Istotą choroby są zaburzenia genetyczne powodujące uszkodzenie bariery naskórkowej. Skóra osoby chorej na AZS jest nieprawidłowo zbudowana. Prawidłowa bariera naskórkowa stanowi fizyczną i czynnościową ochronę przed alergenami, drobnoustrojami, toksynami i utratą wilgoci.
U chorych na atopowe zapalenie skóry tak się nie dzieje. Skóra jest jakby „dziurawa” i dlatego przepuszcza do wnętrza organizmu różne alergeny i zanieczyszczenia, co prowadzi do rozwoju zapalenia. Od wewnętrznej strony skóra też nie jest szczelna, przez co traci wodę i staje się przesuszona. To zaś wywołuje silny świąd.
Spis treści
Atopowe zapalenie skóry i choroby towarzyszące
Atopowe zapalenie skóry dość często współistnieje z innymi chorobami atopowymi, takimi jak astma, alergiczny nieżyt nosa, oraz nietolerancją lub alergią pokarmową. Statystycznie rzecz ujmując, 30–40 proc. pacjentów, którzy chorują na atopowe zapalenie skóry, ma choroby współistniejące. Przede wszystkim jest to astma i alergiczny nieżyt nosa. To atopicy, u których doszło do rozwoju tzw. marszu alergicznego, czyli przechodzenia jednej choroby w drugą.
Nie każdy pacjent z atopowym zapaleniem skóry ma atopię. U niektórych osób z AZS może występować także nietolerancja lub alergia pokarmowa. Warto tu podkreślić, że są to odmienne jednostki chorobowe, które nie wywołują atopowego zapalenia skóry.
Jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci?
Przyczyny AZS
Aby rozwinęło się atopowe zapalenie skóry, muszą współistnieć ze sobą czynniki genetyczne, immunologiczne i środowiskowe. Wiadomo także, że chorobie sprzyja zanieczyszczone środowisko, palenie papierosów, częste przebywanie w przesuszonych pomieszczeniach, noszenie na „gołą” skórę wełnianych ubrań.
Ostatnio coraz częściej podkreśla się, że karmienie piersią do 4–5 miesiąca życia dziecka jest pierwotną profilaktyką chroniącą dziecko przez rozwojem AZS.
Kto choruje na atopowe zapalenie skóry?
AZS występuje głównie u dzieci, ale dorośli też chorują. Większość przypadków choroby rozwija się do 5. roku życia. Choroba może się pojawić także później – u nastolatków lub osób dorosłych. Zwykle jednak po czasie występowania intensywnych objawów w dzieciństwie w okresie dojrzewania choroba się wycisza.
Objawy AZS
Wspólnym objawem występującym u chorych na atopowe zapalenie skóry jest świąd i suchość skóry. Odczyny zapalne mają różną lokalizację w zależności od wieku pacjenta.
- U niemowląt pojawiają się głównie na skórze twarzy, ale mogą występować również zmiany wypryskowe na rękach i stopach.
- W wieku przedszkolnym zmiany zapalne pojawiają się głównie w zgięciach łokciowych i pod kolanami. Mogą też być widoczne na nadgarstkach. Zdarza się także, że zapalenie obejmuje ponad 90 proc. skóry.
- U osób dorosłych zmiany pojawiają się na skórze twarzy, szyi, w zgięciach łokciowych i podkolanowych. U wielu osób skóra jest pogrubiała – często porównuje się ją do skóry słonia.
Największym problemem terapeutycznym u chorych na AZS jest świąd. Bardzo wielu pacjentów z atopowym zapaleniem skóry ma problemy psychologiczne, ponieważ często są stygmatyzowani. Tę chorobę po prostu widać. Drapanie się zwraca uwagę otoczenia i bywa przyczyną drwin. Rozdrapana skóra lub widoczne na niej zmiany zapalne przyczyniają się do niskiej samooceny chorego i unikania kontaktów towarzyskich. Dodatkowym problemem dla pacjentów mogą być także nadkażenia bakteryjne i wirusowe powstałych ran.
