Większość pacjentów, którzy zgłaszają się do mnie z prośbą o pomoc to osoby cierpiące z powodu bólu pleców. Wielu z nich przynosi na wizytę badania obrazowe: RTG lub rezonans magnetyczny (MRI).
Zauważyłem, że wynik tych badań jest przez nich często traktowany jak rodzaj ostatecznego wyroku – czytają w opisie, że mają zmiany zwyrodnieniowe lub przepuklinę i są przekonani, że to ciężka choroba. Są przestraszeni i zrezygnowani.
Tymczasem różnego rodzaju zmiany w obrębie kręgosłupa są w większości efektem naturalnego procesu starzenia i wcale nie muszą oznaczać poważnej dysfunkcji. Potwierdza to nie tylko moje doświadczenie, ale także liczne badania naukowe dotyczące rezonansu magnetycznego.
Kręgosłup na kwarantannie – jak uśmierzyć ból pleców od siedzenia?
Spis treści
Biegacz na emeryturze
Jakiś czas temu przyszedł do mnie 38 letni pacjent. We wstępnej rozmowie powiedział, że od tygodnia ma ostry ból pleców. Był już u lekarza ortopedy i dostał skierowanie na badanie rezonansem magnetycznym. Zamiast czekać w kolejce ok. 4 miesięcy, wykonał badanie prywatnie. Pokazał mi opis swojego badania:
„Dehydratacja i obniżenie wysokości krążków międzykręgowych L4/L5 i L5/S1 z towarzyszącymi zaostrzeniami na krawędziach trzonów niewielki ześlizg tylny L5 (ok. 4 mm) i centralno-prawostronna tylna przepuklina obniżonego krążka L5/S1 zmniejszają wym. A-P kanału na tej wysokości o ok. 6 mm (do ok. 10 mm), modelując worek oponowy”.
Staw kolanowy – jakie mogą być z nim problemy?
Wszystko to brzmiało dla niego przerażająco. Poszedł z wynikiem badania do lekarza, który potwierdził, że widać zmiany zwyrodnieniowe w dolnym odcinku kręgosłupa, zalecił leki przeciwbólowe, napomknął coś o mało inwazyjnych operacjach dyskopatii.
Dla osoby aktywnej, wysportowanej, taka diagnoza zabrzmiała jak wyrok. Przyszedł do mnie załamany – był pewien, że będzie musiał skończyć z bieganiem, które tak uwielbia. Martwił się, że czeka go operacja, po której będzie mógł wykonywać jedynie lekkie ćwiczenia rehabilitacyjne.
Z tego młodego, pełnego sił mężczyzny uleciał cały optymizm, chęć do życia. Rozmawiał ze mną tak, jak gdyby jutro miał się udać na emeryturę…
– Zaraz, zaraz, nie tak szybko z tą emeryturą – uśmiechnąłem się. – Takie wyniki badań, jakie pan mi pokazuje będzie miała większość osób w pana wieku, a nawet osób zdecydowanie młodszych.
Bieganie w upale – jak to robić bezpiecznie?
Najważniejszy jest wywiad z pacjentem
Warto wiedzieć, że badanie obrazowe choć rzeczywiście jest bardzo dokładne i dużo w nim widać, to niestety jest mało specyficzne. Oznacza to, że wcale nie wiemy czy zmiany, które widzimy, są prawdziwą przyczyną bólu.
Kto odczytuje wyniki rezonansu magnetycznego?
Na badanie RM czyli rezonansu magnetycznego kieruje lekarz specjalista np. neurolog czy ortopeda. Pacjent przychodzi ze skierowaniem do pracowni RM gdzie zostaje wykonane badanie. Przeprowadza je oraz opisuje lekarz radiolog. Lekarz tej samej specjalizacji wykonuje i opisuje także inne badania obrazowe takie jak np. tomografia komputerowa TK. Co bardzo ważne – badania obrazowe powinny być przeprowadzane na nowoczesnym sprzęcie oraz wykonywane przez doświadczonego specjalistę. Od dokładności sprzętu oraz od doświadczenia i umiejętności radiologa zależy bardziej lub mniej dokładny wynik badania. Po wykonaniu rezonansu magnetycznego, pacjent powinien zgłosić się do lekarza kierującego na badanie. I to on na podstawie zleconych badań i wywiadu medycznego stawia diagnozę oraz podejmuje decyzje dotyczące dalszego leczenia. Lekarz może także skonsultować się z innymi ekspertami np. fizjoterapeutą, którzy pogłębią diagnostykę i pomogą w dalszej terapii chorego.
Żeby postawić prawidłową diagnozę, przede wszystkim muszę zebraniu dokładny wywiad i wykonać badanie podstawowe – pacjent wykonuje zlecone przeze mnie ruchy – skłony, obroty etc, a ja sprawdzam, w którym miejscu i w jakiej sytuacji występuje ból.
