Czym tłumaczyć wzrost zainteresowania szarym mydłem? Czy tylko sentymentem? Na pewno przyczyniła się do tego moda na ekologiczny, przyjazny naturze styl życia oraz poszukiwanie zdrowych, jak najmniej przetworzonych wyrobów.
Dla wielu osób była to po prostu także konieczność – znalezienie zamiennika dla nasyconych związkami chemicznymi, parabenami, sztucznymi barwnikami, ulepszaczami i wypełniaczami współczesnych środków myjących, które wysuszają, podrażniają i uczulają. Stąd powrót do produktu znanego i stosowanego od lat w wielu domach, sprawdzonego i bezpiecznego.
Kosmetyki mineralne – co warto o nich wiedzieć?
Spis treści
Szare mydło – jakie są rodzaje?
Szare mydło potasowe
Tradycyjne szare mydło, którego używały nasze babcie i mamy, było mydłem potasowym o prostym składzie. Znajdowały się w nim jedynie:
- sole potasowe wyższych kwasów karboksylowych
- gliceryna
- kwas cytrynowy
- chlorek sodu
Szare mydło potasowe nie zawierało sztucznych barwników, substancji zapachowych ani innych ulepszaczy. Obecność soli potasowych sprawiała, że mydło było miękkie, maziste i bardzo dobrze rozpuszczało się w wodzie. Ze względu na tę ostatnią cechę doskonale sprawdzało się jako środek piorący.
W okresie PRL-u wykorzystywano je zarówno do celów higienicznych, jak i gospodarczych. Po 1989 roku praktycznie znikło z rynku wyparte przez kolorowe, pachnące mydła zagranicznych koncernów.
Szare mydło sodowe
Szare mydło pojawiło się znowu wraz z modą na naturalne produkty, w tym także kosmetyki oraz reaktywacją marki Biały Jeleń. Jednak obecnie zarówno Biały Jeleń, jak i wiele innych tzw. szarych mydeł nie są mydłami potasowymi, a sodowymi. Na czym polega różnica?
Szare mydło sodowe jest twardsze od potasowego i trudniej rozpuszcza się w wodzie. Nazywa się je szarym, chociaż bardziej adekwatna wydaje się nazwa ”mydło naturalne”, ponieważ nie zawiera sztucznych barwników i substancji zapachowych.
Dzięki temu naturalne mydła sodowe mają również wiele korzystnych dla skóry właściwości, jak na przykład hipoalergiczność, a na pewno są dla niej bezpieczniejsze i zdrowsze niż przemysłowo produkowane kolorowe mydła dostępne w supermarketach.
Szkodliwe substancje w kosmetykach – na które uważać?
Mydła – z czego są robione?
Pierwotnie wszystkie mydła wytwarzane były z tłuszczów zwierzęcych – używano do tego celu głównie smalcu wieprzowego lub łoju wołowego. Były one powszechnie dostępne i nie kwestionowano ich pochodzenia. Z czasem jednak tłuszcze zwierzęce zastępowano roślinnymi olejami tłoczonymi z warzyw, nasion lub orzechów.
Obecnie w mydłach najczęściej stosuje się:
- olej palmowy
- olej kokosowy
- olej lniany
- oliwę z oliwek
- olej laurowy
Wśród producentów zarówno jedne, jak i drugie tłuszcze mają swoich zwolenników.
Mydła firmy Barwa
Zdarza się, że niektórzy z nich przestawiają się na tłuszcze roślinne ze względów wizerunkowych. Tak postąpiła na przykład istniejąca od 1949 roku firma Barwa, producent znanego przed laty szarego mydła Biały Wielbłąd, która w 2004 r. całkowicie zrezygnowała z wykorzystywania tłuszczów zwierzęcych do produkcji mydeł na rzecz wiórek roślinnych pozyskiwanych z oleju palmowego.
