Dziurawiec zwyczajny – właściwości i zastosowanie

Dziurawiec zwyczajny

Dziurawiec zwyczajny, z łaciny Hypericum perforatum, to powszechnie występująca w Polsce roślina. Większość z nas z pewnością wie, jak wyglądają jego drobne żółte kwiatki. Patrząc przez listki dziurawca pod światło, można zauważyć malutkie otworki – to zbiorniczki, w których znajduje się olejek eteryczny. Po tym najłatwiej sprawdzić, czy na pewno mamy do czynienia z tym gatunkiem. Stąd też wzięła się nazwa rośliny – listki wyglądają tak, jakby były po prostu podziurawione.

Inne znane, ludowe określenia dziurawca to:

• ziele świętego Jana
• ziele michałkowe
• ziele krzyżowe
• dzwonki Marii Panny

Kiedyś używano jego kwiatów do plecenia wianków w noc świętojańską, które następnie palono w ognisku, aby odstraszyć złe duchy. Wierzono, że dziurawiec to roślina o magicznej mocy, i przypisywano mu wiele właściwości. Dlatego pewnie jest znany i stosowany od wieków w medycynie ludowej oraz w tradycyjnym ziołolecznictwie. Jego zalety docenił już w starożytności Hipokrates. Przez kolejne wieki, aż do dzisiejszych czasów, dziurawiec nie stracił nic ze swej popularności.

Zioła Matki Boskiej Zielnej

Właściwości dziurawca – jakie składniki zapewniają mu działanie lecznicze?

Dziurawiec zwyczajny to ziele o niezwykle bogatym składzie chemicznym. Jednym z niewątpliwie najważniejszych i unikatowych dla dziurawca związków jest hyperycyna. Należy ona do związków antranoidowych i jest czerwonym barwnikiem. Jej skupiska można dostrzec na żółtych płatkach kwiatów dziurawca, w postaci czerwono-brunatnych plamek, które są właśnie zbiorniczkami hyperycyny.

Oprócz tego związku w dziurawcu znajdziemy inne antranoidy, a także flawonoidy (hyperozyd, rutyna, kwercetyna), garbniki, kwasy fenolowe, olejek eteryczny oraz witaminę C.

Zobacz również: Zioła na poprawę nastroju – jakie są naturalne antydepresanty?

Dziurawiec – właściwości

Ten szereg substancji farmakologicznie czynnych zapewnia zielu dziurawca liczne właściwości lecznicze. Do najważniejszych należą:

• działanie przeciwdepresyjne – za które odpowiada głównie hyperycyna. Powoduje ona pośrednio zwiększenie stężenia serotoniny w organizmie. Ten ważny neuroprzekaźnik odpowiada w dużej mierze za kontrolę naszego nastroju i samopoczucia. Serotonina nazywana jest „hormonem szczęścia”. Jej niski poziom powoduje obniżenie nastroju i zły humor. Dlatego dziurawiec wykazuje działanie przeciwdepresyjne, poprawiające nastrój, wyciszające oraz lekko uspokajające. Ma także korzystny wpływ na procesy poznawcze, pamięć i koncentrację, ponieważ łagodnie stymuluje funkcje układu nerwowego.
• działanie rozkurczowe – szczególnie chodzi tu o zdolności rozkurczania mięśni gładkich przewodu pokarmowego, przewodów żółciowych oraz w niewielkim stopniu układu moczowego. Za działanie spazmolityczne odpowiedzialne są flawonoidy. W pewnym stopniu wykazują one rozkurczowy wpływ także na naczynia krwionośne.
• działanie przeciwzapalne – związane z obecnością w surowcu hyperycyny, jej pochodnych oraz kwasów fenolowych. Składniki te hamują powstawanie czynników wywołujących i nasilających procesy zapalne.
• działanie przeciwdrobnoustrojowe – skierowane przede wszystkim przeciwko bakteriom i wirusom. Działanie to również związane jest z zawartością hyperycyny w dziurawcu.