Warto pamiętać, że objawy atopowego zapalenia skóry nasilają się pod wpływem czynników środowiskowych (np. zanieczyszczonego powietrza), stresu, infekcji, obniżenia odporności, nadmiernego wysiłku fizycznego, noszenia wełnianej odzieży oraz – przy współistnieniu nietolerancji lub alergii pokarmowej – niewłaściwej diety.
Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry?
Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry stawia się na podstawie obrazu klinicznego, czyli mówiąc najprościej, na podstawie wyglądu skóry. Oczywiście konieczne jest sprawdzenie, czy dziecko nie cierpi np. na łojotokowe zapalenie skóry, czy nie jest to wyprysk lub inne schorzenie skóry. U pacjentów dorosłych zawsze pobiera się wycinek do badania histopatologicznego, aby mieć pewność, że nie mamy do czynienia z chłoniakiem, czyli ciężką chorobą onkologiczną.
Generalnie nie ma badań laboratoryjnych, które jednoznacznie wskażą, że jest to lub nie jest atopowe zapalenie skóry. Prawidłowe postawienie diagnozy w bardzo dużym stopniu zależy od doświadczenia lekarza. Lekarz dermatolog powinien być dla chorego na AZS przewodnikiem, który wraz z innymi specjalistami będzie prowadził leczenie. Jeżeli oprócz atopowego zapalenia skóry pacjent ma alergię, należy współpracować z alergologiem. Kiedy pacjent psychicznie nie radzi sobie z chorobą, prosimy o pomoc psychiatrę lub psychologa.
Atopowe zapalenie skóry to choroba kapryśna, która raz się zaostrza, a raz wchodzi w okres remisji. Dlatego tak ważne jest, aby obraz schorzenia znali także lekarze rodzinni, do których łatwiej można się umówić na wizytę niż do dermatologa.
Kąpiele lecznicze na atopowe zapalenie skóry dla dzieci i dorosłych
Leczenie AZS
Terapia jest uzależniona od postaci atopowego zapalenia skóry. Nieco inne jest postępowanie przy łagodnej postaci choroby, a inne będzie przy ciężkim przebiegu. Ale w każdym przypadku, niezależnie od zaawansowania choroby, ważne jest stosowanie emolientów, czyli preparatów, które należy traktować jako leki, a nie kosmetyki. To podstawa leczenia, ponieważ uzupełnia niedobory bariery naskórkowej, lipidy. Mówiąc obrazowo, emolienty „zaklejają” niedoskonałości skóry. Dzięki nim „nakładamy” na skórę płaszcz ochronny.
Przy niewielkich zmianach zapalnych na skórze stosuje się leczenie miejscowe w postaci kremów czy maści. Aplikuje się miejscowo sterydy, inhibitory kalcyneuryny. Jeżeli stan skóry się nie poprawia, wprowadza się leczenie ogólne, fototerapię lub leki immunosupresyjne (jak np. cyklosporyna, metotreksat).
Teoretycznie istnieje także możliwość zastosowania leku biologicznego (przeciwciało monoklonalne), który jest lekiem zarejestrowanym, ale niestety poza refundacją NFZ. Lek podaje się pod skórę. Niestety, dla polskich pacjentów terapia biologiczna jest niedostępna ze względu na bardzo wysoką cenę leku. Zarówno pacjenci, jak i lekarze bardzo czekają na tę refundację, ponieważ lek wykazuje dużą skuteczność i w krótkim czasie pozwala złagodzić dokuczliwy świąd, poprawić jakość snu oraz przywrócić chorym radość życia.
