Kolka – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest kolka?

Kolka to termin, którym określa się ostry ból w okolicy brzucha. Spowodowany jest on najczęściej przez nagły skurcz mięśni gładkich, np. jelit, dróg żółciowych czy przewodów moczowych. Ten rodzaj bólu jest często bardzo intensywny, zwykle kłujący – przez chwilę może być ostry, by po pewnym czasie się zmniejszyć i ponownie nasilić. Może mieć podłoże somatyczne lub psychiczne (stres, stany lękowe). Poniżej opisujemy najczęstsze rodzaje kolki oraz sposoby na zmniejszenie dolegliwości.

Kolka niemowlęca

Przytrafia się zwykle w pierwszych tygodniach życia dziecka (najczęściej do piątego miesiąca życia). Kolka u niemowląt zaczyna się nagle, zazwyczaj w godzinach popołudniowych lub wieczorem i, niestety, zwykle powtarza się codziennie. Przyczyny kolki niemowlęcej nie są dokładnie poznane. Uważa się, że może to być objaw niedojrzałości układu pokarmowego, alergii pokarmowych lub nieprawidłowości w mikrobiocie jelitowej. Ale tak naprawdę lekarze nie mają pewności, co powoduje kolkę niemowlęcą. Od niedawna coraz częściej podkreślana jest rola stresu – zarówno u dziecka, jak i rodziców.

Na szczęście kolka niemowlęca zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy, ale może być to okres bardzo stresujący dla całej rodziny. U starszych dzieci kolka pojawia się rzadko, raczej jako wynik błędów dietetycznych, np. gdy maluch z nietolerancją laktozy lub alergią na białko mleka krowiego wypije porcję tego napoju.

Objawy kolki niemowlęcej

Objawem jest nagły płacz dziecka i zaczerwienienie twarzy. Maluszek staje się niespokojny, głośno krzyczy, można zaobserwować także podkurczenie nóg, zaciskanie rączek w piąstki, prężenie się i brak apetytu. Brzuszek dziecka jest twardy, wzdęty. Kolka u niemowląt może trwać dłuższy czas – nawet do kilku godzin. Atak kończy zwykle oddanie dużej ilości gazów lub wypróżnienie.

Jak pomóc dziecku?

• Najlepiej położyć dziecku na brzuszku ciepły okład (np. nagrzaną pieluszkę) lub ogrzewać je strumieniem powietrza z suszarki do włosów (nastaw na lekkie grzanie, by nie poparzyć malucha).
• Pomocny przy kolce jelitowej bywa też masaż brzucha. Oto instrukcja, jak go wykonać.
  – Ogrzej pokój i rozbierz dziecko. Połóż je na przewijaku lub łóżku.
  – Nabierz na dłonie trochę olejku, potrzyj ręce, by go ogrzać.
  – Połóż ręce na brzuszku niemowlęcia w okolicy pępka. Wykonuj ruchy okrężne w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, używając bardzo lekkiego nacisku – zakończ zawsze po lewej stronie brzucha. Nie uciskaj brzuszka zbyt mocno, bo to może być bolesne.
  – Jeśli niemowlę podkurcza nóżki, możesz delikatnie je docisnąć do brzuszka, potrzymać przez chwilę i puścić. To pomaga w uwalnianiu gazów.
  – Obserwuj reakcje dziecka. Jeśli widzisz, że się uspokaja, a skurcze brzuszka się zmniejszają, to dobry znak. Jeśli jednak niemowlę nadal jest bardzo niezadowolone i ma mocno napięty brzuch, zakończ masaż.
• Niektórym dzieciom pomaga ciepła kąpiel, jednak najlepiej przygotować ją wcześniej, gdy atak kolki jeszcze się nie zaczął (często pojawia się on każdego dnia o tej samej porze). Kiedy maluch jest już bardzo niespokojny i głośno krzyczy, wykąpanie go jest nieraz niemożliwe.