Mydła firmy Biały Jeleń
Inną politykę obrała z kolei Pollena Ostrzeszów Naturalne Kosmetyki i Mydła, producent znanego Białego Jelenia. Otóż na swojej stronie internetowej, w zakładce poświęconej „kultowemu” mydłu firma nie ukrywa, że do jego produkcji tak, jak 100 lat temu, używany jest „wysokiej jakości łój wołowy będący produktem ubocznym przemysłu spożywczego”.
W uzasadnieniu spółka pisze: „Łoje zwierzęce są lepszym surowcem do wyrobu mydeł, ponieważ niosą ze sobą szereg korzyści. Ich biozgodność z ludzką skórą jest większa niż w przypadku olejów roślinnych. Zawierają bardzo podobne proporcje kwasów tłuszczowych jak nasze błony komórkowe, które składają się z kwasów tłuszczowych, w tym w 50-55% z kwasów nasyconych. Zawierają nienasycony kwas linolowy, któremu przypisuje się właściwości przeciwzapalne i przeciwrakowe, oraz nienasycony kwas oleopalmitynowy, który posiada naturalne właściwości przeciwbakteryjne. Również skład naszego sebum jest zbliżony do budowy tłuszczy zwierzęcych.”
Tyle producent, jeśli sami chcielibyśmy sprawdzić, czy dane szare mydło zawiera w swoim składzie tłuszcze pochodzenia zwierzęcego powinniśmy poszukać na opakowaniu na liście składników INCI pozycji „sodium tallowate” oznaczającej tłuszcz wołowy albo „sodium lardate”, pod którą kryje się tłuszcz wieprzowy.
Biały Jeleń – marka z historią
Pierwszym szarym mydłem produkowanym w Polsce był Biały Jeleń. Jego produkcję rozpoczęła w 1921 roku Fabryka Przetworów Tłuszczowych Spółka Akcyjna w Trzebini, a od 1929 roku kontynuował koncern Schicht-Lever. Po wojnie fabrykę znacjonalizowano i włączono do Zjednoczenia Przemysłu Przetwórczo-Tłuszczowego, które w 1982 roku przekształciło się w Zrzeszenie producentów Chemii Gospodarczej Pollena.
Producentem Białego Jelenia została poznańska Pollena-Lechia. W 1999 roku znak towarowy Biały Jeleń został zakupiony przez Ostrzeszowskie Zakłady Chemii Gospodarczej Pollena, które w 2007 roku przekształciły się w przedsiębiorstwo prywatne Pollena Ostrzeszów Kosmetyki i Mydła Naturalne. Nowy właściciel, po uzyskaniu odpowiednich certyfikatów, reaktywował markę, adresując ją do rosnącej grupy alergików i licząc na sentyment Polaków do niej.
Legenda o Św. Hubercie
Nazwa i logo mydła Biały Jeleń nawiązują do XI-wiecznej legendy, według której Św. Hubert nawrócił się na chrześcijaństwo, gdy podczas polowania ukazał mu się biały jeleń z jaśniejącym między porożem krzyżem. Głowa takiego jelenia stała się logo marki i tłoczona była na kostkach mydła. W okresie powojennym krzyż z poroża został usunięty. Obecne logo marki do symboli Św. Huberta nie nawiązuje.
Tradycyjne szare mydło – jak je rozpoznać?
Szare mydła sodowe są jaśniejsze i gorzej się pienią niż potasowe, ale tej ostatniej właściwości nie uda nam się ocenić przy zakupie. Dlatego też jedyną metodą, która pomoże nam sprawdzić z jakim produktem mamy do czynienia, jest dokładne zapoznanie się etykietą i przeanalizowanie umieszczonego na niej wykazu składników. Nie wystarczy poprzestać na przeczytaniu nazwy produktu i jego opisu, ponieważ nie zawsze odpowiadają one wykazowi składników na etykiecie.
