Mięta pieprzowa – właściwości lecznicze i zastosowanie

Mięta pieprzowa na zielarskim piedestale

Mięta pieprzowa to bodajże jedno z najbardziej popularnych ziół. Lubią ją dorośli i dzieci. Każdy z nas od dzieciństwa zna charakterystyczny zapach i smak mięty. Zajadamy się miętowymi cukierkami, dodajemy miętę do deserów, miętową herbatę znajdziemy w każdej kuchni, a wielu z nas hoduje własną miętę w ogródku lub doniczce. Pamiętajmy jednak, że mięta to przede wszystkim lecznicza roślina, znana i stosowana od wieków. Ceniona była już przez starożytnych ze względu na swoje liczne właściwości korzystnie wpływające na zdrowie.

Mięta pieprzowa jest mieszańcem międzygatunkowym, powstałym przez skrzyżowanie mięty nadwodnej (Mentha aquatica) oraz mięty kędzierzawej, zwanej też zieloną (Mentha spicata). Jako taka mięta pieprzowa (Mentha piperita) została wymieniona w londyńskiej Farmakopei jako środek leczniczy na początku XVIII wieku. W Stanach Zjednoczonych opisano ją na początku XIX wieku. Dzisiaj różne odmiany mięty uprawiane są całym świecie, począwszy od obu Ameryk, poprzez Europę, aż do dalekiej Azji. Czasem można spotkać miętę pieprzową rosnącą dziko, wraz ze swoimi „rodzicami” – innymi gatunkami tej rośliny.

Łacińska nazwa mentha pochodzi od imienia greckiej nimfy Minte, która uległa metamorfozie i została przemieniona w tę roślinę. Drugi człon – piperita – pochodzi od łacińskiego określenia oznaczającego po prostu „pieprz” i kojarzonego z nieco gryzącym, ostrym smakiem mięty.

Mięta pieprzowa należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Cechuje się silnym, charakterystycznym zapachem, który możemy łatwo poczuć, rozcierając jej listki pomiędzy palcami. Swój aromat i smak mięta zawdzięcza olejkowi eterycznemu, obecnemu w roślinie. Surowiec leczniczy stanowią liście mięty oraz olejek miętowy o wysokiej zawartości mentolu. Jest on powszechnie wykorzystywany zarówno w lecznictwie, jak i w kosmetyce, aromaterapii oraz w kuchni.

Domowa apteczka ziołowa

Jakim składnikom mięta pieprzowa zawdzięcza swoje działanie lecznicze?

Podstawowym składnikiem mięty jest wspomniany już olejek eteryczny, który cechuje się wysoką zawartością mentolu, ale zawiera również menton, estry mentylu oraz pinen, limonen, pulegon i inne związki. Ponadto w skład surowca wchodzą:

• garbniki
• flawonoidy, takie jak: rutyna, hesperydyna, luteolina
• kwasy fenolowe
• związki triterpenowe
• karoten
• kwas askorbinowy – czyli witamina C

Mięta – właściwości lecznicze

Powyższe związki determinują szerokie spektrum działania mięty na organizm. Nie wspomaga ona wybiórczo tylko określonych narządów. Jak każdy lek pochodzenia roślinnego wpływa na cały organizm. Z najważniejszych trzeba wymienić jej działanie:

