Spis treści
Elektrolity – czym są?
Elektrolity to wodne roztwory jonów, czyli pierwiastków, które mają ładunek elektryczny: dodatni lub ujemny. Pierwsze to kationy (sód, potas, wapń, magnez), drugie – aniony (chlorki i fosforany). Oba naturalnie występują w organizmie.
Znajdują się we krwi, osoczu i płynach tkankowych. Elektrolity mogą przewodzić prąd elektryczny. A to kluczowe choćby dla przewodzenia impulsów pomiędzy komórkami nerwowymi w mózgu. Ale nie tylko. Elektrolity umożliwiają także prawidłową pracę mięśni, w tym mięśnia sercowego.
Jony dodatnie i ujemne wpływają także na gospodarkę wodną organizmu. Mają one bowiem zdolności do przyciągania cząsteczek wody, które są następnie rozprowadzane po całym organizmie. W ten sposób elektrolity odpowiadają za właściwe nawodnienie, odżywienie, a także dotlenienie komórek. A skoro tak, to aby organizm funkcjonował prawidłowo, musi mieć optymalną ilość elektrolitów.
Prawidłowe wartości elektrolitów w organizmie
- sód: 135–145 mmol/l
- potas: 3,5–5,1 mmol/l
- magnez: 0,65–1,2 mmol/l
- wapń: 2,25–2,75 mmol/l
- chlorki: 95–105 mmol/l,
- fosforany: 0,81–1,62 mmol/l u dorosłych oraz 1,3–2,26 mmol/l u dzieci
Jak ustalić poziom elektrolitów w organizmie?
Służy do tego proste badanie wykonane w laboratorium – jonogram. Wystarczy pobrać próbkę krwi i oznaczyć w niej zawartość sodu, potasu, magnezu, wapnia, chlorków i fosforanów.
Objawy odwodnienia u dziecka
Odwodnienie i niedobory groźne dla dzieci i niemowląt
Nie od dziś wiadomo, że co za dużo (i co za mało), to niezdrowo. Ot choćby zbyt niski poziom elektrolitów może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym groźnego odwodnienia. Przyczyną kłopotów są najczęściej upały. Gdy żar leje się z nieba, intensywnie się pocimy, tracąc wraz z wodą potrzebne jony.
Podobnie dzieje się przy przegrzaniu organizmu lub podczas intensywnych treningów. Do strat elektrolitów dochodzi także w czasie infekcji wirusowych i bakteryjnych, np. grypy żołądkowej – jelitówki, wywołanej przez rotawirusy. Towarzyszące chorobie gorączka, wymioty i biegunka to główne przyczyny strat elektrolitów.
Najbardziej narażone na kłopoty są wówczas niemowlęta i małe dzieci. Im młodsze, tym bardziej zagrożone. Dlaczego? Z powodu szybszego metabolizmu oraz mniejszej ilości płynów w organizmie małe dzieci, zwłaszcza niemowlaki, błyskawicznie tracą wodę. Może wówczas dochodzić do odwodnienia, czyli utraty powyżej 5 proc. wody i to zaledwie w kilka godzin. Świadczy o tym:
- apatia i osłabienie
- zwolnienie reakcji na bodźce zewnętrzne
- brak apetytu
- nudności
- wzdęty brzuch
- spadek napięcia gałek ocznych
- obniżenie napięcia mięśni szkieletowych – wiotkie ciało
- nieelastyczność skóry – po uszczypnięciu skóry powstaje fałdka, która wolno znika
- sucha skóra i błony śluzowe w jamie ustnej
- zmniejszenie ilości wydalanego moczu
- brak łez
- przyspieszona praca serca
- spadek ciśnienia krwi
Objawy odwodnienia u niemowląt to także zapadnięte ciemiączko. W takim przypadku trzeba jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.
Elektrolity dla dzieci – pierwsza pomoc przy odwodnieniu
By zapobiec odwodnieniu:
1. Niemowlęta do 6. miesiąca życia, karmione naturalnie, należy jak najczęściej przystawiać do piersi, by piły mleko matki.