W składzie tradycyjnego szarego mydła potasowego powinny znaleźć się:
- potassium palmate (lub potassium linoleate, potassium olivate) wskazujące na obecność w produkcie soli potasowych
- sodium chloride (chlorek sodu)
- gliceryn (gliceryna)
- citric acid (kwas cytrynowy)
I to wszystko! Tyle składników wystarczy. Do tej bazy mogą być dołączone np. naturalne oleje eteryczne, ale już nie środki barwiące, konserwanty czy nasycone kwasy tłuszczowe.
Z kolei w mydle sodowym w składzie powinny występować słowa:
- sodium palmate
- sodium linoleate
- sodium olivate wskazujące na obecność soli sodowych
Szare mydło – właściwości
Szare mydło potasowe jest delikatniejsze od mydła sodowego i bardziej przyjazne dla naszej skóry. Po jego użyciu nie jest ona wysuszona, a wręcz przeciwnie nawilżona i miękka, jakby pokryta balsamem. Właściwości złuszczające szrego mydła powodują efekt delikatnego peelingu, w efekcie którego usuwana jest zewnętrzna warstwa naskórka. Dzięki temu, że szare mydło potasowe ma prosty skład oraz jest pozbawione sztucznych barwników i substancji zapachowych, nie uczula lub uczula mniej niż inne mydła i nie wywołuje alergii.
Mogą go więc używać osoby o wrażliwej, delikatnej skórze, które nie tolerują przemysłowych mydeł zawierających agresywne ulepszacze. Według niektórych opinii, działa wspomagająco nawet przy atopowym zapaleniu skóry.
Bardzo dobre właściwości antybakteryjne sprawiają, że polecane jest szczególnie osobom z przetłuszczającą się skórą oraz problemami z trądzikiem. Przy tej ostatniej dolegliwości wspomaga leczenie farmakologiczne, ale nie może go zastępować. Można nim myć zarówno twarz, jak i całe ciało. Jednak osoby z suchą skórą przy dłuższym stosowaniu powinny stosować kremy i balsamy nawilżające gdyż może ono prowadzić do nadmiernego wysuszenia.
Szare mydło ma także właściwości łagodzące, regenerujące i przyspieszające gojenie ran. Okłady z roztworu mydła i wody przykłada się na stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia i uszkodzenia stawów. Zmniejszają one także obrzęki i opuchlizny.
Nowe oznaczenia na kosmetykach – czy kosmetyki naprawdę są hipoalergiczne, organiczne i naturalne?
Uniwersalne zastosowanie szarego mydła
Szare mydło ze względu na swoje właściwości ma różnorodne zastosowanie. Między innymi wykorzystuje się je:
1. Szare mydło do mycia ciała, włosów i… golenia
Szczególnie zalecane jest do cery tłustej i trądzikowej. Niektórzy uważają, że bardzo dobrze sprawdza także przy myciu włosów, a nawet przyspiesza ich porost. Warto jednak pamiętać o dodaniu do ostatniego płukania soku z cytryny lub octu, które ułatwią rozczesanie włosów i zapobiegną nadmiernemu wysuszeniu skóry głowy. Szare mydło potasowe bywa wykorzystywane także nawet w zastępstwie kremu do golenia.
2. Szare mydło do prania i czyszczenia
Świetnie się nadaje do prania ubrań, w tym ubranek dziecięcych, zarówno ręcznie, jak i w pralkach automatycznych (po wcześniejszym rozpuszczeniu w gorącej wodzie). Sprawdzi się także do czyszczenia wykładzin, dywanów, obić oraz mycia podłóg z gresu, glazury, terakoty czy linoleum.
3. Mydło do wywabiania plam i wybielania
Pomaga w wywabianiu, nawet uporczywych plam. W tym celu należy namoczyć zaplamione miejsce, zaprać je szarym mydłem, zostawić na jakiś czas, a potem wypłukać. Plama powinna zniknąć. Szare mydło ma także właściwości wybielające.
