Ból głowy często bywa bagatelizowany. Sądzimy, że skoro odczuwa go tak wiele osób, to prawdopodobnie to nic poważnego. Tymczasem może być on objawem choroby lub odrębnym schorzeniem. Dlatego warto zdiagnozować jego przyczyny i w razie potrzeby podjąć leczenie.
Konsultacja: Sylwia Kuźniarz-Rymarz, lekarz internista i endokrynolog.
Spis treści
Rodzaje bólów głowy
Wyróżnia się ból głowy pierwotny (samoistny) i ból głowy wtórny, czyli wywołany różnymi chorobami.
Samoistne rodzaje bólu głowy to:
- klasterowy ból głowy
- migrenowy ból głowy
- napięciowy ból głowy
- wysiłkowy ból głowy
Klasterowe bóle głowy
Ich przyczyna nie jest znana. To krótki i silny ból wokół oka lub za nim, po jednej stronie twarzy. Dolegliwość ta może promieniować na inne części twarzy. Towarzyszące objawy to zaczerwienienie i łzawienie oka, rumień i potliwość twarzy, uczucie zatkania i wyciek wodnistej wydzieliny z nosa. Klasterowy ból głowy zwykle trwa od kwadransa do 3 godzin i może wystąpić kilka razy dziennie.
Migrenowy ból głowy
To najczęściej ból jednostronny lubprzechodzący w obustronny, stopniowo narastający, pulsujący, o umiarkowanym lub znacznym nasileniu. Średnio trwa od 4 godzin do 3 dni. Ilość napadów w miesiącu może być różna, zwykle to 1 napad lub 2. Ból migrenowy nasila się podczas aktywności fizycznej. Dodatkowo mogą wystąpić nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, dźwięki czy zapachy.
Napięciowy ból głowy
Z napięciowym bólem głowy borykamy się, gdy żyjemy w stresie, nie dosypiamy. Nie jest to narastający ból głowy, lecz zazwyczaj jedynie łagodny lub umiarkowany. Jego typowe objawy to:
- ból po obu stronach głowy, który jest stały, nie pulsuje, może trwać kilka godzin
- uczucie ciśnienia za oczami – jakby coś naciskało na gałki oczne wewnątrz czaszki
- mocno napięte mięśnie karku – poruszanie szyją, ramionami wywołuje ból w środku głowy
- uczucie otumanienia, odrętwienia – głowa niby nie boli, ale gdy nią poruszymy, mamy wrażenie, że jest cięższa niż zwykle
Napięciowy ból głowy może doskwierać wszystkim, nawet małym dzieciom, jednak najczęściej dotyka osoby w dojrzałym wieku. Napięciowego bólu głowy doświadczają częściej kobiety.
Wysiłkowy ból głowy
Jeśli po bieganiu, pływaniu czy powrocie z siłowni czujemy w głowie pulsowanie, zwykle oznacza to, że organizm chce nam wysłać sygnał ostrzegawczy, że się przeforsowaliśmy. Ból odczuwany po wysiłku fizycznym ustępuje wkrótce po zaprzestaniu ćwiczeń, zwykle w ciągu godziny lub dwóch, gdy spada nam tętno i zmniejsza się zapotrzebowanie mózgu na tlen.
Ból głowy wtórny – objaw innej choroby
Przyczyną bólu mogą być urazy głowy, choroby czy zakażenia. Najczęściej przyczyną dolegliwości bywają: nadciśnienie tętnicze, zapalenie opon mózgowych, infekcje dróg oddechowych (np. grypa, COVID-19), nowotwór, depresja i inne.
Po czym możemy poznać, że ból głowy jest wtórny?
- Dolegliwość ma nagły początek, a ból jest bardzo silny, narastający.
- Częste bóle głowy zaczynamy odczuwać po 50. r.ż. lub przed 5. r.ż.
- Mogą wystąpić dodatkowe objawy towarzyszące, takie jak: zaburzenia świadomości, narastające nudności i wymioty, stany podgorączkowe i gorączka, bóle mięśni, stawów, zaburzenia pamięci i nastroju, infekcje ogólne dróg oddechowych i zatok.
