Spis treści
Skąd pochodzi przyprawa chili?
Papryka chili pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej oraz z wysp Morza Karaibskiego. Była tam uprawiana od tysięcy lat. Do Europy trafiła w XV wieku za sprawą Krzysztofa Kolumba. Na jednej z wysp – Hispanioli (dzisiejsze Haiti) słynny podróżnik odkrył roślinę ostrzejszą niż pieprz. Jak pisał Kolumb: „Na tych wyspach są krzewy, podobne do krzewów róży, których owoce długości kawałków kory cynamonu są pełne drobnych nasion, tak ostrych jak pieprz. Mieszkańcy Karaibów i Indianie jedzą je tak, jak my jabłka”.
Odkrywcy Nowego Świata pomylili ognistą pikantność papryki (Caspicum) z pieprzem (Piper nigrum), stąd angielska nazwa papryczki chili – chili pepper. Początkowo opisano zaledwie 20 odmian tej rośliny. Dziś znanych jest ponad 200. Są uprawiane głównie w strefie zwrotnikowej i podzwrotnikowej, a największymi producentami papryki chilli są Meksyk, Chiny, Hiszpania, Nigeria i Turcja.
Przepisy kuchni indyjskiej
Papryczka chili jako przyprawa
Chilli (z łac. Capsicum annuum) to po prostu papryka. Należy do rodziny psiankowatych i jest kuzynką pomidora, bakłażana i ziemniaka. Chili obejmuje wiele odmian papryki – różniących się kolorem, ostrością, smakiem, zapachem oraz wielkością. Jedne są delikatnie pikantne, inne mają niezwykle palący smak, a ich zjedzenie staje się nie lada wyczynem.
Ostrość papryczek chili określa skala Scoville’a (pisaliśmy o niej przy okazji tekstu o pieprzu kajeńskim). Dla przypomnienia: słodka papryka ma 0 punktów na skali Scoville’a, papryka jalapeño około 2500–4000 jednostek, a meksykańska papryka habanero – 200000 do 500000 jednostek.
Chili to owoce jednorocznej papryki krzewiastej. Zbiera się je już 3 miesiące po posadzeniu. Zbiór trwa zwykle 3 miesiące. Niedojrzałe owoce papryki chili są zielone, te dojrzałe – czerwone, pomarańczowe, żółte lub purpurowe. Po zebraniu paprykę chili suszy się w słońcu na otwartej przestrzeni lub w pomieszczeniu. Dzięki temu papryczki tracą owocowy posmak i zyskują na ostrości.
Wartości odżywcze papryki chilli
100 g czerwonej papryczki chilli (czyli dwie większe sztuki po ok. 50 g) dostarcza ok. 40 kcal, białka i węglowodanów, błonnika. W papryczce znajduje się także potas, sód, magnez, żelazo i wapń. Dodatkowo strąki zawierają kwas foliowy, witaminę A i niacynę.
Tym, co wyróżnia papryczki chili, jest wysoka zawartość witaminy C – 100 g świeżych papryczek zawiera aż 143 mg tej witaminy. To dwukrotnie więcej niż wynosi dzienne zapotrzebowanie na witaminę C dla osoby dorosłej. Ostra papryka chili zawiera też sporo przeciwutleniaczy, w tym kapsaicynę, która decyduje o ostrym smaku warzywa, a także luteinę i zeaksantynę, likopen oraz beta-karoten.
