Ciąża po 40. jest prowadzona zasadniczo w taki sam sposób, jak ciąża u kobiety młodszej. Ponieważ jednak po 40. roku życia występuje większe prawdopodobieństwo powikłań, zarówno u mamy, jak i dziecka, lekarze uważają ten stan za wymagający szczególnej ochrony i określają mianem podwyższonego ryzyka.
Spis treści
Dziecko po 40. – na jakie choroby uważać?
Przyczyną komplikacji w przebiegu ciąży po 40. mogą być choroby przewlekłe, które po czterdziestce występują częściej niż w młodszym wieku. Mowa tu m.in. o:
- chorobach układu krążenia
- nadciśnieniu tętniczym
- nadwadze
- problemach z tarczycą
- osteoporozie
Jeśli masz tego typu dolegliwości i leczysz się z ich powodu, poinformuj koniecznie o tym fakcie lekarza, który będzie prowadził ciążę – prawdopodobnie skieruje cię na konsultację do specjalisty, być może wskazana będzie zmiana leków, metody leczenia lub dodatkowa diagnostyka.
Poważnym zagrożeniem dla dojrzałych mam i ich nienarodzonych dzieci może być także nadciśnienie tętnicze oraz cukrzyca, w tym cukrzyca ciążowa.
Aby ograniczyć ryzyko tego pierwszego, ważne jest, aby regularnie monitorować ciśnienie w ciąży – jego pomiar dokonywany jest podczas każdej kontrolnej wizyty.
Istotne jest także, by potwierdzić, że przyszła mama nie ma zaburzeń cukrzycowych. Nie wykryta wcześniej i nieleczona cukrzyca przedciążowa może mieć negatywne skutki dla rozwoju płodu w pierwszych tygodniach. Z kolei cukrzyca ciążowa, która pojawia się między 24. a 28. tygodniem ciąży u ok. 3 proc. zdrowych wcześniej kobiet, może być przyczyną m.in. przedwczesnego porodu i makrosomii (bardzo duże dziecko).
Badanie na cukrzycę ciążową
Dlatego też w przypadku ciąży po 40. roku życia zaleca się kontrolowanie poziomu stężenia glukozy we krwi i wdrożenie odpowiedniej diety.
- Pierwszy test w kierunku niewykrytej wcześniej cukrzycy przeprowadza się ok. 10. tygodnia ciąży. Polega on na pobraniu krwi na czczo.
- Drugie badanie na cukrzycę ciążową wykonywane jest między 24. a 28. tygodniem ciąży. Polega na wypiciu na czczo glukozy i obserwowaniu reakcji organizmu na nią. Jeśli poziom cukru przewyższa normę, zostaniesz skierowana jest do diabetologa.
Ciąża po 40. – pierwsza wizyta u ginekologa
Na pierwszą wizytę w gabinecie ginekologicznym powinnaś się zgłosić przed upływem 10. tygodnia ciąży, oczywiście jeśli zauważysz jakieś niepokojące objawy, zrób to jak najszybciej.
Pierwsza wizyta u ginekologa jest zazwyczaj najdłuższa – lekarz przeprowadza badanie ginekologiczne, a także, na podstawie wywiadu, ustala plan opieki, zakłada kartę ciąży i wypisuje skierowania na liczne badania. Jeżeli korzystasz z opieki w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia wszystkie badania w ciąży wykonasz bezpłatnie, przysługują ci one bez względu na to, czy jesteś ubezpieczona, czy nie.
Standardowa opieka okołoporodowa nie przewiduje badania USG przed 10. tygodniem ciąży, jednak w wielu gabinetach ginekologicznych, szczególnie prywatnych, jest ono wykonywane po uzyskaniu pozytywnego wyniku testu ciążowego. Jego celem jest potwierdzenie ciąży oraz jej prawidłowego usytuowania.
Plan opieki i karta ciąży
Plan opieki okołoporodowej zawiera wszystkie zaplanowane procedury medyczne i określa terminy, w których powinny być wykonane. W zależności od twojego stanu zdrowia lekarz prowadzący będzie mógł na bieżąco go modyfikować.
Z kolei karta ciąży to dokument zawierający najważniejsze informacje o twoim stanie zdrowia, wykonanych badaniach i przyjmowanych lekach. Powinnaś go mieć stale przy sobie.