Czy trzeba być na diecie? Tylko wtedy, gdy oprócz atopowego zapalenia skóry u pacjenta stwierdza się nietolerancję lub alergię pokarmową. Unikanie pokarmów, które mogą być przyczyną bólu brzucha, kolki u małych dzieci, wymiotów, jest bardzo wskazane, ponieważ mogą one zaostrzać także objawy choroby podstawowej, czyli AZS.
Życie z AZS
Atopowe zapalenie skóry to schorzenie, które wymaga od pacjenta dużej cierpliwości, bo – jak zostało już powiedziane – może nawracać, zaostrzać się i wchodzić w fazę remisji. Niestety, AZS nie można całkowicie wyleczyć, ale poprzez odpowiednie postępowanie można nad nim panować i dzięki temu prowadzić normalne i aktywne życie.
AZS nie jest przeciwskazaniem do uprawiania sportu, pływania w jeziorze czy basenie. Trzeba tylko pamiętać o tym, aby właściwie i systematycznie dbać o skórę, czyli np. po basenie wziąć prysznic i ponownie nałożyć na skórę emolient.
Obecnie żyjemy w trudnych dla wszystkich czasach pandemii koronawirusa. Dlatego warto podkreślić, że chorzy na AZS mogą i powinni nosić maseczki i starannie myć i dezynfekować ręce. W aptekach i drogeriach dostępne są bakteriobójcze żele z kwasem hialuronowym, który ogranicza wysuszające działanie alkoholu, dzięki czemu jest łagodny dla wrażliwej skóry dłoni.
Kosmetyki dla dzieci – jak wybrać bezpieczne?
Badania wśród pacjentów chorych na atopowe zapalenie skóry
Jak pokazują wyniki raportu „Sytuacja osób dorosłych chorujących na atopowe zapalenie skóry w Polsce” przygotowanego przez AMICUS Fundację Łuszczycy i ŁZS we współpracy z dr Małgorzatą Gałązką-Sobotką, dyrektorem Center of Value Based Healthcare Uczelni Łazarskiego, pacjenci z AZS są nadal stygmatyzowani i nie są otoczeni właściwą opieką przez system, zarówno jeśli chodzi o multidyscyplinarną i koordynowaną opiekę, jak również o dostęp do nowych form leczenia.
- Ponad 93 proc. pacjentów deklaruje, że atopowe zapalenie skóry obniżyło jakość ich życia, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie, zarówno społeczne, jak i zawodowe, a blisko 34 proc. ocenia aktualnie zastosowane leczenie jako nieskuteczne.
- W porównaniu ze zdrowymi osobami pacjenci z AZS mają o 44 proc. większe ryzyko myśli samobójczych i o 36 proc. większe ryzyko prób samobójczych.
- Obecnie ocenia się, że aż 30–40 proc. pacjentów ze schorzeniami skóry wymaga opieki psychiatrycznej lub psychologicznej. Niestety, jak wynika z raportu, aż 86 proc. pacjentów nigdy nie otrzymało propozycji skorzystania z takiej konsultacji.
- Prawie 91 proc. uczestników badania czuje zakłopotanie z powodu wyglądu skóry (24 proc. bardzo mocno, 28 proc. mocno, 39 proc. trochę). W efekcie chorzy wolą wychodzić z domu, dopiero gdy zrobi się ciemno, lub w trakcie zaostrzenia izolują się od świata zewnętrznego. Cierpią wszyscy – pacjenci i ich najbliżsi.
- Ponad 68 proc. odczuwa strach przed nawiązywaniem nowych relacji oraz obawia się, że nowo poznane osoby wystraszą się choroby. Bojąc się odrzucenia ze strony innych, chorzy wycofują się. Często czują się gorsi, napiętnowani i wykluczeni z życia społecznego, a w konsekwencji wielu z nich cierpi na poważne problemy psychiczne.
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/40102,rozpoznawanie-i-leczenie-atopowego-zapalenia-skory-u-dzieci-i-doroslych
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/62304,atopowe-zapalenie-skory-azs-u-dzieci
