Hipoglikemia i hiperglikemia – objawy i pierwsza pomoc

Cukrzyca nadal bywa groźna

U osób z cukrzycą trzustka wydziela za mało (lub nie wydziela wcale) insuliny – hormonu odpowiedzialnego za metabolizm cukru we krwi. Jest to ogromnie niebezpieczna sytuacja, ponieważ zbyt wysoki poziom glukozy we krwi niszczy naczynia krwionośne. Prowadzi to w konsekwencji do uszkodzenia wielu narządów.

Przed stu laty, zanim odkryto insulinę, wielu chorych z cukrzycą było skazanych na śmierć. Dzisiaj możemy ich skutecznie leczyć. W zależności od typu choroby stosuje się różne leki na cukrzycę – zastrzyki z insuliną lub doustne tabletki na cukrzycę (które obniżają poziom glukozy lub zapobiegają jego wzrostowi).

Jednak czasami, nawet pomimo prawidłowo prowadzonego leczenia, choroba ta nadal może stanowić zagrożenie dla życia. Największe niebezpieczeństwo związane jest z nagłym spadkiem poziomu cukru we krwi (poniżej bezpiecznej granicy) – jest to sytuacja zagrażająca życiu.

Dla zdrowia diabetyka ryzykowna jest jednak także sytuacja, gdy stężenie glukozy długotrwale przekracza normę. Nasz ekspert, diabetolog Dariusz Lewandowicz, podpowiada, jak rozpoznać hipoglikemię, a jak hiperglikemię u osób z cukrzycą i jak udzielić choremu pomocy.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na całym świecie jest niemal 500 milionów chorych na cukrzycę, a do 2040 roku liczba ta ma wzrosnąć do ponad 650 milionów! W Polsce dotkniętych nią jest ok. 3 milionów osób, ale wiele z nich nie wie jeszcze o swojej chorobie.

Zioła na cukrzycę, które każdy diabetyk powinien znać

Hipoglikemia (niedocukrzenie)

Hipoglikemię rozpoznaje się, gdy poziom cukru we krwi spada poniżej 70 mg/dl (niezależnie, czy występują objawy). Gdy spadnie poniżej 54 mg/dl – jest to istotna klinicznie hipoglikemia wymagająca interwencji. Stężenie glukozy u cukrzyka leczonego insuliną może spadać bardzo szybko: do niebezpiecznej sytuacji może dojść nawet w ciągu minut od wystąpienia pierwszych objawów.

Jeśli w tym momencie nie zostanie podjęte działanie, chory może zapaść w śpiączkę hipoglikemiczną zagrażającą życiu. Dlatego takiej osobie pomocy należy udzielić bardzo szybko!

Wygląd paznokci – czy może świadczyć o cukrzycy?

Hipoglikemia – objawy

Początkowe objawy niedocukrzenia:

• poczucie osłabienia
• wzmożone pocenie się
• drżenie rąk
• uczucie głodu
• uczucie szybkiego bicia serca
• zaburzenia widzenia
• bóle oraz zawroty głowy
• rozdrażnienie

Gdy następuje dalszy spadek cukru we krwi, powyższe symptomy nasilają się oraz dodatkowo pojawiają się objawy neurologiczne:

• zaburzenia świadomości i orientacji (chory nie wie, gdzie jest i co się z nim dzieje)
• bełkotliwa mowa
• zaburzenia koordynacji ruchowej
• sprawianie wrażenia osoby będącej pod wpływem alkoholu albo środków odurzających

W przypadku, gdy poziom glukozy we krwi obniża się dalej, dochodzi do pogłębiania się objawów neurologicznych: mogą pojawić się drgawki sugerujące napad padaczkowy, utrata przytomności. Stan taki może doprowadzić do ciężkich, nieodwracalnych uszkodzeń mózgu lub zgonu chorego.

Uwaga! Zdarza się, szczególnie u części osób z długotrwałą cukrzycą typu 1 i powikłaniami przewlekłymi, że chory może nie odczuwać wstępnych objawów hipoglikemii i pierwszym objawem może być od razu nagła utrata przytomności!