• rozkurczowe – działanie spazmolityczne mięty wykorzystywane jest przede wszystkim w różnego rodzaju zaburzeniach ze strony przewodu pokarmowego. Mięta zmniejsza siłę i częstotliwość skurczów mięśni gładkich narządów trawiennych. Surowiec wykazuje również działanie żółciopędne i wiatropędne
• przeciwwymiotne – mięta pieprzowa łagodzi mdłości i wymioty i im zapobiega. Napar z mięty wskazany jest w rozmaitych dolegliwościach przebiegających z tymi objawami
• przeciwdrobnoustrojowe – dotyczy to zarówno działania przeciwbakteryjnego, jak i przeciwwirusowego. Związki zawarte w mięcie działają między innymi na szczepy bakterii z rodzaju Salmonella, Streptococcus, Staphylococcus i Escherichia coli oraz na wirusy wywołujące grypę, opryszczkę czy półpasiec
• przeciwnieżytowe – wykorzystywane głównie w nieżytach górnych dróg oddechowych, gdy potrzebne jest zmniejszenie przekrwienia śluzówki i udrożnienie dróg oddechowych. Mięta sprawdza się także w nieżycie żołądka
• ściągające
• antyseptyczne
• przeciwświądowe – które wiąże się z chłodzącym działaniem mentolu, występującego w surowcu. Działa on na receptory zimna obecne w skórze i błonach śluzowych, wywołując przyjemne uczucie chłodu. Mentol wykazuje także łagodne działanie znieczulające
• uspokajające – liść mięty stanowi dodatek do wielu mieszanek ziołowych, stosowanych w celu złagodzenia nadmiernego napięcia nerwowego, uspokojenia i ułatwienia zaśnięcia. Wypita przed snem, herbata miętowa przyczynia się do polepszenia jakości snu i szybszej regeneracji mózgu

Zioła na balkonie – jakie posadzić?

Na co pomaga mięta pieprzowa? Dlaczego warto mieć miętę zawsze pod ręką?

Szeroki wachlarz możliwości leczniczych mięty pieprzowej jest niewątpliwie przyczyną jej ogromnej popularności na całym świecie. Przydaje się ona w tak wielu dolegliwościach, że w zasadzie powinna znajdować się w każdej apteczce domowej. Spośród najważniejszych wskazań, w których mięta pieprzowa może przynieść nam pomoc i ulgę, można wymienić przede wszystkim:

• dolegliwości skurczowe przewodu pokarmowego – w obrębie żołądka, jelit, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Dolegliwości te pojawiają się zwykle w wyniku niestrawności, zatrucia, nieżytu żołądka lub przejedzenia się. Po miętę pieprzową warto sięgnąć także wtedy, gdy dokucza nam biegunka, nudności i/lub wymioty
• bóle brzucha – różnego pochodzenia, w tym również te o nieznanej etiologii
• wzdęcia – z towarzyszącym uczuciem pełności i ciężkości w żołądku i/lub jelitach
• niestrawność – mięta zwiększa wytwarzanie żółci i nasila jej przepływ, co skutkuje ułatwieniem pracy narządów trawiennych i zapobiega dolegliwościom związanym z przejedzeniem się. Herbata miętowa poprawia perystaltykę jelit, ułatwia trawienie, zapobiega zaparciom. Miętowa herbata wypita po posiłku nie tylko usprawnia pracę narządów trawiennych, lecz również zmniejsza apetyt na słodkości i przyspiesza metabolizm, co sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała i zapobiega nadwadze
• zespół jelita drażliwego (IBS) – w którym szczególnie sprawdza się olejek miętowy. Przydaje się tu jego działanie rozkurczowe i przeciwzapalne. Mięta łagodzi dolegliwości bólowe, wzdęcia, gazy i biegunkę
• zgaga – mięta łagodzi ból i pieczenie w przełyku, dając jednocześnie uczucie odświeżenia i „ukojenia” żołądka
• biegunka – obecne w surowcu garbniki działają uszczelniająco na błonę śluzową jelit, co hamuje biegunkę i zapobiega zbyt luźnym stolcom. Dodatkowo działanie antyseptyczne mięty sprzyja leczeniu wszelkich zatruć bakteryjnych i wirusowych przewodu pokarmowego
• opryszczka – w której obserwuje się korzystny wpływ olejku miętowego stosowanego na zmiany pęcherzykowe w przebiegu tej infekcji. Mentol łagodzi świąd i pieczenie oraz pozostawia przyjemne uczucie chłodu w chorych miejscach. Z tego powodu preparaty z mięty znalazły też zastosowanie w łagodzeniu objawów ospy wietrznej oraz półpaśca
• dolegliwości skórne – takie jak podrażnienie skóry, świąd, zaczerwienienie, stan zapalny. W związku z obecnością mentolu olejek miętowy działa chłodząco i łagodząco, co przydaje się np. po ukąszeniu lub użądleniu przez owady (sprawdź: 8 sposobów na ukąszenia owadów), przy świądzie skóry lub pokrzywce. Pamiętajmy jednak, że olejek miętowy nie może być aplikowany bezpośrednio na skórę. Zanim naniesiemy go na chore lub podrażnione miejsca, trzeba go rozcieńczyć w jakimś neutralnym nośniku (olejek ze słodkich migdałów lub olej kokosowy)
• trudno gojące się rany – przeciwbakteryjna aktywność związków zawartych w mięcie pieprzowej powoduje szybsze gojenie się ran i uszkodzeń skóry. Związki te aktywują wzrost fibroblastów, które są odpowiedzialne za prawidłowe gojenie się i regenerację komórek
• bóle głowy – w tym migrenowe. W tym przypadku dobre efekty przynosi wcieranie rozcieńczonego olejku miętowego w skronie lub okolice czoła. Pozwala to znacznie zredukować ból i znieść napięcie mięśniowe towarzyszące dolegliwościom migrenowym oraz napięciowym bólom głowy
• przeziębienie i inne infekcje dróg oddechowych – jako środek udrażniający górne drogi oddechowe oraz zmniejszający nieżyt i przekrwienie śluzówki, olejek miętowy istotnie ułatwia oddychanie. Mentol posiada również właściwości wykrztuśne, zatem pomaga rozrzedzić zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę i pozwala skutecznie jej się pozbyć. Olejek miętowy można więc stosować w postaci inhalacji w takich schorzeniach, jak: zapalenie zatok, katar, zapalenie oskrzeli, trudny do odkrztuszenia kaszel itp. Stosujemy wówczas 3–4 krople dodane do gorącej wody. Korzystnie działa też rozpylenie olejku miętowego np. za pomocą dyfuzora i wdychanie aromatycznej pary. W rozmaitych infekcjach przydaje się również antybakteryjne i przeciwwirusowe działanie mięty.