Przyprawy rozgrzewające
Papryka chili – właściwości
Papryczki chili od wieków stosowano w medycynie naturalnej. Majowie używali ich do leczenia chorób układu oddechowego, a Aztekowie – by złagodzić bóle zębów. Dziś wiadomo, że ostre papryczki chili wykazują działanie lecznicze w małych dawkach. Jakie właściwości mają papryczki chili? Przede wszystkim:
- działają przeciwbólowo dzięki kapsaicynie. Po spożyciu podrażnia ona zakończenia nerwowe w jamie ustnej, będące receptorami bólu. Wywołuje to uczucie pieczenia, ale nie powoduje uszkodzenia tkanek. Co ciekawe, wysokie spożycie papryczek chili (lub kapsaicyny) może z czasem „znieczulić” receptory bólu, zmniejszając zdolność wyczuwania palącego smaku tej przyprawy. Dlatego osoby, które często jedzą chilli, odczuwają jego smak słabiej niż ci, którzy rzadko sięgają po ostro doprawione dania. Regularne spożywanie ostrej papryki sprawia, że receptory bólu są niewrażliwe na inne rodzaje bólu, np. ból towarzyszący zgadze spowodowanej refluksem. Jedno z badań wykazało, że codzienne podawanie 2,5 g czerwonej papryczki chili osobom ze zgagą spowodowało, że ból na początku 5-tygodniowego leczenia się nasilał, ale z czasem się zmniejszał. Naukowcy twierdzą, że może to pomóc w leczeniu tej dolegliwości [1]
- łagodzą bóle głowy i wspomagają leczenie migreny. W badaniu z udziałem 18 pacjentów w wieku 28–65 lat cierpiących na silne bóle głowy i migrenę zastosowano kapsaicynę donosowo. Aż 73 proc. pacjentów doświadczyło całkowitej ulgi w bólu i to bez efektów ubocznych, pozostali zgłaszali niewielkie uśmierzenie bólu. Jak twierdzą naukowcy stosowanie kapsaicyna może być skutecznym sposobem na łagodzenie silnych bóli głowy [2]
- wspomagają odchudzanie – jak pokazują badania, papryczka chili może zmniejszać apetyt, przyspieszać metabolizm i wspomagać spalanie tłuszczów [2]
- pomagają udrożnić zatkany nos – substancje zawarte w ostrej papryczce pozwalają szybko i skutecznie usunąć uciążliwe objawy niealergicznego nieżytu nosa, dając ulgę już po minucie od zastosowania
- chronią przed nowotworami. W badaniach klinicznych na zwierzętach i ludziach wykazano przeciwzapalne i antyoksydacyjne właściwości papryczki chili. To sugeruje, że może ona hamować rozwój nowotworów płuc, okrężnicy, prostaty oraz glejaka. Jak tłumaczą naukowcy, kapsaicyna może hamować wzrost komórek nowotworowych i sprzyjać apoptozie (zaprogramowanej śmierci komórki rakowej). Z drugiej strony kapsaicynę (zwłaszcza stosowaną w nadmiarze) uznano za czynnik sprzyjający nowotworom skóry
- konserwują żywność, skutecznie zabijając zarazki i inne mikroorganizmy, które powodują psucie się produktów spożywczych
To ciekawe! Właściwości przeciwbólowe kapsaicyny zawartej w papryce chili wykorzystano w rozgrzewających plastrach przeciwbólowych, stosowanych na bóle pleców, stawów, szyi, karku i mięśni, a także w łagodzeniu bólu wywołanego uszkodzeniem nerwów, czyli neuropatycznego.
Chili – przeciwwskazania
Nie wszyscy mogą się cieszyć pikantnym smakiem chilli. Ze względu na silnie drażniące właściwości kapsaicyny papryczki chili powinny unikać osoby cierpiące na:
- wrzody żołądka i dwunastnicy
- refluks żołądkowo-przełykowy
- chorobę Leśniowskiego-Crohna
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- zapalenia jamy ustnej
- zespół jelita drażliwego
- nadciśnienie
Chili może wywołać zaburzenia jelitowe, takie jak ból brzucha, pieczenie w jelitach, zgaga, skurcze i bolesna biegunka.
Jedzenie ostrej papryki nie jest też wskazane przy kłopotach z cerą, zwłaszcza u osób zmagających się z trądzikiem. Pacjenci onkologiczni także powinni unikać ostrych papryczek chili. Mogą one podrażniać śluzówkę przewodu pokarmowego obciążoną leczeniem przeciwnowotworowym (chemią lub radioterapią).
Przyprawy – na jakie dolegliwości pomagają i jak je stosować?
Co zrobić z papryczek chili?
Papryka chili może być spożywana na surowo lub używana jako przyprawa chili. Ta ostatnia wzbogaci smak niemal każdego dania. Co zrobić z papryczek chili? Świetnie komponują się np. z gorzką czekoladą. Paprykę chilli można zamarynować lub zrobić z niej pastę na kanapki. Warto jednak pamiętać, że osoby, które nie są przyzwyczajone do pikantnej kuchni, powinny początkowo stosować niewielkie ilości chili i z czasem je stopniowo zwiększać.