Objawy cukrzycy – jak rozpoznać cukrzycę typu 2?

Hipoglikemia – jak podnieść poziom cukru?

Przy pierwszych objawach niedocukrzenia podaj diabetykowi słodki napój lub kostkę cukru. Jeśli objawy hipoglikemii są poważne – wezwij pogotowie. Osobie nieprzytomnej nie wolno podawać nic do picia.

Jeśli jesteś pewna, że utrata przytomności jest spowodowana hipoglikemią (np. zemdlała bliska ci osoba i wiesz, że choruje na cukrzycę), możesz wetrzeć w jej dziąsła lub policzek od wewnętrznej strony glukozę w żelu. Cukrzycy często noszą taką saszetkę w kieszeni ubrania lub w torebce.

Jeśli jednak nieprzytomny jest obcą dla ciebie osobą, sprawdź jej nadgarstki – być może ma bransoletkę z napisem: „Jestem cukrzykiem”. Część pacjentów leczonych insuliną, szczególnie dzieci, z tendencją do spadków glikemii, nosi przy sobie strzykawkę z glukagonem (zestaw ratunkowy), który można podać domięśniowo lub podskórnie.

Uwaga!

Nie masz pewności, czy u chorego doszło do hipoglikemii czy hiperglikemii? Na wszelki wypadek podaj mu coś słodkiego. Nawet jeśli ma zbyt wysoki poziom cukru we krwi, to kostka cukru lub szklanka słodkiego napoju (mówimy o osobie przytomnej!) mu nie zaszkodzi. Natomiast jeśli doszło do spadku glukozy we krwi, dawka cukru może uratować mu życie.

Hipoglikemia – na co zwrócić szczególną uwagę?

Osoba z cukrzycą, u której doszło do spadku stężenia cukru we krwi, może wyglądać, jak gdyby znajdowała się pod wpływem alkoholu. Zdarza się, że bełkocze, zatacza się, mówi od rzeczy. Dlatego jeśli taka sytuacja ma miejsce na ulicy, osoby postronne mogą omijać ją szerokim łukiem…

Tymczasem nieudzielenie jej pomocy na czas może doprowadzić do utraty przytomności i w konsekwencji do śpiączki, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Dlatego zawsze lepiej podejść do takiego człowieka, spróbować porozmawiać, dowiedzieć się, co się dzieje, zapytać, czy choruje na cukrzycę i przyjmuje leki.

Jeśli nabierzesz podejrzeń, że za dziwne zachowanie może odpowiadać hipoglikemia lub inny problem zdrowotny, wezwij pogotowie!

Cukrzyca typu 2 – przyczyny i leczenie

Hiperglikemia (wysoki poziom cukru)

O hiperglikemii mówimy, gdy stężenie glukozy we krwi na czczo przekracza 100 mg/dl, a dwie godziny po posiłku – powyżej 140 mg/dl. (Uwaga! przy takich wartościach należy wykonać badania w kierunku cukrzycy, jeśli wcześniej choroba nie była rozpoznana).

O istotnej hiperglikemii mówimy, gdy poziomy glikemii przekraczają 200–250 mg/dl.

Objawy hiperglikemii mogą narastać tygodniami lub miesiącami i najczęściej wynikają z nierozpoznanej cukrzycy lub – u osób przyjmujących leki doustne – nieprawidłowego leczenia i diety. Czasami objawy hiperglikemii mogą rozwijać się gwałtownie – np. podczas infekcji lub innych ostrych stanów chorobowych. Zazwyczaj diabetycy umieją je rozpoznać i reagują na czas.

Natomiast hiperglikemia u osób leczonych insuliną rozwija się znacznie szybciej – nawet w ciągu kilku godzin. Głównie w sytuacji, gdy chory nie przyjął leku.

Ważne! Osoby z cukrzycą typu 1 muszą bezwzględnie przyjmować insulinę. Pominięcie tego leczenia powoduje ciężkie zaburzenia metaboliczne i sprawia, że poziom cukru we krwi gwałtownie rośnie, siejąc zniszczenie w organizmie.

