojawiają się na nich brązowe przebarwienia. Witamina B12 znajduje się w mięsie, rybach, jajach i produktach mlecznych.
3. Foliany
Foliany, znane także pod nazwą kwasu foliowego lub witaminy B9, są potrzebne do powstawania nowych komórek i wzrostu paznokci. Niedobór folianów sprawia, że paznokcie stają się łamliwe i kruche. Związki te zawarte są w zielonych warzywach, fasoli i grochu, soczewicy, orzechach włoskich i awokado. Aby zapobiec niedoborom, osoba dorosła powinny spożywać 400 mikrogramów kwasu foliowego dziennie.
4. Witamina D
Witamina D to ważny związek, który stymuluje między innymi budowę płytki paznokciowej. Do jego syntezy w organizmie przyczynia się w znacznym stopniu ekspozycja na słońce i wyższa temperatura powietrza. Dlatego latem i na wakacjach, zwłaszcza tropikalnych, paznokcie rosną nam szybciej! Sprawdź: 12 korzyści ze słońca.
5. Żelazo
Żelazo umożliwia czerwonym krwinkom transport tlenu, dostarcza go także do paznokci. Przy niewystarczającej ilości tego pierwiastka w organizmie macierz paznokci będzie niedostatecznie dotleniona. Wtedy mogą pojawić się pionowe wgłębienia w paznokciach lub paznokcie stają się płaskie, a nawet wklęsłe, łyżeczkowate.
Na niedobór żelaza najczęściej narażone są kobiety, zwłaszcza jeśli mają obfite krwawienia miesiączkowe. U mężczyzn pojawia się on zdecydowanie rzadziej.
Zalecenia odnośnie dziennej dawki żelaza są zawsze dobierane indywidualnie, ponieważ zależą od aktualnego poziomu żelaza w organizmie danej osoby. Nadmiar żelaza bowiem może mieć znacznie gorsze efekty niż jego niedobór.
Żelazo powoduje stres oksydacyjny, który może niekorzystnie wpłynąć na różne narządy i pracę całego organizmu. Nadmiar żelaza skutkuje ogólnoustrojowymi zaburzeniami.
Pamiętaj: Żelazo można suplementować wyłącznie wtedy, gdy badania krwi potwierdzą jego niedobór.
Pierwiastek ten znajduje się w mięsie, wątróbce, rybach, jajach, zielonych warzywach, orzeszkach ziemnych i fasoli, a jego wchłanianie jest wyższe, jeśli towarzyszy mu witamina C. Dlatego korzystne jest włączenie do posiłku, który zawiera produkty bogate w żelazo, składniki zawierające dużo witaminy C, np. wątróbka z cebulą, ogórkiem kiszonym i zieloną pietruszką, jajka z awokado, fasola z papryką.
6. Magnez
Magnez jest bardzo ważnym składnikiem mineralnym. Bierze udział w ponad 300 reakcjach w organizmie, m.in. w syntezie białek potrzebnych do wzrostu paznokci. Pionowe rowki w paznokciach, jak również ich nadmierna łamliwość i kruchość mogą świadczyć o niedoborze magnezu.
Magnez występuje w większych ilościach w pełnych ziarnach zbóż, migdałach, kakao, bananach, komosie ryżowej, orzechach nerkowca, czarnej fasoli, zielonych warzywach.
Przy dzisiejszym trybie życia, obfitującym w codzienny stres, pośpiech, błędy żywieniowe, nadużywanie kawy i używek, niedobór magnezu jest bardzo rozpowszechniony.
7. Białko
Paznokcie zbudowane są głównie z białka fibrylarnego o nazwie keratyna. Składają się one z wielu cienkich warstw keratyny oraz aminokwasu cysteiny. Im więcej keratyny wytworzy organizm, tym lepiej wyglądają nasze paznokcie i włosy. To dzięki keratynie paznokcie są mocne, elastyczne i mogą wyginać się bez łamania.
Aby zwiększyć produkcję keratyny w organizmie, należy codziennie spożywać wartościowe posiłki białkowe, a zatem: mięso, ryby, rośliny strączkowe, orzechy włoskie, nasiona i pestki. Warto zainwestować w dobrej jakości produkty, ekologiczne i pochodzące ze sprawdzonych źródeł.
8. Kwasy tłuszczowe omega-3
Paznokcie potrzebują „naoliwienia”, aby były elastyczne i lśniące. W tym celu potrzebują odpowiedniej ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Działają one przeciwzapalnie i chronią macierz paznokcia. Jeśli brakuje tego składnika, paznokcie stają się suche i łamliwe.
Kwasy te występują w tłustych rybach (łosoś, makrela, śledź, sardynki, anchois), a także w jajach od kur z hodowli ekologicznych, w orzechach włoskich, oleju rzepakowym, oleju lnianym i oliwie.
9. Witamina C
Witamina C to związek niezbędny do syntezy kolagenu, czyli białka nadającego kształt i wytrzymałość wielu tkankom. Kolagen tworzy podstawową „cegiełkę” budującą paznokcie, zęby i włosy. W wyniku niedoboru witaminy C paznokcie stają się łamliwe i wolniej rosną. Witamina C znajduje się w owocach cytrusowych, kiwi, truskawkach, pomidorach, papryce i zielonych warzywach.