Płatki chili
W sklepach można kupić zarówno całe papryczki chili (zazwyczaj suszone), jak i chili w płatkach lub mielone na proszek. Wysuszone i pokruszone chilli – papryka w płatkach – jest doskonałym dodatkiem do dań gotowanych. Długotrwałe przygotowanie potraw pozwala wydobyć z przyprawy jej walory smakowe. Papryka w płatkach nadaje się do kiełbas, pikli i sosów do pizzy oraz makaronów.
Płatki chilli można zrobić samodzielnie. Wystarczy kilka papryczek chili. Te świeże trzeba wysuszyć. W tym celu można je powiesić na nitce w suchym, przewiewnym i ciepłym miejscu i tak pozostawić na kilka tygodni. Możemy też włożyć papryczki do piekarnika nagrzanego do 100 st. C i suszyć przez ok. 2–3 godziny przy uchylonych drzwiczkach albo skorzystać z suszarki do suszenia warzyw i owoców.
Po wysuszeniu odciąć końcówki. Można usunąć nieco nasion, by przyprawa była łagodniejsza w smaku. Wysuszone papryczki wkładamy do blendera i mielimy. Potem przesypujemy przyprawę do słoika i szczelnie zamykamy. Tak przygotowaną przyprawę chili można przechowywać nawet kilka lat.
Papryka chili marynowana
Składniki:
- 1 kg świeżych papryczek chili
- mała garść ziaren kolorowego pieprzu
- łyżka ziaren kolendry
- 3 liście laurowe
- 4 szklanki wody
- szklanka octu
- pół szklanki cukru
- 2 łyżki soli
Wodę i ocet wlać do garnka, wsypać cukier i sól. Wymieszać składniki do całkowitego rozpuszczenia cukru i soli. Odstawić zalewę. Papryczki umyć, wrzucić do wrzątku i zblanszować ok. 5 min. Papryczki odcedzić i rozłożyć do małych wyparzonych słoików. Do każdego dodać przyprawy, zalać marynatą, zamknąć, marynowaną paprykę chili odstawić w ciemne, chłodne miejsce.
Rozgrzej się! 8 przepisów na rozgrzewające potrawy i napoje
Ogórki w chili
Składniki:
- 3 kg zielonych ogórków
- 4 łyżki stołowe soli
- 8 ząbków czosnku
- szklanka octu
- szklanka cukru
- litr wody
- 5 łyżek oleju
- 2 łyżki chilli
Zielone ogórki umyć, nie obierać ze skóry, przekroić na 3–4 części w poprzek. Wrzucić do miski, posolić i odstawić na godzinę. Potem odlać wodę i dodać czosnek pokrojony w plastry. Do garnka wlać wodę, ocet, cukier, na końcu chili, zagotować, następnie zdjąć z palnika i lekko przestudzić. Ogórki powkładać do czystych wyparzonych słoików. Zalać zalewą, zakręcić. Ogórki w chili pasteryzować ok. 10 min.
Czekolada z chili
Składniki:
- tabliczka gorzkiej czekolady (powyżej 70 proc. kakao)
- 200 ml chudego mleka
- łyżka proszku kakaowego
- mała suszona papryczka chilli lub pół łyżeczki płatków chilli
Czekoladę połamać, włożyć do garnka, dodać pozostałe składniki. Gotować, cały czas mieszając, aż do całkowitego rozpuszczenia czekolady. Czekoladę z chili pić na ciepło.
Bibliografia:
- Bortolotti, M., Coccia, G., Grossi, G., Miglioli, M. (2002). The treatment of functional dyspepsia with red pepper. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 16(6), 1075–1082. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12030948/
- Chatterjee, A. (2014). Migraine spray aims to reduce headache pain with capsaicin. Pobrane z https://practicalneurology.com/articles/2014-may/migraine-spray-aims-to-reduce-headache-pain-with-capsaicin
- Whiting, S., Derbyshire, E. J., Tiwari, B. (2014). Could capsaicinoids help to support weight management? A systematic review and meta-analysis of energy intake data. Appetite, 73, 183–188. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24246368/
