O wieku niemowlęcym mówimy do czasu ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Niemowlę uchodzi zazwyczaj za tak zwanego „trudnego pacjenta”. Nie dlatego, że marudzi, płacze albo trudno określić, co właściwie dokładnie mu dolega. Największym problemem jest tutaj dobór właściwej metody leczenia, która będzie nie tylko skuteczna, lecz przede wszystkim bezpieczna dla malucha.
Spis treści
Dlaczego niemowlęta chorują?
Często występujące infekcje u niemowląt są zwykle wynikiem niedojrzałości jego systemu immunologicznego. Dziecko przychodzi na świat z nie w pełni jeszcze rozwiniętym układem odpornościowym, który dopiero musi „nauczyć się”, jak prawidłowo rozpoznawać wrogie drobnoustroje i jak należycie się przed nimi bronić.
Wciąż nawracające choroby u małych dzieci nie powinny być więc postrzegane przez rodziców jako wieczne utrapienie, lecz raczej jako część naturalnego procesu rozwojowego dziecka. Poza tym takie objawy chorobowe, jak np. gorączka czy nadmierna ilość wydzieliny w przebiegu kataru, są oznaką, że młody organizm potrafi bronić się przed chorobą i odpowiednio „szkoli” swoje siły odpornościowe.
Jednak za każdym razem gdy niemowlę choruje, budzi to u rodziców niepokój i chęć podjęcia natychmiastowej interwencji. Tak się dzieje również w przypadku nieżytu nosa, zwanego powszechnie katarem, który – choć jest zazwyczaj łagodną dolegliwością i z reguły ustępuje samoistnie – przysparza rodzicom zmartwienia, a u maluchowi nieraz powoduje znaczny dyskomfort.
Przyczyny kataru u niemowlaka
Przyczyną kataru u niemowląt są najczęściej infekcje wirusowe. Wywoływane są one głównie przez rhinowirusy, które są powodem większości przeziębień i innych chorób górnych dróg oddechowych. Wirusy te łatwo przenoszą się drogą kropelkową, zatem niemowlę może je szybko złapać przez kontakt z pokasłującą lub kichającą osobą.
Czasami przyczyną kataru może być zakażenie bakteryjne. Wtedy wydzielina z nosa ma charakter ropny, jest gęsta, niekiedy podrażniająca i często trudna do usunięcia, ponieważ niemowlęta nie potrafią wydmuchać nosa.
Rzadziej katar u niemowlaka wynika ze złej jakości powietrza, jakim dziecko oddycha. Powietrze może być przesuszone, np. w okresie grzewczym, jeśli niewystarczająco nawilżamy pomieszczenia, w których przebywa lub śpi maluszek. Powietrze może być także zanieczyszczone np. dymem tytoniowym, jeśli w otoczeniu dziecka przebywają osoby palące papierosy. Dym oraz wszelkie inne zanieczyszczenia mogą łatwo podrażnić delikatne śluzówki układu oddechowego niemowlaka i naruszyć jego bariery ochronne.
Alergiczny nieżyt nosa, czyli katar sienny, rozwija się raczej u starszych dzieci. U niemowląt dolegliwości alergiczne ze strony dróg oddechowych występują bardzo rzadko. Katar u niemowlaka najczęściej będzie miał podłoże infekcyjne.
Katar u niemowlaka – objawy
Katar spowodowany infekcją wirusową objawia się zwykle wodnistą, przezroczystą wydzieliną, która dość swobodnie wycieka z nosa. Może towarzyszyć mu kichanie. Z czasem wydzielina staje się coraz bardziej gęsta i przyjmuje barwę żółtą lub zielonkawą i jest trudniejsza do usunięcia. To może być już katar bakteryjny.
Gęsty katar zaczyna zalegać w nosie i utrudniać maluchowi oddychanie. Pojawia się sapka, może rozwinąć się również obrzęk błony śluzowej, co u niemowlaka może wywołać całkowitą niedrożność nosa.
Niemożność swobodnego oddychania skutkuje problemami ze snem, maluch traci również apetyt, ponieważ zatkany nos uniemożliwia ssanie piersi lub butelki. Niemowlę staje się rozdrażnione, niespokojne, płaczliwe. Czasami może dojść do pojawienia się stanu podgorączkowego lub niewielkiej gorączki.
Okazuje się więc, że nawet „zwykły” katar, czyli dolegliwość uznawana za dość błahą i niegroźną, może utrudnić niemowlęciu normalne funkcjonowanie i zaburzyć jego podstawowe funkcje życiowe, jak swobodne oddychanie, spokojny sen i dobry apetyt. Dlatego trzeba jak najprędzej pomóc dziecku pozbyć się uciążliwego objawu.
Domowe sposoby na katar u niemowlaka
W zdecydowanej większości przypadków konwencjonalne leki na katar i przeziębienie są u niemowląt niewskazane. Przede wszystkim dlatego, że tego typu dolegliwość zwykle mija samoistnie i do jej leczenia nie są potrzebne silnie działające środki. Ponadto zastosowanie takich leków jest zawsze obciążone ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych i czasami może bardziej zaszkodzić niż pomóc.