Długotrwały, zbyt wysoki poziom cukru we krwi takiej osoby może doprowadzić do powstania odwodnienia i kwasicy. A jeśli nie otrzyma ona na czas insuliny – zagraża życiu.

Zajady – czy mogą być objawem cukrzycy?

Początkowe objawy hiperglikemii

• wzmożone pragnienie połączone z częstomoczem (także oddawanie moczu w nocy)
• uczucie ogólnego osłabienia
• brak śliny, suchość w jamie ustnej, odwodnienie
• utrata masy ciała
• zaburzenia widzenia
• nudności
• infekcje układu moczowo-płciowego

Gdy nadmiar cukru jest znaczny:

• bóle brzucha i wymioty
• przyspieszony oddech
• zaburzenia widzenia i świadomości
• utrata przytomności i zapadnięcie w śpiączkę cukrzycową (sucha skóra, przyspieszone tętno, zapach acetonu z ust)

Hiperglikemia – jak obniżyć poziom cukru?

Jeśli diabetyk zaobserwuje u siebie wyżej wymienione wczesne objawy, przede wszystkim powinien zmierzyć poziom cukru glukometrem. Jeśli okaże się, że stężenie glukozy jest zbyt wysokie, musi jak najszybciej:

• zacząć uzupełniać płyny – pić jak najwięcej wody
• sprawdzić, czy przyjął ostatnie zalecone dawki leków (jeśli nie – trzeba wziąć leki jak najszybciej)
• pilnie udać się do lekarza

Jeśli hiperglikemia rozwinęła się u osoby leczonej insuliną – chory już przy pierwszych niepokojących objawach powinien przyjąć dawkę leku, uzupełniać płyny, ale przede wszystkim jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Specjalista musi sprawdzić, co doprowadziło do powstania hiperglikemii – może to być np. rozwijająca się infekcja, nieprawidłowe dawki leków, ciąża. Następnie lekarz ustali sposób prowadzenia terapii, dzięki któremu uda się ustabilizować poziom cukru. Tylko odpowiednio leczona cukrzyca i utrzymywanie stężenia glukozy na prawidłowym poziomie może zapobiec zaostrzeniu choroby i jej powikłaniom.

Choroby, które widać w oczach

Normy cukru we krwi

Osoba z cukrzycą musi kontrolować poziom cukru we krwi za pomocą glukometru. Jakie są normy cukru? Prawidłowy poziom glukozy we krwi przed posiłkiem to 70–99 mg/dl. Natomiast docelowe wartości ustala lekarz indywidualnie.

Ma na to wpływ wiele czynników:

• typ cukrzycy
• czas trwania choroby
• wiek
• choroby współistniejące
• możliwości psychospołeczne

Ostateczne zalecenia w tym zakresie mogą być różne u różnych pacjentów. Cukier może spadać lub podnosić się nadmiernie pod wpływem np. błędów dietetycznych, dużego wysiłku fizycznego, przedawkowania lub nieprzyjmowania leków.

Problemy z poziomem glukozy może też sprowokować silna infekcja lub silny stan zapalny w organizmie (np. przy zapaleniu wyrostka robaczkowego), uraz, ciąża.

Cukrzyca ciążowa – co warto o niej wiedzieć?

Czy wiesz, że stres może być jednym z czynników wywołujących cukrzycę?

I to zarówno cukrzycę typu 1, jak i cukrzycę typu 2. Podczas bardzo silnych lub trwających długo sytuacji stresowych, urazów czy ciężkich chorób dochodzi do wyzwalania się tzw. hormonów stresu, czyli kortyzolu i adrenaliny. Podnoszą one poziom glukozy we krwi. Może to zachwiać delikatną równowagę w organizmie i doprowadzić do rozwoju choroby.

Długotrwałe napięcie nerwowe osłabia także działanie układu immunologicznego. Może dochodzić do rozwoju procesów niszczących komórki wydzielające insulinę. Dlatego zdarza się, że rozpoznaje się cukrzycę typu 1 u maturzystów lub studentów podczas sesji. Ich organizmy przegrywają po prostu walkę ze stresem…