Pamiętaj, że jeśli niemowlę cierpi na silne bóle brzucha, trzeba skonsultować się z lekarzem pediatrą, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny tego problemu. Lekarz może też zalecić podawanie maluchowi preparatu z symetykonem (są leki w kropelkach, przeznaczone specjalnie dla niemowląt). Pomocne bywa także picie herbatki koperkowej, a z ostatnich badań wynika, że ataki kolki zmniejsza stosowanie probiotyków, zwłaszcza Lactobacillus reuteri [1, 2].

Kolka nerkowa

Może być pierwszym objawem kamicy nerkowej – wiele osób nawet nie wie o tym, że w ich nerkach utworzyły się drobne złogi (początkowo tzw. piasek, potem kamienie). Powiększają się one bezobjawowo przez wiele lat, aż do momentu gdy przemieszczą się niżej, zatykając częściowo przewody moczowe i utrudniając odpływ moczu. 

Objawy kolki nerkowej

Najczęściej znienacka zaczyna się ostry ból dolnej części pleców (zwykle po jednej stronie). Może on promieniować aż do pęcherza moczowego, a nawet do uda. Cechą charakterystyczną jest gwałtowny początek i duże nasilenie bólu. Mogą mu towarzyszyć nudności lub silne pocenie się. 

Jak pozbyć się kolki nerkowej?

• Weź środek rozkurczowy, który zmniejsza siłę skurczu mięśni gładkich – ból powinien po ok. 30 minutach wyraźnie zelżeć.
• Pamiętaj, że ruch jest twoim sprzymierzeńcem – choć silny ból oczywiście utrudnia aktywność, to staraj się chodzić, a nie leżeć. Spróbuj choć przez kilka minut spacerować po mieszkaniu, a jeszcze lepiej wchodzić i schodzić po schodach, lekko przytupując. Wówczas kamień, który być może gdzieś utkwił, łatwiej się przemieści i nagle poczujesz zdecydowaną ulgę!  
• Zaparz ziele nawłoci (łyżkę na szklankę wody) i pij porcję takiego naparu co kilka godzin. Ma on łagodne działanie moczopędne.  

Pomoże ci też kąpiel w ciepłej wodzie – rozszerzają się wówczas drogi moczowe, a to ułatwia przesunięcie się złogów i przynosi ulgę w bólu. 

Ważne! Nie zwlekaj z wezwaniem karetki lub udaniem się do lekarza, gdy objawy są bardzo silne, nastąpiło zatrzymanie moczu (nie byłaś w toalecie od kilku godzin) lub pojawił się krwiomocz! 

Kolka żółciowa (kolka wątrobowa)

Ten rodzaj kolki spowodowany może być zastojem żółci w pęcherzyku lub obecnością w nim kamieni. Jeśli więc takie ataki się powtarzają, koniecznie trzeba pójść do lekarza po skierowanie na USG jamy brzusznej. Gdy podczas badania okaże się, że w pęcherzyku zgromadziły się złogi, warto usunąć ten narząd – operacja odbywa się zwykle metodą laparoskopową, jest bezpieczna i umożliwia szybki powrót do zdrowia.

Objawy kolki żółciowej

Silny ból pojawia się zwykle kilka godzin po zjedzeniu obfitego i tłustego posiłku. Zaczyna się w prawym podżebrzu i może promieniować aż do łopatki. Towarzyszą mu nudności, czasem wymioty oraz uczucie rozpierania w tej okolicy.  

Jak pozbyć się kolki żółciowej?

• Zażyj lek rozkurczowy, a jeśli ostatni posiłek zawierał dużo tłuszczu, także preparat żółciopędny.  
• Zaparz ciepły napar z rumianku lub dziurawca i połóż się do łóżka. 
• Na brzuch możesz położyć ciepły termofor. Dolegliwości powinny zacząć ustępować po ok. godzinie.
• Do końca dnia i jeszcze przez przynajmniej kolejne 24–48 godzin pozostań na ścisłej diecie – najlepiej jedz wyłącznie potrawy gotowane, np. kleik ryżowy, krupnik na wywarze z jarzyn czy suchary.  