Diagnostyka laboratoryjna w ciąży
Lekarz zleci podstawowe badania:
- morfologia
- ogólne badanie moczu
- cytologia
- pomiar ciśnienia krwi
Oraz badania specjalistyczne, m.in. badanie w kierunku:
- wirusowego zapalenia wątroby typu C
- toksoplazmozy
- różyczki
- kiły
- HIV
- badanie poziomu glukozy
Szczegółowy ich wykaz znajdziesz np. na stronie Ministerstwa Zdrowia.
Wizyta u stomatologa w ciąży
Późna ciąża i dziecko po 40. wymaga również zadbania o zdrowe zęby. W czasie ciąży bardzo ważne jest, aby uniknąć chorób jamy ustnej, dlatego warto odwiedzić dentystę w ciąży, który oceni ich stan oraz ustali, jakie działania w najbliższym czasie będą niezbędne.
Informacja o badaniach prenatalnych
Twój ginekolog powinien także poinformować cię o wskazaniach do wykonania na wczesnym etapie ciąży nieinwazyjnych przesiewowych badań prenatalnych.
Możesz rozważyć też przeprowadzenie testu genetycznego typu NIPT (więcej o nim poniżej), który można wykonać już od 10. tygodnia ciąży.
Druga i kolejne wizyty u lekarza
Na drugą wizytę powinnaś zgłosić się między 11. a 14. tygodniem ciąży, najlepiej jak najwcześniej, abyś w odpowiednim czasie zdążyła wykonać przesiewowe badania prenatalne.
Podczas tej wizyty (i wszystkich następnych) lekarz prowadzący ciążę:
- przeprowadzi standardowe badanie ginekologiczne
- sprawdzi wyniki ostatnich badań laboratoryjnych (morfologia, ogólne badanie moczu)
- przeprowadzi pomiar ciśnienia
- wystawi skierowania na kolejne badania laboratoryjne i diagnostyczne
- zleci dodatkowe badania , jeśli uzna, że twój stan zdrowia tego wymaga
Najważniejszymi badaniami, które powinnaś wykonać po drugiej wizycie, są nieinwazyjne przesiewowe badania prenatalne.
Badanie KTG w ciąży – dlaczego jest ważne i kiedy je wykonać?
Dziecko po 40. – badania prenatalne
Badania prenatalne możesz bezpłatnie wykonać w ramach programu diagnostyki prenatalnej oferowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia kobietom po 35. roku życia oraz należącym do grup ryzyka, u których wzrasta zagrożenie wystąpienia u dziecka wad rozwojowych i nieprawidłowości genetycznych.
Refundowane badania prenatalne w ciąży po 35. roku życia
Program obejmuje:
- badania z krwi (test PAPP-A)
- trzy USG w trakcie całej ciąży – między 11. a 14. tygodniem (tzw.genetyczne), między 18. a 24. tygodniem oraz między 28. a 32. tygodniem
- amniopunkcję, biopsję kosmówki lub kordocentezę, jeśli są do nich wskazania po uzyskaniu niepokojących wyników w testach nieinwazyjnych. Aby je wykonać potrzebne jest skierowanie od lekarza prowadzącego ciążę, który ma podpisaną umowę z NFZ
Badania prenatalne dzielą się na:
- nieinwazyjne, czyli bezpieczne dla ciąży
- inwazyjne, czyli takie, które niosą nieznaczne ryzyko (ok. 1 proc.)
W pierwszej kolejności wykonuje się oczywiście te pierwsze i bardzo często w ogóle nie ma potrzeby wykonywania drugich. Chociaż badania nieinwazyjne nie stawiają jednoznacznej diagnozy, ale pozwalają określić z dużą dokładnością (sięgającą 95%) ryzyko wystąpienia wad rozwojowych i chorób genetycznych, takich jak zespół Downa, Edwardsa czy Pataua.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje, aby wykonywała je każda kobieta, bez względu na wiek. NFZ refunduje je kobietom powyżej 35. roku życia i tym, u których ryzyko jest podwyższone (np. po poronieniach lub z obciążeniami genetycznymi).