4. Szare mydło do wspomagania leczenia ran, stłuczeń i obrzęków
Dobre efekty daje przemywanie roztworem szarego mydła ran, w tym nawet pooperacyjnych, a także stosowanie okładów w przypadku stłuczeń, skręceń, zwichnięć i uszkodzeń stawów – łokcia, kolana, nadgarstka czy barku. Pomagają zmniejszyć obrzęk i opuchliznę
5. Mydło do zwalczania szkodników roślin
Przędziorki, tarczniki, mszyce i wełniaki i inne szkodniki na roślinach skutecznie można zlikwidować opryskując je przez tydzień lub dwa (w zależności od potrzeb) roztworem przygotowanym z 20 dkg szarego mydła rozpuszczonego w 1 litrze wody
Ocet na mszyce, kleszcze i inne szkodniki – jak go wykorzystać?
6. Szare mydło jako tworzywo rzeźbiarskie
Jako miękkie i łatwe w obróbce szare mydło jest często wykorzystywane jako tworzywo rzeźbiarskie np. przez studentów kierunków artystycznych bądź stomatologii, którzy wykonują z niego modele zębów i ćwiczą zdolności manualne.
Gdzie kupić szare mydło?
Szare mydło potasowe najwygodniej kupić poprzez internet. W drogeriach typu Rossmann nie ma dużego wyboru, a nazwy często wprowadzają w błąd. Każdorazowo przed zakupem warto więc sprawdzać skład surowcowy na etykietach, bowiem zdarza się, że mydło nazwane przez producenta „szarym tradycyjnym” zawiera w składzie zamiast soli potasowych – sodowe.
Polskie szare mydło
Z dużych polskich producentów mydło oparte na solach potasowych, ale dostępne tylko w płynie, produkuje spółka Barwa.
Seria Hipoalergiczne Tradycyjne Polskie Szare Mydło obejmuje 3 produkty w płynie:
- Z ekstraktem lnu
- Z ekstraktem pszenicy
- wersja bez dodatków
Oparte są one na soli potasowej kwasów tłuszczowych pozyskiwanych z orzecha kokosowego. Pozostałe mydła spółki Barwa oraz wszystkie Polleny Ostrzeszów – producenta Białego Jelenia, produkowane są na bazie sodowej.
Wśród niedużych mydlarni, szare mydła potasowe wytwarzają i oferują m.in. Mydlarnia Powrót do natury – spory wybór, zarówno w kostkach, jak i w płynie, oparte na tłuszczu palmowym – oraz Mydlarnia Tuli – Naturalne mydło potasowe z oleju lnianego dostępne w postaci pasty.
Mydła zagraniczne
Na naszym rynku dostępne są także produkty zagranicznych uznanych marek, takie jak:
- syryjskie mydło z Alleppo
- mydło marsylskie
- mydło kastylijskie
Są one wyrabiane ręcznie, z naturalnych składników i dodatków roślinnych. Zanim trafią do sprzedaży, przechodzą długi etap leżakowania.
Zawierają naturalne oleje (laurowy, kokosowy, oliwę z oliwek), naturalne ekstrakty czy masło shea, ale nie każde z nich zawiera sole potasowe, dlatego warto to również sprawdzać na etykiecie.
Dostępne jest u nas również szare mydło potasowe firmy Szczedro sprowadzane z Ukrainy. Można je kupić na bazarach, bezpośrednio od osób je przywożących lub zamówić przez internet.
Źródła:
- https://pollena.com.pl/blog/poradnik-alergika/kultowe-mydlo-bialy-jelen
- barwa.com.pl
- https://biotechnologia.pl/kosmetologia/szare-mydlo-produkt-o-wielu-zastosowaniach,17307
- https://www.ekologia.pl/kobieta/uroda/mydlo-szare-wlasciwosci-sklad-i-zastosowanie-mydla-szarego,24161.html
- http://www.bentleyorganic.pl/jak-zrobic-mydlo-,148,l1.html
- Mydlarnia Powrót do natury, http://powrotdonatury.eu/potasowe.html
- Mydlarnia Tuli, http://mydlarnia-tuli.pl
