Spis treści
Rumień po ukłuciu kleszcza – co oznacza jego brak?
Każdy, kto zauważy wbitego w skórę kleszcza, obawia się zarażenia boreliozą. I od razu chciałby wiedzieć, czy tak się stało. Jedyną metodą jest wówczas obserwacja skóry.
Jeśli po kilku dniach (a czasem nawet tygodniach) pojawi się na niej rumień, czyli okrągły zaczerwieniony obszar, który powiększa się do średnicy co najmniej 5 centymetrów (niekoniecznie w miejscu ukłucia), uzyskujemy stuprocentowe potwierdzenie zakażenia krętkami Borrelia burgdorferi. Rumień jednak nie pojawia się u wszystkich.
Jego brak może oznaczać, że:
- kleszcz, który nas ukłuł, nie był nosicielem boreliozy – w zależności od regionu Polski krętki Borrelia ma w sobie od 30 do 60 proc. tych pajęczaków (najwięcej na Mazurach i w dużych miastach)
- intruz nie zdążył nam przekazać bakterii – szacuje się, że aby tak się stało, kleszcz musi przebywać w skórze co najmniej 12–24 godziny (a niektórzy naukowcy twierdzą, że nawet 2 doby)
- bakterie wniknęły do naszego organizmu, ale system immunologiczny sobie z nimi poradził – nie ma możliwości sprawdzenia, w jakiej części zakażeń tak się dzieje
- jesteśmy niestety zarażeni, tylko nie mamy rumienia – jak u ok. 40–50 proc. osób z boreliozą
Jak ochronić się przed owadami i kleszczami?
Borelioza – badanie krwi
Jedyną możliwością sprawdzenia stanu zdrowia jest test na boreliozę. Diagnostyka boreliozy opiera się na dwóch najczęściej stosowanych badaniach – ELISA i Western Blot. Wykrywają one przeciwciała, jakie nasz organizm wytworzył po kontakcie z bakterią.
To oznacza, że testy na boreliozę można zrobić dopiero po ok. 4–6 tygodniach po wyjęciu kleszcza ze skóry. Wcześniej jest tzw. okienko serologiczne. Oznacza to, że bakterie wniknęły już do krwi, ale przeciwciał jest jeszcze zbyt mało, by można było oznaczyć je dostępnymi obecnie metodami.
W tym okresie jedynie obserwacja stanu naszego zdrowia może nam zasugerować, że doszło do zakażenia. Warto zatem zwrócić uwagę na objawy boreliozy, takie jak gorączka, symptomy grypopodobne (osłabienie, ból gardła i głowy). Jeśli się pojawią, może to świadczyć o rozwijającej się chorobie odkleszczowej.
Test ELISA
Test na boreliozę zawsze zlecany jako pierwszy, nazywany jest przesiewowym. Lekarze dają na niego skierowanie także wówczas, gdy kleszcz nie został zauważony, ale objawy u pacjenta mogą wskazywać na boreliozę. Polega na pobraniu próbki krwi i oznaczeniu w niej przeciwciał skierowanych przeciwko krętkom Borrelia. Ten test na boreliozę jest bardzo czuły, ale bywa czasem fałszywie dodatni – dlatego konieczne jest potwierdzenie diagnozy.
Test Western Blot
Dostajemy na niego skierowanie wówczas, gdy test ELISA okazał się dodatni. Jest on znacznie bardziej specyficzny i wykrywa rzeczywiście przeciwciała skierowane przeciwko boreliozie, czyli identyfikuje te, które reagują z kilkoma antygenami charakterystycznymi dla krętka Borrelia, np. OspC (p23-25), p39, OspA (p31), VIsE.
Antygeny p41, które często pojawiają się na wyniku testu Western Blot, zarówno w klasie IgG, jak i IgM, nie są charakterystyczne dla boreliozy i mogą świadczyć m.in. o obecności bakterii Helicobacter pylori. Jeśli tylko one są wymienione na wydruku, warto zrobić badania pod kątem tej bakterii.
Uwaga! Jeśli test ELISA był dodatni, a Western Blot wyjdzie ujemny, warto go powtórzyć po ok. 2–4 tygodniach, zwłaszcza jeśli objawy mogą wskazywać na boreliozę.
Co oznacza dodatni p41?
Na wydruku testów na boreliozę często pojawiają się dodatnie antygeny p41. Mogą one wystąpić zarówno w klasie IgM jak i IgG. Nie są charakterystyczne dla boreliozy i na ich podstawie nie rozpoznaje się tej choroby. Ten prążek (fragment DNA) mają także inne bakterie np. bardzo częsta u osób dorosłych bakteria Helicobacter pylori (bytuje ona w przewodzie pokarmowym i może być przyczyną wrzodów żołądka). Dlatego, jeśli wszystkie pozostałe prążki są ujemne, a tylko p41dodatnie, warto zrobić badania pod kątem obecności tej bakterii, zwłaszcza, jeśli odczuwalne są objawy, które mogą świadczyć o chorobie wrzodowej (bóle brzucha, mdłości, zgaga, kwaśne odbijanie).
Borelioza IgM i IgG
Te testy na boreliozę można zrobić w dwóch klasach. Czym się one różnią?
- IgM – to przeciwciała wczesnej odpowiedzi immunologicznej. Pojawiają się jako pierwsze i często znikają po kilku miesiącach.
- IgG – przeciwciała świadczące o starszej infekcji. Powstają później i utrzymują się długo, czasem nawet przez całe życie.
Uwaga! W przypadku boreliozy nawet przy świeżym zakażeniu dodatnie (i czasem bardzo wysokie) mogą być wyłącznie przeciwciała IgG. Jeśli są objawy mogące świadczyć o chorobie, to prawdopodobnie infekcja jest aktywna.
Badanie na boreliozę – które warto wykonać?
Testy na boreliozę – jaki wynik świadczy o boreliozie?
Na wydruku zawsze jest informacja, jakie są normy w danym laboratorium. Zwykle są wyszczególnione trzy poziomy przeciwciał (wartości liczbowe zależą od metody oznaczania – zawsze obok jest informacja, jak dany wynik interpretować).
Borelioza IgM
- wynik ujemny (negatywny)
- wynik graniczny (wątpliwy)
- wynik dodatni (pozytywny)
Borelioza IgG
- wynik ujemny (negatywny)
- wynik graniczny (wątpliwy)
- wynik dodatni (pozytywny)
Zatem prawidłowy wynik boreliozy to jedynie „ujemny” i to w obu klasach. Wynik „wątpliwy” przy istniejących objawach wymaga potwierdzenia za 2–4 tygodnie, a dodatni w którejkolwiek z klas świadczy o infekcji.
Badania na boreliozę – cena
Ze skierowaniem od lekarza test ELISA jest bezpłatny dla osób ubezpieczonych (w placówkach NFZ). Prywatnie jego cena to ok. 50 zł. Jeśli test ELISA wyjdzie dodatni, to lekarz wystawia również bezpłatne skierowanie na test Western Blot. Prywatnie kosztuje on ok. 150–180 zł w jednej klasie, ale zwykle zleca się obie, zatem jest to koszt ponad 300 zł.
Źródła:
- https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/246167/Fact-sheet-Lyme-borreliosis-Eng.pdf?ua=1
- https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C31358%2Cborelioze-mozna-bedzie-wykryc-wczesniej.html
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/gdy-ukasi-cie-kleszcz
Borelioza u dzieci – jak zapobiec zarażeniu?