Czerwona lub żółta papryka zawiera o wiele więcej witaminy C niż pomarańcza czy cytryna!
10. Cynk
Cynk jest niezbędny w przebiegu wielu reakcji w organizmie, w tym w procesie podziału komórek. Paznokcie zaś są zbudowane z komórek, które szybko rosną i szybko się dzielą. Dlatego potrzebują dużo cynku.
Niedobory cynku są często spotykane, ponieważ występuje on w produktach, które są spożywane rzadko i w małych ilościach. Ponadto niektóre sytuacje sprzyjają utrudnieniu wchłaniania cynku.
Uwaga! Osoby spożywające dużo otrębów lub produktów z pełnych ziaren są narażone na niedobór tego cennego pierwiastka, ponieważ zawarta w tych produktach duża ilość błonnika utrudnia wchłanianie cynku z przewodu pokarmowego.
Niedoborom cynku sprzyja również nadmiar alkoholu, cukru i produktów bogatych w miedź i żelazo.
Cynk w dużej ilości znajdziemy przede wszystkim w małżach i ostrygach, ale także w wątróbce cielęcej, pestkach dyni i słonecznika, jajkach, płatkach owsianych, kakao, migdałach, soi i zielonym groszku.
Jeśli masz na paznokciach białe plamki, być może znikną, jeśli będziesz spożywać cynk. Chociaż nie ma co do tego całkowitej pewności, ponieważ przyczyna pojawiania się takich plamek nadal nie jest do końca wyjaśniona. U zdrowych ludzi białe plamki na paznokciach nie są związane z żadnymi znanymi dolegliwościami natury fizycznej ani psychologicznej. Czasem o ich występowanie posądza się niedobór krzemu.
11. Krzem
Krzem to ważny pierwiastek, który odpowiada między innymi za prawidłową kondycję włosów, skóry i paznokci. Zapobiega łamaniu się i rozdwajaniu paznokci.
Dzienne zapotrzebowanie na krzem zaspakaja jedzenie chleba razowego, warzyw, otrębów, produktów roślinnych bogatych w celulozę, płatków owsianych i mięsa. Jednak najbogatszymi źródłami tego pierwiastka jest skrzyp, pokrzywa, rdest ptasi oraz perz.
Zmiany w wyglądzie paznokci – na co mogą wskazywać?
Oprócz braków lub niedoborów ważnych składników odżywczych, różne zmiany widoczne na paznokciach mogą być sygnałem bardziej poważnych dolegliwości. Są cenną wskazówką, że być może rozpoczyna się jakiś niepokojący proces w naszym ciele i dlatego nie powinniśmy ich lekceważyć.
- Zmiana kształtu paznokcia na łyżeczkowaty i wypukły może sugerować problemy z wątrobą lub płucami.
- Głębokie, podłużne bruzdy towarzyszą zaburzeniom układu pokarmowego lub układu krążenia.
- Poziome paski, prążki lub rowki mogą świadczyć o kłopotach z niedokrwistością, a nawet o niewydolności nerek lub serca.
- Paznokcie o częściowym, brązowym zabarwieniu wskazują na przewlekłe schorzenia nerek.
- Niebieskawy kolor paznokci jest często symptomem anemii, niedokrwistości i słabego krążenia krwi.
- Biała lub żółtawa barwa paznokci bywa czasem efektem zakażenia grzybiczego, częściej występującego na paznokciach stóp niż dłoni. W tym schorzeniu paznokcie zwykle nie są przebarwione jednolicie, lecz w postaci smug po bokach. Jednocześnie może temu towarzyszyć zmiana kształtu paznokcia lub jego odwarstwienie się od łożyska. Z czasem taki zakażony paznokieć przybiera kolor szary, żółty, brązowy lub nawet czarny. Odwarstwienie może być również spowodowane przez uraz mechaniczny.
Uwaga! Jeśli leczenie przeciwgrzybicze nie przynosi rezultatów, należy koniecznie sprawdzić, czy nie ma poważniejszej przyczyny takiego wyglądu paznokci. Mogą to być problemy z tarczycą, anemia lub nawet cukrzyca.
Jeśli jednak wszystkie poważne schorzenia zostały wykluczone, pozostaje nam skupić się na uzupełnieniu istotnych składników odżywczych w naszej diecie.
Dieta czy suplementy na wzmocnienie paznokci?
Istnieje mnóstwo przeróżnych suplementów diety polecanych na wzmocnienie paznokci. Jednak, jak dotąd, jedynie suplementy biotyny dowiodły w badaniach, że mogą przynieść jakiekolwiek efekty. Aby zwiększyć spożycie składników odżywczych, należy przede wszystkim zadbać o odpowiednią żywność i wzbogacić codzienną dietę we wszystkie produkty wymienione powyżej.
Ważne jest, aby pamiętać, że niedobór witamin, składników mineralnych i innych niezbędnych składników odżywczych może negatywnie wpływać ogólnie na stan zdrowia, nie tylko na paznokcie.