Uwaga! Jeśli ból nie mija albo dołączą się wymioty i gorączka, jedź do lekarza lub wezwij karetkę! 

Kolka jelitowa

Ostry, kłujący ból brzucha to główny objaw tej dolegliwości. Najczęściej zaczyna się wkrótce po posiłku (tzw. kolka po jedzeniu) – zdarza się jednak, że ból pojawia się znienacka. Może częściej dotyczyć osób, które mają nietolerancje pokarmowe lub refluks żołądkowo-przełykowy.

Objawy kolki jelitowej

Ból jest silny i ma charakter skurczowy, czyli na przemian wzmaga się i wycisza. W przeciwieństwie do bólu charakterystycznego dla kolki żółciowej ma zmienną lokalizację (może pojawiać się raz po lewej, raz po prawej stronie). Symptomy towarzyszące to zwiększone napięcie powłok brzusznych, wzdęcia, gazy, nudności, czasem nawet wymioty.

Jak pozbyć się kolki jelitowej?

• Ulgę powinno ci przynieść samo przyjęcie pozycji leżącej lub półleżącej z podkurczonymi nogami oraz ciepły okład na brzuch. Możesz też wykonać masaż brzucha w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.
• Jest też skuteczne ćwiczenie, które ułatwi ci pozbycie się nadmiaru gazów. Połóż się na plecach, zegnij kolana i przyciągnij nogi do piersi. Obejmij nogi ramionami, złap prawą dłonią za lewy łokieć, a lewą za prawy (lub tylko złącz dłonie). Unieś głowę i staraj się dotknąć brodą do klatki piersiowej. Wytrzymaj 10 sekund i wyprostuj nogi.  Zapewnij sobie intymność – efekt pojawia się szybko. 
• Wzdęcia zmniejszają też preparaty zawierające symetykon. Ulgę powinnaś poczuć już po ok. 30 minutach od ich zastosowania.
• Zdarza się, że kolka jelitowa nie ma związku z posiłkami, a ma wyłącznie podłoże psychiczne. Doświadczają jej np. osoby cierpiące na nerwicę lub zespół jelita drażliwego (IBS – z ang.
  irritable bowel syndrome). W takiej sytuacji pomocne bywają techniki relaksacji.

Kolka po wysiłku

Łapie nas po kilku lub kilkunastu minutach intensywnej aktywności, np. po biegu, i umiejscawia się zwykle w podżebrzu.

Objawy kolki po wysiłku

Najczęściej odczuwany objaw to silny ból po lewej stronie brzucha, w jego górnej części (u niektórych osób może być po prawej stronie). Sprawia to, że trudno jest złapać głębszy oddech, przez co potrzebne bywa choć chwilowe zatrzymanie się albo przynajmniej znaczne zwolnienie tempa biegu. Kolka jest niegroźna i po kilku minutach mija sama.

Jak pozbyć się kolki po wysiłku

• W złagodzeniu bólu pomagają techniki oddechowe – możesz się lekko pochylić i spokojnie, rytmicznie oddychać.

By zapobiec atakom kolki, unikaj jedzenia minimum 2–3 godziny przed planowaną aktywnością (co ciekawe, dotyczy to także picia dużej ilości wody). Każdy marsz czy bieg poprzedź rozgrzewką i stopniowo, powoli zwiększaj tempo.

Źródła:

1. Savino, F., Pelle, E., Palumeri, E., Oggero, R., Miniero, R. (2007). Lactobacillus reuteri (American Type Culture Collection Strain 55730) versus simethicone in the treatment of infantile colic: a prospective randomized study. Pediatrics, 119(1), e124–e130. https://doi.org/10.1542/peds.2006-1222
2. Sung, V., D’Amico, F., Cabana, M. D., Chau, K., Koren, G., Savino, F., i in. (2018). Lactobacillus reuteri to Treat Infant Colic: A Meta-analysis. Pediatrics, 141(1), e20171811. https://doi.org/10.1542/peds.2017-1811