Wiele badań potwierdza prozdrowotne działanie bakterii probiotycznych. Okazuje się, że korzystny wpływ na zdrowie może mieć nie tylko suplementowanie szczepów probiotycznych o udokumentowanym działaniu klinicznym na ludzki organizm, ale także substancji przez nie wytwarzanych.
Spis treści
Czym jest maślan sodu?
Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego – najbardziej znanego postbiotyku, czyli substancji wytwarzanej przez bakterie jelitowe (postbiotyki to także produkty rozpadu bakterii, np. fragmenty ich ścian komórkowych, które także mogą mieć działanie lecznicze). Kwas masłowy jest jednym z kluczowych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które powstają w jelicie grubym dzięki fermentacji błonnika pokarmowego przy udziale bakterii probiotycznych.
W jego syntezie uczestniczą głównie bakterie fermentujące cukry (np. Clostridium spp., Eubacterium spp., Fusobacterium spp., Butyrivibrio spp., Megasphaera elsdenii i Mitsuokella multiacida). Substratem, z którego w wyniku fermentacji powstaje kwas masłowy, jest błonnik zawarty w warzywach, owocach i produktach pełnoziarnistych, w szczególności owsianych, oraz nasionach [1].
Kwas masłowy odżywia komórki nabłonka jelita grubego (kolonocyty) i przyspiesza ich regenerację. W wielu chorobach przewodu pokarmowego jego produkcja zostaje ograniczona. Przyczyną niedoboru może być także dieta uboga w błonnik oraz dysbioza, czyli zaburzenie równowagi flory jelitowej. Gdy brakuje odpowiednich szczepów bakterii jelitowych, kwas masłowy nie powstaje w odpowiednich ilościach.
Głównym atutem prozdrowotnym kwasu masłowego jest jego działanie przeciwzapalne oparte na hamowaniu aktywności cytokin prozapalnych. Wspiera także tzw. barierę jelitową, która „pilnuje”, żeby ze światła jelita do krwi przenikały wyłącznie potrzebne i bezpieczne substancje. Korzystne działanie kwasu masłowego na błonę śluzową jelita grubego zauważono już pod koniec lat 90. ubiegłego wieku. Zrodził się wówczas pomysł na jego suplementację.
Dlaczego maślan sodu, a nie kwas masłowy?
Nietrwałość kwasu masłowego i jego nieprzyjemny zapach (zjełczałego masła) okazały się sporym utrudnieniem w jego suplementacji. Kiedy próbowano podawać go w postaci suplementu, okazało się, że wchłania się w wyższych partiach przewodu pokarmowego i prawie w ogóle nie dociera do jelita grubego, gdzie jest najbardziej potrzebny. Dlatego pojawił się pomysł podawania go w postaci wlewek doodbytniczych. Tej postaci nie akceptowali jednak pacjenci. Wówczas naukowcy postanowili użyć soli kwasu masłowego – maślanu sodu. Jego cząsteczki rozpadają się na jony maślanowe i sodowe, które są następnie transportowane ze światła jelita przez błonę komórkową do wnętrza kolonocytów.
Maślan sodu, podobnie jak kwas masłowy, wspomaga namnażanie i regenerację kolonocytów, działa korzystnie na barierę jelitową oraz zmniejsza stan zapalny. Inne korzystne działanie maślanu sodu polega na hamowaniu namnażania komórek nowotworowych. Co ciekawe, dotyczy to nie tylko nowotworów okrężnicy, ale także piersi, trzustki czy nerek. Poza miejscowym działaniem w jelicie grubym naukowcy zauważyli również ogólnoustrojowe działanie maślanu – może wspomagać leczenie niedokrwistości, hipercholesterolemii, insulinooporności, a także obniżać ryzyko udaru niedokrwiennego.
Badania potwierdzają pozytywne działanie maślanu sodu, szczególnie przy długotrwałym stosowaniu. Pacjenci cierpiący na IBS w ciągu 6 tygodni suplementacji maślanu sodu zaobserwowali, że zmniejszyły się bóle brzucha oraz dyskomfort w jamie brzusznej, poprawił się rytm wypróżnień oraz ogólny komfort życia [2].
Maślan sodu a otyłość
Naukowcy zauważyli, że suplementacja maślanu sodu może wspomagać odchudzanie, szczególnie u osób, które spożywają zbyt dużo tłuszczów. Maślan sodu może wpływać na zmniejszenie apetytu, ponieważ zwiększa wydzielanie hormonu żołądkowo-jelitowego (GLP-1)odpowiedzialnego za uczucie sytości i opóźnienie opróżniania żołądka. Obniża też insulinooporność.
Jakie są skutki niedoboru kwasu masłowego?
Niedobór kwasu masłowego może wpływać na nasilenie stanu zapalnego i osłabienie bariery jelitowej, a to z kolei zwiększa ryzyko zakażeń jelitowych, biegunki oraz dolegliwości związanych z zespołem jelita nadwrażliwego. Okazuje się, że osoby cierpiące na IBS, szczególnie na jego biegunkową postać, mają znacząco obniżone stężenie maślanu w jelicie grubym.
Suplementacja maślanu sodu
W przypadku zdrowych osób, które stosują zbilansowaną dietę zawierającą błonnik oraz dbają o dobrą kondycję mikrobioty jelitowej, nie ma potrzeby suplementacji maślanu sodu, bo prawdopodobnie bakterie jelitowe syntetyzują kwas masłowy w wystarczających ilościach. Jeśli chcemy mieć pewność, że nasz organizm ma pod dostatkiem kwasu masłowego, zadbajmy przede wszystkim o zdrowie jelit oraz wysoką zawartość błonnika w codziennej diecie.
Suplementację warto natomiast rozważyć u osób z dolegliwościami jelitowymi oraz wszystkich tych, którzy nie tolerują diety wysokoresztkowej (z dużą zawartością błonnika).
W przypadku chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy zespół jelita drażliwego, a także choroby uchyłkowej i dysbiozy (czyli zaburzenia równowagi biologicznej między fizjologicznymi a patologicznymi szczepami bakterii jelitowych) stosowanie maślanu sodu oraz jego dawkowanie należy skonsultować z lekarzem.
Wybierając preparat maślanu sodu, warto wybrać preparat dojelitowy, czyli taki, który uwalnia się dopiero w jelitach. W przeciwnym razie maślan sodu nie dotrze do miejsca docelowego, czyli do jelita grubego.
Maślan sodu – przeciwwskazania
Lista przeciwwskazań do stosowania maślanu sodu jest bardzo krótka. Nie powinny po niego sięgać osoby uczulone na ten związek (to wyjątkowo rzadkie). Do suplementacji maślanem sodu ostrożnie powinny podejść osoby ze skłonnością do wzdęć, których powodem jest nadmierna fermentacja jelitowa.
Czy kobiety w ciąży mogą stosować maślan sodu? Ponieważ nie ma danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania preparatów z solą sodową kwasu masłowego w okresie ciąży, przed zastosowaniem suplementu należy skonsultować się z lekarzem.
Źródła:
- Heinich, A. (2022). Kwas masłowy. Wpływ na zdrowie w świetle badań naukowych. Pobrane z LINK.
- Załęski, A., Banaszkiewicz, A., Walkowiak, J. (2013). Butyric acid in irritable bowel syndrome. Przegląd Gastroenterologiczny, 8(6), 350–353. Pobrane z LINK.
