Kardamon to jedna z najstarszych i najdroższych przypraw świata, trzecia za szafranem i wanilią. Znano ją w Indiach na długo przed naszą erą. Do Europy przyprawa dotarła szlakiem karawan. W starożytnej Grecji i Rzymie kardamon był składnikiem perfum, ceniono jego właściwości odświeżające i ułatwiające trawienie. Dla Beduinów kardamon jest symbolem gościnności. Zgodnie z tradycją wystawia się go na stół, zanim goście zostaną poczęstowani kawą z kardamonem. To oznaka najwyższego szacunku i uznania dla gości.
Spis treści
Co to jest kardamon?
Kardamon malabarski (łac. Elettaria cardamomum) to roślina zaliczana do rodziny imbirowatych (Zingiberaceae), która wywodzi się z południa Indii. Rośnie dziko w wilgotnych lasach równikowych na wysokości 750 do 1500 m n.p.m. Obecnie kardamon jest uprawiany także w Gwatemali, Tanzanii, na Sri Lance i Półwyspie Indochińskim oraz w Ameryce Środkowej.
Najbardziej wartościowym gatunkiem jest kardamon malabarski, z którego upraw pozyskiwana jest najwyższej jakości przyprawa. Inne, mniej wartościowe odmiany tej rośliny to kardamon majsurski, nepalski czy jawajski. W odróżnieniu od kardamonu malabarskiego zawierają one mniej substancji odpowiadających za charakterystyczny korzenny aromat rośliny.
Kardamon – jak wygląda przyprawa?
Kardamon malabarski zwykle osiąga od 2 do nawet 3 metrów wysokości. Ma bulwiaste kłącza, zgrubiałe korzenie oraz łodygi, z których wyrastają wydłużone liście. Mają one około 70 cm długości i 8 cm szerokości. Kwiaty kardamonu o kielichowatym kształcie i niebiesko-białym kolorze zbierają się w gronach. Gdy przekwitają, powstają z nich torebki z trzema komorami. Kryją drobne nasiona – to właśnie one są wykorzystywane jako przyprawa.
Pierwszy, niewielki zbiór przeprowadza się po 3 latach od posadzenia kardamonu. Roślina owocuje przez 10–15 lat. Owoce dojrzewają od września do grudnia. Zbiera się je na kilka tygodni przed osiągnięciem dojrzałości (gdyby dojrzały w pełni, otworzyłyby się, uwalniając nasiona). Po zbiorze strąki poddaje się suszeniu w taki sposób, by nie uszkodzić owoców, np. na otwartych platformach w słońcu lub w suszarniach. Suche torebki (strąki) są twarde i zawierają aromatyczne nasiona. To właśnie przyprawa, którą nazywamy kardamonem.
Chai – indyjska, rozgrzewająca herbata masala
Kardamon cały – rodzaje
Istnieją różne rodzaje kardamonu:
- kardamon zielony – uznawany za najlepszy. Całe strąki są suszone w sztucznie ogrzewanych pomieszczeniach, zachowują kolor. Ten rodzaj kardamonu ma owalne owoce długości 5–10 mm, zawierające od 12 do 20 ciemnobrązowych lub czarnych bardzo aromatycznych nasion. Są one lepkie o cytrynowym, świeżym zapachu
- kardamon biały – to strąki, które straciły kolor pod wpływem wybielającego działania dwutlenku siarki. Niektórzy uznają je dzięki temu za bardziej atrakcyjne. Jasne strąki kryją w sobie czarne lub jasnobrązowe nasiona
- kardamon czarny – kardamon indyjski lub nepalski. Owoce po dojrzeniu mają barwę ciemnoczerwoną, a po wysuszeniu są ciemnobrązowe lub czarne. Zawierają torebki o długości od 2 do 5 cm, o bardzo chropowatej strukturze. Zapach twardych, brązowych nasion jest mniej subtelny. W torebce znajduje się ich 40–50. Nasiona są ciemne, lepkie i twarde, o wyraźnie kamforowym zapachu. Nasiona są zazwyczaj większe, dodaje się je do potraw w większej ilości. Kardamon czarny ma lekko wyczuwalny zapach dymu
Kardamon jest dostępny w sprzedaży pod trzema postaciami:
- całe strąki
- wyłuskane nasiona
- mielona przyprawa
Kardamon mielony
Kardamon mielony ma mniej intensywny aromat i smak niż całe strąki. Aby uzyskać charakterystyczny smak kardamonu, trzeba użyć więcej przyprawy w proszku. Dlatego najlepiej kupować całe torebki (strąki) lub nasiona i mielić je w domu tuż przed użyciem. Przyprawa w postaci całych strąków dłużej zachowuje smak i aromat oraz właściwości prozdrowotne.
Całe strąki należy przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu, w hermetycznym pojemniku. Przed dodaniem kardamonu do potrawy należy wyjąć nasiona z torebki (strąka), podsmażyć na patelni albo zmielić i wymieszać z innymi przyprawami.
Jak smakuje kardamon?