Uwaga! U niemowląt i małych dzieci nie należy stosować preparatów z olejkiem miętowym bezpośrednio w obszarze nosa oraz klatki piersiowej, ze względu na możliwość wystąpienia skurczu krtani i oskrzeli.

• nudności i wymioty w czasie chemioterapii – wiadomo, że pacjenci poddawani klasycznemu leczeniu onkologicznemu niemal zawsze cierpią z powodu nudności i wymiotów. Badania wykazały, że stosowanie w tym czasie inhalacji z użyciem olejku z mięty pieprzowej w znacznym stopniu łagodziło te przykre dolegliwości, poprawiając tym samym samopoczucie chorych
• próchnica – a także innego rodzaju stany zapalne dziąseł i jamy ustnej. Mięta nie tylko zapewnia świeży oddech i przyjemne odczucie czystości w jamie ustnej – ze względu na swoje działanie przeciwbakteryjne może zapobiegać próchnicy. Nic dziwnego zatem, że ekstrakty z mięty lub olejek miętowy są tak często dodawane do past do zębów, płynów do płukania ust oraz innych preparatów do higieny jamy ustnej
• bóle mięśniowe i zmęczenie – mięta okazuje się skutecznym remedium zmniejszającym bóle mięśni, ułatwiającym ich rozluźnienie i redukującym zmęczenie. Odpowiedzialne za to jest jej działanie przeciwskurczowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające. Okłady z wyciągiem z mięty przykładane zewnętrznie potrafią zauważalnie podnieść próg bólu. Wdychanie aromatu miętowego sprzyja z kolei lepszej wydajności fizycznej, podniesieniu sprawności, a także stymuluje pracę mózgu, poprawia zdolności poznawcze, zmniejsza niepokój i nadmierne napięcie nerwowe
• nadmierne skurcze i bóle miesiączkowe – preparaty z mięty pieprzowej mogą przynosić ulgę w skurczach menstruacyjnych ze względu na swoje działanie spazmolityczne na mięśniówkę gładką. Olejek miętowy może jednocześnie stanowić czynnik wywołujący miesiączkę. Z tego powodu nie powinno się go stosować u kobiet w ciąży, aczkolwiek sama herbata miętowa jest środkiem przynoszącym wyraźną ulgę, jeśli chodzi o poranne nudności i wymioty ciężarnych

Najlepsze zioła na trawienie

Czy mięta może powodować działania niepożądane?