Na katar u niemowlaka najlepsze są domowe sposoby, które pozwalają skutecznie się z nim uporać, a jednocześnie wzmacniają młody organizm i naturalnie wspierają jego układ odpornościowy. Tego typu metody są zwykle wystarczające, aby pomóc dziecku spokojnie przetrwać czas infekcji. Jak zatem leczyć katar u niemowlaka naturalnie i bezpiecznie?
Homeopatia na katar u niemowlaka – najbardziej bezpieczna metoda
Homeopatia pobudza naturalne mechanizmy obronne organizmu oraz w łagodny i naturalny sposób przyspiesza powrót do zdrowia. Jest bezpieczną metodą terapeutyczną, ponieważ nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Dlatego może być bez obaw stosowana nawet u najmłodszych i najbardziej wrażliwych pacjentów, do jakich bez wątpienia należą niemowlęta.
Zasadniczym elementem tej metody jest indywidualny dobór leku dla chorego. Przy wyborze właściwego środka trzeba więc uwzględnić rodzaj wydzieliny chorobowej, obecność objawów towarzyszących oraz sposób zachowania się niemowlęcia podczas choroby.
Na początku przeziębienia katar jest zazwyczaj wodnisty, obfity i przezroczysty. Jeśli zaobserwujemy, że dodatkowo ma charakter drażniący i podrażnia delikatną skórę dziecka wokół nosa i nad górną wargą, warto sięgnąć wtedy po homeopatyczne allium cepa. Jeżeli natomiast przezroczysta wydzielina jest obecna w ciągu dnia, a do tego niemowlę często kicha, zaś w nocy dziecko ma zatkany nosek i nie może swobodnie oddychać, lepiej się sprawdzi homeopatyczny nux vomica.
Z kolei katar gęsty, żółty lub zielony jest zwykle spowodowany infekcją bakteryjną. Jeśli wydzielina jest zielonkawa lub żółtozielona, gęsta, lepka, podrażniająca i trudna do usunięcia, dobrym wyborem będzie homeopatyczne kalium bichromicum. W przypadku gdy wydzielina kataralna spływa po tylnej ścianie gardła, podrażniając śluzówki i prowokując kaszel, pomóc może homeopatyczny hydrastis canadensis.
Przy katarze ewidentnie zielonym, gęstym, lecz niedrażniącym, przyda się homeopatyczna pulsatilla. Natomiast w sytuacji gdy niemowlę ma niedrożny, zatkany nos i może oddychać tylko ustami, ma problemy ze ssaniem, a do tego pojawia się sapka, ulgę może przynieść homeopatyczny sambucus nigra.
W przypadku niemowląt wybór leku homeopatycznego najlepiej skonsultować z homeopatą – lekarzem lub farmaceutą, który pomoże dobrać odpowiednie remedium, a także zaleci właściwy sposób postępowania w czasie infekcji.
Jakie inne domowe sposoby na katar u niemowlaka są bezpieczne?
Aby szybko pozbyć się kataru u niemowlaka, warto przestrzegać kilku zasad postępowania, które przyniosą maluchowi ulgę i złagodzą nieprzyjemne dolegliwości. Przede wszystkim:
- Zadbaj o odpowiednie nawilżenie powietrza
Ważne jest, aby powietrze w pomieszczeniu, w którym dziecko przebywa, było świeże i odpowiednio nawilżone. Jego temperatura nie powinna przekraczać 20–21 stopni Celsjusza, a wilgotność powinna wynosić około 60 proc. W tym celu można stosować specjalne nawilżacze powietrza lub przynajmniej wieszać na kaloryferze wilgotny ręcznik.
Niezbędne jest także regularne wietrzenie pokoju, nawet kilka razy dziennie, a zwłaszcza przed snem. Jeśli na dworze jest bardzo zimno, na czas wietrzenia przenosimy malucha do innego pomieszczenia. Chłodne powietrze obkurcza naczynia błony śluzowej i ułatwia oddychanie.
Jeśli stan dziecka jest dobry, a pogoda sprzyjająca, przyda się również długi spacer na świeżym powietrzu, które sprzyja lepszemu oddychaniu i nawilża śluzówkę nosa. Maluch powinien być ciepło ubrany, ale tak, aby się nie przegrzał. Przegrzanie i spocenie się może skutkować nasileniem objawów infekcji.
- Zastosuj inhalacje na katar
Inhalacje to skuteczny domowy sposób na szybsze pozbycie się zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny, czy to w przebiegu kataru, czy kaszlu. Czym najlepiej inhalować niemowlę?