Owoce kardamonu są niejadalne, cały smak przyprawy kryje się w małych, bardzo twardych nasionach. Aromat kardamonu jest łagodny. Smak początkowo ma wyraźną nutę kamfory, jest ostro-gorzki, intensywny, korzenny. Pozostaje dość długo w ustach, jeśli żuje się kilka nasion.
Czym zastąpić kardamon?
Nie wszyscy dobrze tolerują kardamon. Można jednak uzyskać smak do złudzenia go przypominający. Wystarczy wymieszać w równych ilościach mieloną gałkę muszkatołową, cynamon i imbir.
7 powodów, dla których warto jeść imbir
Jakie wartości odżywcze ma kardamon?
Kardamon jest źródłem cennych substancji odżywczych, witamin oraz minerałów. Łyżeczka (2 g) mielonego kardamonu ma 6,22 kcal. Prócz tego aromatyczne nasiona zawierają:
- niewielkie ilości białka, tłuszczów i węglowodanów oraz błonnik
- witaminy z grupy B oraz witaminę C
- wapń
- żelazo
- magnez
- fosfor
- potas
- cynk
- olejek kardamonowy
Kardamon – właściwości
Kardamon znano i stosowano i od stuleci nie tylko jako przyprawę, ale także środek wspomagający trawienie oraz lekarstwo na bóle brzucha, nudności i wymioty. W Egipcie nasion używano do odświeżania oddechu. Obecnie prozdrowotne właściwości kardamonu potwierdzają liczne badania naukowe. Wiadomo, że aromatyczne nasiona:
- pomagają obniżać ciśnienie tętnicze krwi. Podawanie 3 g kardamonu dziennie osobom z nadciśnieniem tętniczym przez 12 tygodni spowodowało obniżenie (normalizację) poziomu ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Jak tłumaczą naukowcy, może to być związane z obecnością przeciwutleniaczy w przyprawie, a także z jej właściwościami moczopędnymi. Kardamon może sprzyjać usuwaniu nadmiaru wody z organizmu i w ten sposób pomagać obniżać ciśnienie tętnicze krwi [6]
- zawierają substancje o działaniu przeciwnowotworowym. Mogą one zwiększać aktywność niektórych enzymów pomagających zwalczać komórki rakowe. Badania prowadzono na zwierzętach lub w warunkach in vitro (w próbówkach). Mimo że ich wyniki są obiecujące, potrzebne są dalsze badania potwierdzające przeciwnowotworowe działanie kardamonu u ludzi [2]
- mają właściwości przeciwzapalne – mogą zapobiegać chorobom przewlekłym o podłożu zapalnym, wrzodom żołądka [4]
- wspomagają odchudzanie – kardamon korzystnie wpływa na układ pokarmowy. Zawarte w nim olejki eteryczne działają rozkurczowo i wiatropędnie, łagodząc wzdęcia. Pobudzają też wydzielanie soku żołądkowego. W badaniach z udziałem 80 otyłych kobiet ze stanem przedcukrzycowym wykazano, że zażywanie 3 g kardamonu dziennie zwiększyło wrażliwość tkanek na insulinę, co także może wspomagać odchudzanie [3]
- odświeżają oddech i zapobiegają próchnicy, dlatego w medycynie naturalnej zalecano żucie kardamonu po jedzeniu. Aromatyczne nasiona zawierają olejki eteryczne, w tym olejek kardamonowy. Ma on silne właściwości asepytczne, może skutecznie zwalczać patogenne bakterie jamy ustnej, takie jak Streptococcus mutans, powodujące nieświeży oddech i próchnicę zębów. Ponadto żucie nasion zwiększa wydzielanie śliny i pomaga w mechanicznym oczyszczaniu zębów [5]
- działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo – nasiona kardamonu zawierają substancje zwalczające lekooporne drożdże Candida, wywołujące infekcje grzybicze, a także bakterie, m.in. Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa [1]
- zwiększają potencję – w Indiach kardamon uznawany jest za jeden z najskuteczniejszych afrodyzjaków. Podobnie jak inne ostre przyprawy poprawia ukrwienie narządów płciowych, dzięki czemu wzmacnia i wydłuża erekcję
- pomagają przy przeziębieniach, łagodzą kaszel, udrożniają zatkany nos, wzmacniają odporność. Takie działanie ma np. herbata z kardamonem lub inhalacja z olejku kardamonowego, która pomoże uporać się z męczącym kaszlem.
7 przypraw, bez których nie obejdziesz się w Święta Bożego Narodzenia
Kardamon – zastosowanie w kuchni
Kardamon wzbogaca smak zarówno dań słodkich, jak i pikantnych. W Indiach jest podstawowym składnikiem mieszanek przyprawowych garam masala i curry (sprawdź: kuchnia indyjska). Najczęściej kardamon jest używany do aromatyzowania wyrobów cukierniczych i cukierków, ciast, lodów i deserów. Arabowie układają po kilka torebek kardamonu u wylotu dziobka dzbanka do parzenia kawy, by aromatyzować napar.