Mięta pieprzowa, jak każde inne zioło, może wchodzić w interakcje z innymi preparatami roślinnymi, suplementami diety oraz lekami. U osób wyjątkowo wrażliwych może wywoływać działania niepożądane. Nie występują one często; zaobserwowano głównie reakcje alergiczne.

Nadużycie olejku miętowego może spowodować:

• kontaktowe zapalenie skóry
• bóle brzucha
• zgagę
• wymioty
• ból głowy
• bradykardię
• senność
• drżenie mięśni

Są to jednak dość odosobnione przypadki i dotyczą nie tyle popularnego i powszechnie stosowanego naparu z liści mięty, lecz produktów zawierających olejek miętowy, który cechuje się dużą zawartością mentolu.

Powinno się zachować środki ostrożności przy stosowaniu mięty u dzieci, szczególnie jeśli chodzi o inhalacje lub zewnętrzne użycie preparatów z olejkiem miętowym, np. nacieranie klatki piersiowej podczas infekcji górnych dróg oddechowych maścią zawierającą mentol.

Ostrożnie z miętą powinny się także obchodzić osoby cierpiące na przepuklinę roztworu przełykowego oraz refluks żołądkowo-przełykowy. Mięta pieprzowa może wchodzić w interakcje z takimi lekami, jak:

• cyklosporyna – lek o działaniu immunosupresyjnym, zażywany przez osoby po transplantacji organów, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu
• leki przeciwcukrzycowe obniżające poziom cukru
• leki przeciw nadciśnieniu krwi

Warto wiedzieć, że olejek z mięty pieprzowej ma silniejsze działanie niż napar z liści mięty. Dlatego w przypadku osób wrażliwych, kobiet w ciąży czy małych dzieci lepiej stosować herbatę miętową niż jakiekolwiek preparaty z olejkiem miętowym.

Czy mięta pieprzowa jest niewskazana, jeśli stosujemy homeopatię?

To powszechnie zadawane pytanie i zmartwienie wielu osób, które stosują homeopatię, a jednocześnie uwielbiają herbatę miętową.

W istocie zaleca się, aby leki homeopatyczne były przyjmowane do czystej jamy ustnej, w miarę możliwości w pewnym odstępie od posiłku, nie powinno się także popijać ich żadnym płynem (chociaż można rozpuszczać je w czystej wodzie). Dotyczy to również herbaty miętowej. Dlaczego akurat mięta znalazła się na cenzurowanym?

Otóż leki homeopatyczne najlepiej wchłaniają się przez błony śluzowe w jamie ustnej, zaś wszelkie aromatyczne napoje, w tym mięta (lecz również mocna herbata, kawa, czerwone wino lub pikantne przyprawy) powodują obkurczenie się naczyń krwionośnych tejże śluzówki. To może nieco upośledzać wchłanianie leku w tym czasie. Dlatego należy zachować odpowiedni odstęp pomiędzy wypiciem herbaty miętowej lub umyciem zębów miętową pastą a zażyciem leków homeopatycznych. Optymalny odstęp powinien wynosić około 20–30 minut.

Inne zastosowanie mięty

Mięta pieprzowa stanowi cenny surowiec nie tylko w lecznictwie, lecz również w kuchni oraz w kosmetyce. Stanowi dodatek smakowy do różnego rodzaju napojów, w tym alkoholowych, jest używana do produkcji słodyczy, lodów, gum do żucia. Jest znakomitym uzupełnieniem wielu sałatek i deserów.

