Spis treści
Co to jest biegunka podróżnych?
Potoczne nazwy tej choroby już znamy. Medyczne określenie jest bardziej dosłowne: diarrhoea viatorum, co w dokładnym tłumaczeniu z języka łacińskiego oznacza właśnie biegunkę podróżnych. Czy to znaczy, że dotyka osób, które są w drodze? Raczej nie!
Biegunka podróżnych pojawia się już po dotarciu na miejsce, zwykle w 2–4 dobie pobytu, o ile wybraliśmy się na urlop do kraju wysokiego ryzyka (m.in. Indie i kraje sąsiadujące, państwa Afryki, Azji Południowo-Wschodniej i Ameryki Łacińskiej).
W zasadzie może jednak przytrafić się wszędzie tam, gdzie standardy higieniczne są niższe niż w ojczystym kraju turysty. Przyczyną biegunki podróżnych są najczęściej enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (ETEC), znacznie rzadziej inne bakterie (Salmonella, Shigella, Campylobacter). Około 5-10 proc. osób choruje z powodu wirusów, a w 5 proc. przypadków odpowiedzialne są pasożyty (m.in. Entamoeba histolytica – pełzak czerwonki, Giardia intestinalis – lamblia jelitowa).
Objawy biegunki podróżnych
Biegunka podróżnych zaczyna się nagle, a jej charakterystycznymi objawami są:
- częste wizyty w toalecie
- rzadka konsystencja kału
- bóle brzucha
- gorączka (50-70 proc. chorych)
- nudności
- wymioty
- parcie na stolec
- osłabienie
- brak apetytu
Choroba u większości chorych ma stosunkowo lekki przebieg i ustępuje samoistnie, ale bywa i tak, że wymaga leczenia antybiotykami, a nawet hospitalizacji (najczęściej komplikacje dotyczą małych dzieci i osób przewlekle chorych).
Jak uniknąć biegunki podróżnych? 4 zasady profilaktyki przeciwbiegunkowej
1. Przed wyjazdem i w trakcie pobytu przyjmuj probiotyki
Spośród wielu szczepów bakterii probiotycznych, które mają we wskazaniach zapobieganie biegunce podróżnych najlepiej sprawdzają się dwa:
- Lactobacillus GG
- Saccharomyces boulardii
Powinny być stosowane na kilka dni przed wyjazdem rano i wieczorem, a terapię trzeba kontynuować również na miejscu. Najważniejszy zatem jest wybór odpowiedniego preparatu, czyli takiego, który gwarantuje obecność żywych bakterii podczas przechowywania go poza lodówką (są probiotyki, które można trzymać w temperaturze do 25 stopni C).
2. Uważaj na to, co jesz i pijesz
Do zakażenia dochodzi najczęściej po zjedzeniu zanieczyszczonych pokarmów lub napojów. Dlatego, jak doradza ekspert Głównego Inspektoratu Sanitarnego, stosuj zasadę: ugotuj, upiecz, obierz lub zapomnij! (1).
Zrezygnuj zatem z sałatek i owoców prosto z bazaru. Wodę także pij wyłącznie przegotowaną lub butelkowaną, nie używaj lodu do napojów (zwykle robiony jest z surowej wody, a niektóre bakterie potrafią przetrwać w niskiej temperaturze).
3. Dbaj o czystość i higienę
Dokładnie myj ręce, zwłaszcza przed jedzeniem oraz po skorzystaniu z toalety – zawsze używaj mydła i spłukuj dłonie pod bieżącą wodą przez ok. 30 sekund. Staraj się nie korzystać z suszarek elektrycznych (TU dowiesz się dlaczego), a wychodząc z toalety drzwi otwieraj łokciem (klamki to prawdziwe siedlisko bakterii)!
Uwaga! Są także zalecenia, by do mycia zębów używać wody butelkowanej lub przegotowanej.
4. Jeśli jesteś w grupie wysokiego ryzyka, rozważ profilaktyczną antybiotykoterapię
W wyjątkowych przypadkach można zastosować krótkoterminową profilaktykę biegunki podróżnych przy użyciu antybiotyków. Dotyczy to jednak bardzo niewielkiej grupy osób np. pacjentów z bezkwaśnością żołądka, cukrzycą, niedoborami odporności i przyjmujących leki immunosupresyjne, a także tych, którzy wyjeżdżając wcześniej za każdym razem chorowali na biegunkę podróżnych (co może świadczyć o predyspozycji do takich infekcji).
Można rozważyć tę metodę także wówczas, gdy kilkudniowy wyjazd wiąże się z ważnymi zobowiązaniami służbowymi (i nie można sobie pozwolić na pozostanie w łóżku). Zawsze jednak konieczna jest konsultacja z lekarzem. Jeśli uzna takie postępowanie za właściwe, zleci prawdopodobnie jeden z dwóch antybiotyków: rifaksyminę lub fluorochinolon, zwykle przez 3 dni.
Biegunka podróżnych – jak szybko wrócić do formy?