- zielony kardamon o słodkawo-pikantnym smaku – stosuje się go do kawy, herbaty, deserów, suszonych mięs, zup, ryb, pasztetów i sałatek
- biały kardamon – używa się go głównie do deserów i pieczywa
- czarny kardamon – świetnie komponuje się z sokiem z limonki, kuminem oraz ostrymi papryczkami. Wzbogaca dania mięsne (z drobiu, wieprzowiny, jagnięciny) i warzywne, gulasze, sosy
Kardamon – przeciwwskazania
Kardamon stosowany w niewielkich ilościach jako przyprawa jest bezpieczny w zasadzie dla każdego. Może się jednak pojawić działanie uboczne kardamonu. Ostrożnie powinni do niego podchodzić:
- alergicy, uczuleni na przyprawy korzenne
- pacjenci cierpiący na kamicę żółciową – kardamon, zwłaszcza zażywany w nadmiernych ilościach, np. w postaci suplementów, może wywołać kolkę żółciową
- kobiety w ciąży lub karmiące piersią – uważa się, że zażywanie kardamonu w ciąży w postaci suplementów może spowodować poronienie. Nie poleca się ich także w okresie karmienia piersią. Nie ma jednak dowodów na to, że kardamon stosowany w niewielkiej ilości jako przyprawa może być niebezpieczny w okresie karmienia
Kawa z kardamonem
Kawa z kardamonem nie tylko świetnie smakuje, ale ma też właściwości prozdrowotne. Sprawdź jakie i wypróbuj nasz przepis na aromatyczny i ożywczy napój.
Kawa z kardamonem – właściwości
Połączenie kardamonu z kawą doskonale sprawdza się jesienią i zimą. Napój z aromatycznym kardamonem korzystnie wpływa na zdrowie i samopoczucie:
- zmniejsza uczucie zmęczenia
- poprawia nastrój
- poprawia wydolność fizyczną
- usprawnia pamięć i koncentrację
- działa rozgrzewająco
- wspomaga odporność
- pomaga w okresie wzmożonych przeziębień i zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych
Przepis na kawę z kardamonem
Składniki:
- 250 ml wody
- 2 łyżeczki drobno zmielonej kawy
- 2–3 nasiona kardamonu
Nasiona kardamonu rozetrzeć w moździerzu. Do kubka wsypać kawę, dodać kardamon i wymieszać. Kawę z kardamonem przesypać do tygielka. Zalać zimną wodą i podgrzać, nie dopuszczając do wrzenia. Gdy napar zacznie się gotować, zdjąć tygielek z ognia, a następnie ponownie go podgrzać. Czynność powtórzyć trzy razy. Kawę z kardamonem przecedzić do filiżanki (sprawdź też: przepis na kawę według diety pięciu przemian).
Kawa zbożowa – jaka jest najlepsza i jej właściwości
Herbata z kardamonem
Nie tylko kawę pije się z kardamonem. Herbata również rozgrzewa, a przy tym przyspiesza przemianę materii, łagodzi zgagę, wzdęcia i kolki, a także poprawia apetyt.
Składniki:
- 1,5 litra wrzątku
- 2 łyżeczki czarnej herbaty liściastej
- 5 nasion kardamonu
- ½ laski wanilii
- kilka plasterków cytryny
- 3–4 plastry pomarańczy
- pół łyżeczki miodu
Herbatę zaparzyć w dzbanku. Gdy lekko przestygnie, dodać kardamon, wanilię oraz cytrusy, a także miód. Delikatnie wymieszać, pić ciepły napój.
Zobacz także: Herbata z kardamonem – właściwości i przepisy
Bibliografia:
- Agnihotri, S., Wakode, S. (2010). Antimicrobial activity of essential oil and various extracts of fruits of greater cardamom. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences, 72(5), 657–659. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21695005/
- Das, I., Acharya, A., Berry, D. L., Sen, S., Williams, E., Permaul, E., et al. (2012). Antioxidative effects of the spice cardamom against non-melanoma skin cancer by modulating nuclear factor erythroid-2-related factor 2 and NF-κB signalling pathways. The British Journal of Nutrition, 108(6), 984–997. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22182368/
- Fatemeh, Y., Siassi, F., Rahimi, A., Koohdani, F., Doostan, F., Qorbani, M., et al. (2017). The effect of cardamom supplementation on serum lipids, glycemic indices and blood pressure in overweight and obese pre-diabetic women: a randomized controlled trial. Journal of Diabetes and Metabolic Disorders, 16, 40. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623966/
- Jamal, A., Javed, K., Aslam, M., Jafri, M. A. (2006). Gastroprotective effect of cardamom, Elettaria cardamomum Maton. fruits in rats. Journal of Ethnopharmacology, 103(2), 149–153. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16298093/
- Sharma R. (2012). Cardamom comfort. Dental Research Journal, 9(2), 237. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3353705/
- Verma, S. K., Jain, V., Katewa, S. S. (2009). Blood pressure lowering, fibrinolysis enhancing and antioxidant activities of cardamom (Elettaria cardamomum). Indian Journal of Biochemistry & Biophysics, 46(6), 503–506. Pobrane z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20361714/