Leki roślinne na uspokojenie i dobry sen

Hyperycyna

Jak widać, to głównie hyperycyna zapewnia roślinie działanie lecznicze na wielu poziomach. Jednocześnie jednak obecność tego związku nakazuje pewną ostrożność w stosowaniu dziurawca, ponieważ:

Hyperycyna + słońce = nadwrażliwość

Hyperycyna powoduje nasilenie wrażliwości na światło słoneczne. Jeśli stosujemy preparaty z dziurawca i jednocześnie eksponujemy się na działanie słońca, może to skutkować pojawieniem się uczulenia na skórze. Związek ten powoduje zwiększenie pochłaniania promieniowania ultrafioletowego przez skórę, co u bardziej wrażliwych osób może doprowadzić nawet do poparzeń słonecznych lub przebarwień na skórze.

Z tego też powodu warto wiedzieć, że hyperycyna jest związkiem o charakterze lipofilowym, czyli dobrze rozpuszcza się w tłuszczach i alkoholu. Będzie więc ona obecna w preparatach z dziurawca opartych na alkoholu (nalewka, wyciąg). Jeśli natomiast stosujemy tylko napar z dziurawca (ziołowa herbatka), sporządzony z suszu zalanego gorącą wodą, raczej nie znajdziemy w nim hyperycyny.

Niemniej, jeśli ktoś jest wyjątkowo wrażliwy na słońce i stosuje jakiekolwiek preparaty z dziurawca, powinien unikać w tym czasie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Zmniejszy się wówczas ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Zioła na trawienie – jakie są najlepsze?

Dziurawiec – zastosowanie

Biorąc pod uwagę działanie i właściwości lecznicze dziurawca zwyczajnego, można go zastosować w takich przypadłościach, jak między innymi:

• zaburzenia nastroju – przede wszystkim epizody depresyjne, a także stany przygnębienia, melancholii, obniżonego nastroju, podenerwowania czy nadmiernego napięcia emocjonalnego. Preparaty z dziurawca można podawać również w stanach lękowych, niepokoju, lękach nocnych (np. u dzieci). Jeśli jednak już stosujesz jakieś inne leki o działaniu przeciwdepresyjnym, nie sięgaj po dziurawiec na własną rękę. Zanim zdecydujesz się na zioła, skonsultuj się koniecznie z lekarzem prowadzącym lub farmaceutą ze względu na możliwość wystąpienia szkodliwych interakcji pomiędzy takimi preparatami
• stany zapalne – wskazania do stosowania dziurawca dotyczą głównie stanów zapalnych żołądka, błony śluzowej jelit, a także wątroby. Ziele dziurawca może się przydać między innymi w walce z bakterią Helicobacter pylori, ale również w przypadku innych zaburzeń związanych z dysfunkcją narządów trawiennych
• stany skurczowe mięśni gładkich przewodu pokarmowego – w wyniku których mogą się rozwinąć takie dolegliwości, jak: zaburzenia apetytu, zaburzenia wydzielania soków trawiennych, wzdęcia, niestrawność, biegunka, bóle brzucha czy nadmierna produkcja gazów jelitowych
• zranienia i zmiany skórne – wyciągi z dziurawca mogą być stosowane także zewnętrznie, ponieważ przyspieszają gojenie się ran i uszkodzeń skóry. Wykorzystuje się tu ściągające i antyseptyczne działanie rośliny. Można ją także zastosować w przypadku odmrożeń, wrzodów, ropni czy silnego trądziku. Naparem z dziurawca można płukać jamę ustną i gardło w stanach zapalnych oraz przy uszkodzeniach śluzówki
• bielactwo – w tym przypadku aplikuje się preparaty z dziurawca doustnie oraz zewnętrznie. Następnie te miejsca na skórze, które są pozbawione pigmentu, poddaje się naświetlaniu. Ponieważ hyperycyna jest jednym z najbardziej uwrażliwiających na światło słoneczne naturalnych związków, jest szansa, że taka terapia przynajmniej w pewnym stopniu przywróci właściwe ubarwienie skóry
• kamica żółciowa i moczowa – w tych schorzeniach przydają się rozkurczowe właściwości surowca. Przynosi on ulgę w dolegliwościach bólowych oraz stymuluje przepływ żółci. Ponadto dziurawiec wykazuje też działanie moczopędne, co sprzyja łatwiejszej eliminacji kamieni moczowych

Domowa apteczka ziołowa

Dziurawiec zwyczajny w homeopatii

Dziurawiec zwyczajny znalazł zastosowanie także w homeopatii, jako homeopatyczny hypericum perforatum. Pomocny jest przede wszystkim w stanach po urazie tkanki nerwowej. Może nas wesprzeć w takich sytuacjach jak np.:

• po zabiegu stomatologicznym
• po operacji
• w przypadku stłuczenia lub zgniecenia kończyny
• przytrzaśnięcie palca
• pogryzienie przez psa
• nadepnięcie na gwóźdź, kolec lub inny ostry przedmiot
• głębokie skaleczenia, przecięcia i zranienia, szczególnie w silnie unerwionych i wrażliwych miejscach – palce, podeszwy stóp, wargi, paznokcie

Przydaje się w ostrych stanach pourazowych, pomaga zwalczyć ból i przyspieszyć regenerację uszkodzonych tkanek.