Jeśli jesteś młodsza i nie zaliczasz się do grup ryzyka, również możesz – a dla pewności i spokoju powinnaś – wykonać je odpłatnie. Dostarczą ci one szybkiej informacji o stanie zdrowia malucha, pozwolą zyskać spokój lub podjąć decyzję o dalszych działaniach.
Nieinwazyjne badania przesiewowe
- USG ginekologiczne wykonywane zgodnie ze standardami międzynarodowej Fundacji Medycyny Płodowej FNF,
- test PAPP-A (tzw. test podwójny), badanie biochemiczne z krwi przyszłej mamy, polegające na oznaczeniu stężenia osoczowego białka PAPP-A i hormonu beta-HCG.
- Wyniki powyższych dwóch badań składają się na „zintegrowane badanie prenatalne przesiewowe” (Integrated Screening test), którego łączny współczynnik czułości sięga 95 proc.
- badania wolnego płodowego DNA (odpłatne), nazywane też NIPT (z ang. non invasive prenatal testing) to nowoczesne, bardzo dokładne testy, o czułości sięgającej nawet ponad 99 proc. Wykonuje się je już od 10. tygodnia ciąży, polegają na analizie DNA dziecka w surowicy krwi przyszłej mamy. Na rynku występują pod różnymi nazwami, w zależności od firm, które je wytwarzają. Różnią się zakresem badań oraz ceną, która oscyluje wokół 2000 zł.
Badania prenatalne inwazyjne
Zalecane są w przypadku, gdy wynik badań nieinwazyjnych jest nieprawidłowy. Zalicza się do nich:
- amniopunkcję (wykonuje się między 15. a 20. tygodniem ciąży), polega na pobraniu przez powłoki brzuszne próbki płynu owodniowego, najczęściej stosowana
- biopsję kosmówki (wykonuje się między 9. a 12. tygodniem ciąży), polega na pobraniu kosmków łożyska
- kordocentezę (wykonywana po 16. tygodniu ciąży), polega na pobraniu krwi pępowinowej
Skierowanie na badania prenatalne inwazyjne nie musi oznaczać złych wiadomości. Według danych laboratoriów diagnostycznych kliniki Invicta, które rocznie wykonują tysiące badań DNA płodu po amniopunkcji (tzw. kariotyp z amniocytów), w ponad 90 proc. przypadków wyniki są prawidłowe. Oznacza to, że większość przyszłych mam kierowanych na badania prenatalne, otrzyma potwierdzenie, że dziecko jest zdrowe i nie ma wad genetycznych.
Jak dbać o siebie w późnej ciąży?
Jeśli dobrze znosisz ciążę i nie jest ona zagrożona, nie ma potrzeby, abyś ze względu na wiek stosowała jakieś szczególne środki ostrożności, np. rezygnowała z pracy zawodowej. Zdrowy rozsądek i twoja intuicja powinny być wystarczająco dobrymi doradcami. Podpowiedzą ci one zapewne, że warto, abyś:
- zdrowo i w urozmaicony sposób się odżywiała
- zrezygnowała z wszelkich używek
- kontrolowała swoją wagę i nie „jadła za dwoje”, aby nie przytyć więcej niż 15 kg
- dbała o kondycję fizyczną, ale nie przemęczała się. Więc spacery, joga w ciąży, pływanie oraz ćwiczenia w ciąży i gimnastyka dla kobiet w ciąży, są jak najbardziej wskazane, ale już biegi, jazda na rowerze, wrotkach czy hulajnodze zdecydowanie nie
- wysypiała się i wypoczywała
- nauczyła się rozładowywać stres w ciąży
Lekarze prowadzący ciąże kobiet po czterdziestce często podkreślają, że są one bardzo odpowiedzialnymi i zdyscyplinowanymi pacjentkami, które swój stan uważają za cudowny dar od losu.
Źródła:
- Informator ciąża i poród, oprac. Ministerstwo Zdrowia https://www.gov.pl/web/zdrowie/informator-i-ulotka-dla-kobiet-w-okresie-ciazy-porodu-i-pologu.
- Program badań prenatalnych realizowanych przez NFZ, http://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w zakresie diagnostyki prenatalnej, https://www.ptgin.pl
- https://kobieta.invicta.pl/
O tym jak najlepiej zadbać o siebie podczas ciąży dowiesz się z książki Doroty Mirskiej-Królikowskiej „CUDowne 9 miesięcy”.