Po takim badaniu doszedłem do wniosku, że przyczyna bólu kręgosłupa wcale nie jest taka oczywista. Złożyło się na nią wiele problemów m.in. opisane w rezonansie „dehydratacja” (czyli po prostu odwodnienie) i przepuklina dysku, ale również siedząca praca, przeciążenie podczas treningu.
Pacjent powiedział mi także podczas wywiadu, że bardzo się ostatnio stresował, źle spał. Dopiero te wszystkie czynniki razem doprowadziły do wystąpienia silnego stanu zapalnego w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, co chory odczuwał jak silny, promieniujący ból.
Ważne było także to, że natężenie tego bólu od jakiegoś czasu ustępowało. Owszem odczuwał jeszcze pewne ograniczenia w zakresu ruchu, ale zdecydowanie mniejsze niż było to kilka dni temu. To ogromnie ważny sygnał. Ponieważ gdyby przyczyną bólu były poważne zmiany w strukturach kręgosłupa, ból raczej by się nasilał i nie mijał tak szybko.
Uspokoiłem więc mojego pacjenta i zaproponowałem wdrożenie indywidualnie zaplanowanych dla niego ćwiczeń fizycznych, by szybciej wrócił do aktywności.
Trener personalny – czy warto z nim ćwiczyć?
Ćwiczyliśmy wspólnie kilka razy. Ból co prawda utrzymywał się jeszcze przez tydzień, ale tylko rano i po długim siedzeniu. Zakres ruchu powrócił w pełni, Piotr mógł bez problemu się schylać. Zaczął też wykonywać ćwiczenia siłowe i stopniowo zwiększał objętość swojego treningu biegowego.
Gdyby teraz wykonał ponownie rezonans, nadal byłyby na nim widoczne zwyrodnienia i przepuklina. Ale te zmiany tak naprawdę nie przeszkadzają mu ani w normalnym codziennym funkcjonowaniu, ani w bieganiu.
Kinesiotaping – czym jest i na co pomagają tejpy?
Kiedy warto wykonać badanie rezonansem magnetycznym?
Czy więc warto było wykonać w tym przypadku szczegółowe i drogie badanie? Najnowsze wytyczne mówią, że NIE.
Badanie obrazowe jest bardzo pomocne jako badanie dodatkowe. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi opublikowanymi przez Lancet, warto je wykonać kiedy objawy są nietypowe lub utrzymują się niepokojąco długo. Pozwala ono wykluczyć różne poważniejsze schorzenia, takie jak złamanie trzonu kręgu, nowotwór czy gruźlica kości.
Jednak należy zachować dużą ostrożność w formułowaniu stwierdzeń na temat stanu pacjenta w oparciu o sam wynik rezonansu. Dzięki systematycznym przeglądom badań wiemy, że zmianom zwyrodnieniowym wcale nie musi towarzyszyć ból.
Często brak wiedzy i obawy związane z interpretacją wyników badań prowadzą do świadomego ograniczania aktywności fizycznej, co zdecydowanie działa na niekorzyść pacjentów.
Chory kręgosłup – jakie mogą być nietypowe objawy?
Zdarza się, że wiedza na temat zmian w obrębie kręgosłupa wywołuje u pacjenta tzw. efekt nocebo, co w znacznym stopniu utrudnia powrót do pełnej sprawności.
Co więc robić, gdy boli kręgosłup?
Przede wszystkim udać się do doświadczonego fizjoterapeuty, który sprawdzi jaka jest przyczyna bólu. Jesteśmy w tym kierunku dobrze przeszkoleni, i jeśli znajdziemy jakiekolowiek objawy świadczące, że ból jest objawem poważnego schorzenia, na pewno skierujemy pacjenta na dalszą diagnostykę do ortopedy lub neurochirurga.
Jednak większość problemów z kręgosłupem jest efektem przeciążeń, do jakich dochodzi, gdy godzinami siedzimy przy komputerze w wymuszonej pozycji i mało się ruszamy. W większości przypadków dobrze zaplanowany program ćwiczeń rehabilitacyjnych pomoże w pełni wrócić do zdrowia i do aktywności.
Hubert Pawlin, fizjoterapeuta
nr pwk. 45397
Źródła:
- Brinjikji, W. Systematic Literature Review of Imaging Features of Spinal Disorders in Asymptomatic Population. Am J Neuroradiology. 2014.
- Savage RA1, Whitehouse GH, Roberts N.The relationship between the magnetic resonance imaging appearance of the lumbar spine and low back pain, age and occupation in males. Eur Spine J. 1997;6(2):106-14.
- Chiu, C. et al. The probability of spontaneous regression of lumbar herniated discs. A systematic review. Clinical Rehab. 2015, Vol. 29(2) 184–195
- Nadine E. Foster et al. Prevention and treatment of low back pain: evidence, challenges, and promising directions. Lacet 2018; 391:2368-83
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4464797/