Jeśli jednak, mimo stosowania zasad profilaktyki przeciwbiegunkowej, do zakażenia dojdzie można złagodzić jego przebieg i skrócić czas trwania infekcji.
- Najlepiej zastosować jednodniową dietę – jeść jedynie gotowane dania lekkostrawne w niewielkich ilościach (np. ryż na wywarze warzywnym), jednak nie jest zalecana całkowita głodówka. Pokarm działa bowiem korzystnie na przewód pokarmowy, bo sprzyja regeneracji enterocytów (komórek nabłonka jelit), uszkodzonych podczas procesu zapalnego.
- Koniecznie trzeba w tym czasie pamiętać o dobrym nawodnieniu organizmu – powinno się wypijać minimum dwa litry butelkowanej wody mineralnej albo lekkiej herbaty (im bardziej gwałtowna biegunka tym więcej). Pamiętajmy o tym, by pić powoli, jednorazowo nie więcej niż pół szklanki (w przypadku wymiotów jedynie po kilka łyków).
- Można również zastosować gotowe preparaty nawadniające zawierające glukozę oraz elektrolity (sole mineralne), które organizm traci podczas biegunki. Przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) najbardziej jednak zalecany jest płyn nawadniający o niższej osmolarności nazwany WHO-ORS. Przygotowuje się go rozpuszczając w litrze przegotowanej wody: 2,6 g chlorku sodu, 1,5 g chlorku potasu, 2,9 g cytrynianu trójsodowego i 13,5 g glukozy (2, 3).
- Na początku biegunki można zastosować lek przeciwbakteryjny nifuroksazyd albo preparat hamujący perystaltykę jelit – loperamid (uwaga! niezalecany w czasie ciąży!). Należy tylko pamiętać, że loperamid może hamować oczyszczanie przewodu pokarmowego z toksyn, a tym samym wydłużać czas trwania choroby. Coraz częściej lekarze medycyny tropikalnej sugerują, by biegunkę podróżnych leczyć od początku kombinacją loperamidu i antybiotyku, który powinien być dobrany w zależności od regionu w którym chory przebywa, gdyż w różnych miejscach na świecie dominują inne patogeny – to pozwala na rzeczywiste ograniczenie infekcji do 1-2 dni (4).
- Warto wspomóc się również homeopatią. W biegunce przyda nam się homeopatyczne aloe i arsenicum album – można je stosować także u kobiet ciężarnych. Gdy dojdzie do odwodnienia, dobrze jest dołączyć także homeopatyczną chinę rubra. Osoby, które czują się osłabione powinny pozostać w łóżku aż do ustąpienia objawów (zwykle po 1-3 dniach).
Apteczka podróżnika – jak ją skompletować?
Najważniejsze preparaty, które dobrze mieć ze sobą w podróży:
- probiotyk (na każdy dzień pobytu 2 kapsułki na osobę)
- loperamid i/lub nifuroksazyd
- saszetki z płynem nawadniającym (do rozpuszczenia w wodzie) lub składniki na płyn WHO-ORS
- antybiotyki – przed wyjazdem warto pójść do lekarza, by przepisał odpowiedni (stosowny do wrażliwości bakterii najczęściej wywołujących biegunkę w rejonie planowanej podróży) preparat, który należy wykupić i zabrać na wyjazd.
W podróż warto również zabrać ze sobą homeopatyczny aloe (przydatny przy ostrej biegunce) oraz homeopatyczną chinę rubra (pomoże, gdy dojdzie do odwodnienia).
Biegunka podróżnych – kiedy do lekarza?
Jeśli choroba nie mija po 2-3 dobach albo pojawią się wzdęcia brzucha czy też domieszka krwi lub śluzu w stolcu koniecznie trzeba zasięgnąć porady miejscowego lekarza, gdyż mogą to być objawy zakażenia np. amebozą.
Inne alarmujące objawy u chorych z biegunką podróżnych:
- wodniste wypróżnienia powyżej 10 na dobę (zwłaszcza w rejonach zagrożonych cholerą)
- wysoka gorączka (zwłaszcza w krajach, gdzie występuje malaria)
- silne wymioty, które mogą doprowadzić do ciężkiego odwodnienia wymagającego leczenia kroplówkami nawadniającymi
Konsultacja lekarska jest wskazana także w przypadku dzieci, osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle chorych.
Uwaga! Jeśli biegunka nawet nie jest bardzo silna, ale nie mija w ciągu kilku dni, a zdarza się, że nawet tygodni, gdyż czasem dolegliwości utrzymują się nawet już po powrocie do kraju, warto wykonać badanie mikroskopowe kału na obecność pasożytów. Być może konieczne będzie leczenie przeciwpasożytnicze.
Źródła:
- https://gis.gov.pl/wypoczynek/podrozowania-do-egzotycznych-zakatkow-swiata/
- https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/69227/WHO_FCH_CAH_06.1.pdf;jsessionid=A571C7EC07AD7F9580F97882A5BAE56F?sequence=1
- https://www.medycynatropikalna.pl/chorobazakazna/16/biegunka-podroznych