Przyczyny bólu głowy
- Pijesz zbyt mało wody
Nasz organizm potrzebuje każdego dnia ok. 2 l wody. Gdy pijesz mniej, może dojść do odwodnienia organizmu. W efekcie pojawia się ból głowy, czujesz się senna, zmęczona, masz gorszy nastrój. Jeśli boli cię głowa, wypij szklankę zimnej wody, która wchłania się o 20 proc. szybciej niż woda letnia – niewykluczone, że dzięki temu ból minie. - Żyjesz w stresie i źle sypiasz
Konsekwencją tego mogą być napięciowe bóle głowy o słabym natężeniu. Gdy poczujesz ucisk przypominający zaciskającą się wokół głowy obręcz, idź na spacer, zamiast sięgać od razu po kolejną tabletkę przeciwbólową. Pij herbatki i zioła uspokajające z melisy, korzenia kozłka lekarskiego (waleriany), męczennicy cielistej. - Pracujesz w niewłaściwej pozycji
Utrzymuj prawidłową postawę ciała i proste plecy przy biurku. Wielogodzinne siedzenie w wymuszonej pozycji męczy mięśnie szyi, karku, osłabia koncentrację, nasila ból głowy. Pracując, nie zapominaj o przerwach na ruch. - Jesteś niedotleniona
Gdy masz zbyt niskie stężenie tlenu we krwi, pojawia się osłabienie i zawroty lub ból głowy. Aby temu zapobiec, postaraj się choć raz dziennie wyjść na spacer, najlepiej do parku – im więcej drzew, tym więcej przefiltrowanego powietrza. Kilka razy dziennie chociaż na krótko otwieraj okno, nawet w zimny, deszczowy dzień. Obowiązkowo rób to przed snem. - Przyjmujesz leki
Polekowy ból głowy spowodowany jest przyjmowaniem dużych ilości środków przeciwbólowych. Są to najczęściej preparaty zawierające ergotaminę i tryptany, kodeinę oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne. Ból głowy, bóle karku czy zawroty głowy mogą wywoływać także leki rozszerzające naczynia (np. te przepisywane na nadciśnienie czy stosowane w chorobie wieńcowej). - Szkodzą ci niektóre pokarmy
Do bólów głowy mogą przyczyniać się zwłaszcza te, które zawierają wysokie stężenie amin biogennych – związków, które powodują skurcz naczyń krwionośnych i utrudniają prawidłowy przepływ krwi. Czasem mogą też rozszerzać naczynia i wywoływać stan zapalny. W obu przypadkach efektem jest ból głowy. Aminy znajdują się np. w czekoladzie, czerwonym winie, serach pleśniowych, wędzonych rybach i wędlinach, bananach, rodzynkach, daktylach, awokado. - Przesadzasz z kawą
Warto pamiętać, że również kofeina rozszerza naczynia krwionośne, dlatego u niektórych osób ból głowy pojawia się po wypiciu kawy. Jeśli jest niezbyt intensywny, obejmuje całą czaszkę lub koncentruje się w jej tylnej części i towarzyszą mu takie objawy, jak drżenie rąk, niepokój i/lub przyspieszony puls. Możesz być niemal pewna, że to sprawka kofeiny.
Diagnostyka bólu głowy
Ból głowy niekiedy może być objawem poważnych kłopotów ze zdrowiem. Dlatego bardzo intensywne albo przewlekłe bóle głowy należy skonsultować z lekarzem POZ. Zleci on wykonanie badań, które pomogą w ustaleniu diagnozy i przyspieszą wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Aby poznać przyczyny bólu, lekarz przeprowadzi badania podmiotowe i przedmiotowe. Podczas zbierania wywiadu może spytać o to, od kiedy ból występuje, czy towarzyszy konkretnym sytuacjom (np. wysiłek fizyczny), czy jest to przewlekły codzienny ból głowy, czy występuje napadowo i powraca, gdzie jest umiejscowiony, czy ból jest piekący, kłujący, czy występują objawy poprzedzające ból głowy (aura).
Badania pomocnicze mogą obejmować m.in. diagnostykę obrazową: RTG zatok, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny głowy.
Znaki ostrzegawcze – kiedy ból może być groźny
Nagły, gwałtowny, bardzo silny ból głowy może być również objawem krwotoku podpajęczynówkowego lub innego stanu zagrożenia życia. Wówczas należy bezzwłocznie zgłosić się na SOR lub wezwać karetkę pogotowia.
Jak wygląda leczenie bólu głowy?
W przypadku pierwotnych bólów leczony jest ból i objawy towarzyszące – mdłości, wymioty, nadwrażliwość na światło, hałas. Lekarz może przepisać niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. paracetamol, ibuprofen, tryptany, kodeinę. Jeśli bóle są wtórne, leczona jest także przyczyna bólu, np.: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub jaskra.
W domu można spróbować złagodzić ból, stosując zimny okład na głowę lub szyję. Inny pomysł to ciepła kąpiel, która ma działanie rozluźniające i relaksujące. Niektórym pacjentom pomaga masaż głowy: masowanie czoła kolistymi ruchami, od środka w kierunku skroni.
Gdy cierpisz na bóle spowodowane nadmiarem negatywnych emocji, zacznij od ich wyciszenia. Przed snem warto sięgnąć po olejki eteryczne, które pozwolą się uspokoić i zapewnią głębszy sen, np. olejek z gorzkiej pomarańczy, sandałowy, lawendowy, rumiankowy, bergamotkowy, walerianowy i jaśminowy.
Źródła:
- Szczeklik, A. (2022). Interna Szczeklika. Kraków: Medycyna Praktyczna.
- Domitrz, I. (2021). Jak klasyfikujemy i rozpoznajemy pierwotne bóle głowy? Migrena News, 4(2), 41–45. http://www.ptbg.pl/pdf/MS-2021-2.pdf
- Zwolińska, G. (2022). Bóle głowy: przyczyny, rodzaje, jak sobie z nimi radzić? Pobrane z https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152658,bol-glowy
- Nowak, A. (2023). Ból głowy – jakie badania warto wykonać? Pobrane z https://diag.pl/pacjent/artykuly/bol-glowy-jakie-badania-warto-wykonac/