U niemowląt najbezpieczniejsze są inhalacje robione z użyciem soli fizjologicznej lub soli morskiej. Najlepiej wykorzystać do tego celu nebulizator, w którym roztwór soli przekształcany jest w postać aerozolu. Maseczkę nebulizatora zbliżamy do twarzy dziecka, aby umożliwić skuteczne wdychanie aerozolu. Roztwór taki nawilża błonę śluzową nosa i górnych dróg oddechowych, ułatwia oddychanie i rozrzedza wydzielinę kataralną, umożliwiając łatwiejsze jej usunięcie. Przy dużej ilości gęstego kataru lepiej sięgnąć po hipertoniczny roztwór soli fizjologicznej, który skuteczniej udrożni kanały nosowe, zmniejszy obrzęk i ułatwi wypływ wydzieliny. Jeśli chcemy po prostu oczyścić i nawilżyć nosek, można skorzystać z roztworu izotonicznego soli.
Nebulizację u niemowląt powinno się przeprowadzać w pozycji półleżącej, między posiłkami i nie bezpośrednio przed snem. Rozrzedzona wydzielina i spływający katar mogą bowiem utrudniać oddychanie i zaburzać spokojny sen. Po nebulizacji powinno się odciągnąć wydzielinę za pomocą aspiratora.
- Sięgnij po aspirator
Dla niemowląt najbezpieczniejszy jest aspirator typu frida, najlepiej z jednorazowymi filtrami i specjalną, wyprofilowaną końcówką, którą wsuwa się tylko częściowo do dziurki w nosie, nie ryzykując uszkodzenia błony śluzowej, tak jak może się to stać przy użyciu tradycyjnej gumowej gruszki do nosa.
Młodzi rodzice często zadają sobie pytanie, czy stosowanie aspiratora na katar u niemowlaka jest bezpieczne. Tak – jeśli sięgniemy po odpowiednie urządzenie oraz nie będziemy go nadużywać. Z pewnością jest nieodzowny u najmłodszych, którzy nie potrafią samodzielnie pozbyć się kataru z noska. Lepiej użyć aspiratora niż pozwolić, aby wydzielina chorobowa zalegała w drogach oddechowych niemowlaka.
Jednocześnie nie powinno się go stosować zbyt często, aby nie przesuszyć nadmiernie błony śluzowej nosa i nie zaburzyć fizjologicznego transportu śluzowo-rzęskowego. Po aspirator powinniśmy sięgać wtedy, gdy nie ma innej możliwości usunięcia kataru u dziecka i nie pomogło nawet zastosowanie hipertonicznego roztworu wody morskiej lub soli fizjologicznej.
- Często nawadniaj niemowlę
W czasie kataru ważne jest, aby niemowlę dużo piło. Jeśli jest karmione piersią, warto przystawiać je częściej. Jeżeli natomiast jest karmione mlekiem modyfikowanym, dobrze jest dodatkowo, częściej niż zwykle, dopajać je zwykłą wodą.
- Zadbaj o właściwe ułożenie niemowlęcia
Katar łatwo spływa po tylnej ścianie gardła. To może podrażniać gardło i powodować kaszel oraz zaburzać sen dziecka. Istotne jest zatem prawidłowe ułożenie niemowlęcia do snu. Aby katar nie zatykał nosa i nie utrudniał oddychania, jego główka powinna się znajdować powyżej klatki piersiowej. W tym celu można podłożyć pod nogi łóżeczka np. kilka książek – wtedy ciało niemowlęcia naturalnie przyjmie pożądaną pozycję. Nie powinno się natomiast kłaść malucha na wyższej poduszce, ponieważ stwarza to niewygodną i niekorzystną pozycję dla jego kręgosłupa.
Czy nieleczony katar u niemowlaka może być niebezpieczny?
Pomimo że katar u niemowlaka nie jest zazwyczaj poważnym problemem i ustępuje samoistnie, nie wolno go lekceważyć. Zaniedbany, nieleczony katar może doprowadzić do bardziej poważnych chorób, takich jak zapalenie ucha lub zapalenie zatok. Niemowlę większość czasu spędza w pozycji leżącej, w której katar spływa do uszu. Jeśli dojdzie do namnożenia się bakterii patogennych, taka sytuacja grozi poważnym stanem zapalnym.
Jeśli więc w przebiegu kataru pojawią się jakieś inne niepokojące objawy u niemowlęcia, takie jak np. przedłużający się płacz, oznaki bólu ucha, uporczywy kaszel, wysoka gorączka, duszności albo jeśli katar nie ustępuje po około tygodniu lub też ogólny stan dziecka ulega pogorszeniu, należy jak najszybciej skonsultować się z pediatrą w celu postawienia dokładnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Źródła:
- Babikon. (b.d.). Nebulizacje/inhalacje z soli fizjologicznej. Pobrane 27 września 2023 z LINK
- Rakowski, A. (2018). Czy aspirator do nosa jest bezpieczny? Pobrane z LINK
- Chmurzyńska-Rutkowska, D. (b.d.). Co powoduje katar u niemowląt i jak sobie z nim radzić. Pobrane 27 września 2023 z LINK