W jakiej postaci najlepiej stosować ziele dziurawca?

W przypadku tej szczególnej rośliny wskazania do jej zastosowania wiążą się z tym, w jakiej postaci jej używamy.

Napar i herbata z dziurawca

Dziurawiec najczęściej jest dostępny w postaci suszu (lub gotowych saszetek fix) do sporządzania naparów i herbatek.

Aby przygotować napar z dziurawca, należy jedną czubatą łyżkę stołową ziela zalać 250 ml wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na około 15 minut. Po tym czasie przecedzić i pić ciepły płyn.

Można pić napar z dziurawca przed posiłkiem, aby pobudzić wydzielanie soków trawiennych oraz produkcję żółci i wspomóc trawienie. Herbatka z dziurawca pita po posiłku zapobiega wzdęciom i innym dolegliwościom pokarmowym, działa rozkurczowo i ułatwia pracę narządów trawiennych.

Odwar z dziurawca

Z suszonego ziela można także sporządzić odwar. W tym celu zalewamy łyżkę suszu szklanką wody i gotujemy na bardzo małym ogniu, nie doprowadzając do wrzenia. Po 5 minutach od zagotowania odwar jest gotowy. Odwar ma takie samo zastosowanie jak napar.

Wyciąg z dziurawca

W aptekach i sklepach zielarskich dostępny jest również wyciąg z dziurawca. Ponieważ jest on sporządzony na bazie alkoholu, będzie zawierał hyperycynę, która rozpuszcza się w roztworach alkoholowych. W związku z tym wyciągi z dziurawca znajdą zastosowanie w leczeniu depresji i zaburzeń nastroju.

Na rynku obecne są także preparaty z dziurawcem w postaci tabletek, kapsułek, nalewki czy soku.

Naturalne sposoby na oczyszczenie wątroby

Dziurawiec – czy są jakieś przeciwwskazania do stosowania tego zioła leczniczego?

Stosując jakiekolwiek preparaty z dziurawcem, trzeba zachować szczególną ostrożność, jeżeli jednocześnie przyjmujemy inne leki konwencjonalne. Wiąże się to z faktem, że związki zawarte w dziurawcu mogą osłabiać działanie wielu leków, przyspieszając ich metabolizm i zmniejszając ich wchłanianie przez organizm.

Warto pamiętać o tej ważnej informacji, ponieważ te interakcje dotyczą przede wszystkim leków stosowanych w poważnych chorobach przewlekłych. Dziurawiec może zaburzać absorbcję leków przyjmowanych np. w schorzeniach nowotworowych, w przypadku AIDS, a także leków hormonalnych, przeciwzakrzepowych, nasercowych, niektórych sterydowych oraz przeciwdepresyjnych i uspokajających.

Źródła:

1. https://www.labofarm.pl/encyklopedia-ziol/dziurawiec-zwyczajny/
2. https://www.izielnik.pl/blog/dziurawiec-wlasciwosci-lecznice-i-zastosowanie
3. https://www.medonet.pl/zdrowie,dziurawiec-zwyczajny—wlasciwosci-i-zastosowanie,artykul,1726116.html#:~:text=Dziurawiec%20mo%C5%BCna%20stosowa%C4%87%20w%20schorzeniach,mi%C4%99%C5%9Bnie%20g%C5%82adkie%20umiejscowione%20w%20przewodzie
4. Pharmindex Kompendium Leków 2007
5. Turek S., Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze. Postępy Fitoterapii, 3-4/2005. http://www.czytelniamedyczna.pl/2579,ziele-dziurawca-zwyczajnego-skadniki-czynne-i-potencjalne-zastosowania-lecznicz.html
6. https://www.panacea.pl/print.php?what=article&id=2306