2. Dzieciom karmionym mlekiem modyfikowanym powinno się podawać przegotowaną wodę lub lekko osłodzoną herbatkę w małych ilościach – po łyżeczce, ale często – co 5 minut.
3. Kiedy dziecko ma wymioty i biegunki, najlepszym lekiem są elektrolity dla dzieci – doustne preparaty nawadniające do kupienia w aptece.
Zgodnie z obowiązującymi standardami opracowanymi przez ekspertów z WHO oraz Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) przy utracie elektrolitów należy stosować preparaty o specjalnym składzie (o zmniejszonej osmolarności). Wyniki badań potwierdzają, że takie preparaty nawadniają i uzupełniają utracone elektrolity lepiej niż „czysta” woda. Elektrolity dla dzieci pozwalają na złagodzenie dolegliwości, a w przypadku ostrych biegunek infekcyjnych – skrócenie czasu ich trwania.
Żeby zatrucie pokarmowe nie zatruło dziecku wakacji
Elektrolity dla dzieci na szóstkę
W aptekach można kupić różne elektrolity dla dzieci (płyny nawadniające). Skład tych przeznaczonych dla niemowląt i dzieci został opracowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i powinien być zgodny z zaleceniami ESPGHAN (te informacje znajdziemy na ulotce dołączonej do preparatu).
Dobry płyn nawadniający dla najmłodszych powinien też mieć:
- obniżoną osmolarność – ok. 225 mmol/l
- jak najkrótszy skład – oprócz wody zawierać tylko glukozę i elektrolity
Uwaga! Elektrolity dla dzieci ((płyn nawadniający dla niemowląt i małych dzieci do 3. roku życia) nie powinny zawierać substancji uczulających: glutenu, białek mleka ani laktozy. Dzięki temu jest bezpieczny także dla alergików. Najlepiej, by nie zawierał także „poprawiaczy smaku”, takich jak: słodziki, barwniki, witaminy, aromaty czy regulatory kwasowości.
Co to jest osmolarność elektrolitu?
Liczba moli elektrolitów (sodu, potasu, wapnia, magnezu, chlorków i fosforanów) w litrze wody.
Dieta dla aktywnego dziecka
Elektrolity dla dzieci – jak stosować?
Doustne elektrolity dla dzieci trzeba zacząć stosować jak najszybciej po zaobserwowaniu pierwszych objawów odwodnienia. W aptekach można kupić gotowe płyny nawadniające, których nie trzeba specjalnie przygotowywać. Większość preparatów jest jednak w postaci wygodnych w użyciu saszetek. Zawierają proszek, który wystarczy rozpuścić w odpowiedniej ilości wody.
Powstały płyn najlepiej podawać co kilka minut po łyżeczce lub niewielkim łyku. By nie nasilać dolegliwości, zwłaszcza wymiotów, płyny powinny mieć umiarkowaną temperaturę (nie mogą być zbyt gorące ani za zimne). Zalecana dawka to 50–100 ml roztworu na kilogram masy ciała.
W przypadku biegunki lub wymiotów można podawać dodatkowe 5–10 ml. W ciągu pierwszych 3–4 godzin nawadniania należy podać do 1000 ml płynu u dzieci do 15 kg. Po tym czasie zaleca się podawanie 100 ml płynu po każdym wypróżnieniu lub wymiotach.
Płynu nie powinno się mieszać z innymi napojami. Ich składniki mogą utrudniać przyswajanie wody i elektrolitów. Elektrolity dla dzieci nie powinny być dodatkowo dosładzane np. cukrem lub miodem. Płyny nawadniające zawierają odpowiednią ilość glukozy, które gwarantuje właściwe wchłanianie wody.
Domowe elektrolity dla dzieci
Gdy pod ręką nie ma gotowego elektrolitu z apteki, można przygotować domowe elektrolity dla dzieci: do szklanki przegotowanej letniej wody dodajemy łyżeczkę cukru lub glukozy (do kupienia w aptece) oraz ¼ łyżeczki soli.
Literatura:
Falszewska A., Szajewska H., Ostra biegunka infekcyjna u dzieci – co mówią aktualne dane? Zakażenia XXI wieku 2018 1(2):79-87