W przemyśle kosmetycznym używa się jej przy produkcji szamponów, płynów do kąpieli, balsamów do ciała. Olejek miętowy natomiast jest ważnym elementem aromaterapii, w której wykorzystywany jest do inhalacji, kąpieli czy masażu. Mięta służy także do odświeżania i aromatyzacji powietrza.

Przepisy z miętą

Bibliografia:

1. Seladi-Schulman, J. (2019). About peppermint oil uses and benefits. Pobrane z https://www.healthline.com/health/benefits-of-peppermint-oil
2. Balakrishnan, A. (2015). Therapeutic uses of peppermint – a review. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 7(7), 474-476. Pobrane z https://www.jpsr.pharmainfo.in/Documents/Volumes/vol7Issue07/jpsr07071524.pdf
3. Brazier, Y. (2017). Health benefits and risks of peppermint. Pobrane z https://www.medicalnewstoday.com/articles/265214
4. Labofarm (b.d.). Mięta pieprzowa. Pobrano 24 sierpnia 2021 z https://www.labofarm.pl/encyklopedia-ziol/mieta-pieprzowa/
5. Klaudel, L. (2006). Mięta pieprzowa. Panacea – Leki Ziołowe, 2(15), 8-10. Pobrane z https://www.panacea.pl/articles.php?id=195
6. Oliwka24.pl (2014). Mięta pieprzowa – działanie i zastosowanie zdrowotne oraz kulinarne [wpis na blogu]. Pobrane z https://oliwka24.pl/mieta-pieprzowa/
7. Alammar, N., Wang, L., Saberi, B., Nanavati, J., Holtmann, G., Shinohara, R. T., Mullin, G. E. (2019). The impact of peppermint oil on the irritable bowel syndrome: a meta-analysis of the pooled clinical data. BMC Complementary and Alternative Medicine, 19(1), 21. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6337770/
8. Anheyer, D., Frawley, J., Koch, A. K., Lauche, R., Langhorst, J., Dobos, G., I in. (2017). Herbal medicines for gastrointestinal disorders in children and adolescents: a systematic review. Pediatrics, 139(6), e20170062. Pobrane z https://pediatrics.aappublications.org/content/139/6/e20170062.long
9. Joulaeerad, N., Ozgoli, G., Hajimehdipoor, H., Ghasemi, E., Salehimoghaddam, F. (2018). Effect of Aromatherapy with Peppermint Oil on the Severity of Nausea and Vomiting in Pregnancy: A Single-blind, Randomized, Placebo-controlled trial. Journal of Reproduction & Infertility, 19(1), 32-38. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5960050/
10. Borhani Haghighi, A., Motazedian, S., Rezaii, R., Mohammadi, F., Salarian, L., Pourmokhtari, M., Khodaei, S., Vossoughi, M., Miri, R. (2010). Cutaneous application of menthol 10% solution as an abortive treatment of migraine without aura: a randomised, double-blind, placebo-controlled, crossed-over study. International Journal of Clinical Practice, 64(4), 451-456. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20456191/
11. Li, J., Dong, J., Qiu, J. Z., Wang, J. F., Luo, M. J., i in. (2011). Peppermint oil decreases the production of virulence-associated exoproteins by Staphylococcus aureus. Molecules (Basel, Switzerland), 16(2), 1642–1654. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6259925/
12. Tayarani-Najaran, Z., Talasaz-Firoozi, E., Nasiri, R., Jalali, N., Hassanzadeh, M.K. (2013). Antiemetic activity of volatile oil from Mentha spicata and Mentha × piperita in chemotherapy-induced nausea and vomiting. ecancer, 7, 290. Pobrane z https://ecancer.org/en/journal/article/290-antiemetic-activity-of-volatile-oil-from-mentha-spicata-and-mentha-piperita-in-chemotherapy-induced-nausea-and-vomiting/abstract

Jak pielęgnować zioła z supermarketu?