Nieprzyjemny zapach z ust może dotyczyć każdego, od juniora po seniora. Występuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Z badań wynika, że problem nieświeżego oddechu ma nawet co drugi z nas. Zazwyczaj pojawia się rano, po przebudzeniu, i znika po umyciu zębów lub zjedzeniu śniadania. Czasem jednak nieprzyjemny zapach z ust utrzymuje się mimo właściwej higieny i może być jednym z objawów poważnych problemów zdrowotnych.
Spis treści
Halitoza – co to jest?
Nieprzyjemny zapach z ust, czyli halitoza, sam w sobie nie jest chorobą. To dolegliwość objawiająca się wyraźnym i uporczywym nieprzyjemnym zapachem z ust. Jest on wywołany substancjami zawierającymi siarkę, które znajdują się w wydychanym powietrzu. Wyróżnia się różne rodzaje halitozy:
- fizjologiczna – jest związana z procesami gnilnymi zachodzącymi w jamie ustnej, zazwyczaj w nocy, gdy śpimy. Dolegliwości ustępują po porannym myciu zębów lub zjedzeniu śniadania
- patologiczna – wynika z kłopotów zdrowotnych w obrębie jamy ustnej lub choroby w innej części ciała. Nieświeży oddech utrzymuje się mimo właściwej higieny i zjedzenia posiłku. Ten rodzaj halitozy jest jednym z objawów schorzenia, które wymaga leczenia
- rzekoma halitoza (pseudohalitoza) oraz halitofobia – to zaburzenia psychiczne polegające na odczuwaniu nieprzyjemnego zapachu z ust, ale tylko przez pacjenta. Nieświeży oddech nie jest wyczuwalny przez osoby przeprowadzające badanie
Halitoza – przyczyny
Przyczyny nieświeżego oddechu mogą być różne. Należą do nich:
- nieprawidłowa higiena jamy ustnej – to najczęstsza przyczyna kłopotów. Resztki jedzenia pozostawione w przestrzeniach między zębami są idealną pożywką dla bakterii beztlenowych. Drobnoustroje te wytwarzają substancje lotne, zawierające siarkę, które mają nieprzyjemny, intensywny zapach
- próchnica i choroby przyzębia, które są skutkiem gromadzenia się na zębach osadów. Z czasem prowadzi to do powstawania stanów zapalnych i chorób przyzębia, w tym paradontozy. Jednym z jej objawów jest właśnie nieprzyjemny zapach z ust
- wady zgryzu z większą tendencją do schorzeń w jamie ustnej, np. zapalenia dziąseł lub odkładania płytki nazębnej. To często powoduje przykry zapach z ust
- grzybica jamy ustnej wywołana przez drożdże z rodzaju Candida. Namnażają się one w organizmie na skutek zaburzeń hormonalnych, spadku odporności, nadmiernego stosowania płynów antybakteryjnych, a także długotrwałego zażywania niektórych leków, np. antybiotyków i kortykosteroidów wziewnych
- przewlekłe stany zapalne języka, jamy ustnej, zatok przynosowych lub migdałków
- suchość w jamie ustnej (kserostomia), spowodowana problemami z gruczołami ślinowymi, a także niektórymi chorobami, np. cukrzycą, depresją, nadciśnieniem
- palenie papierosów, także korzystanie z e-papierosów, co wysusza śluzówkę jamy ustnej
- dieta bogata w produkty wydzielające intensywną woń (czosnek, cebula, przyprawy o intensywnym zapachu)
- nadmierne spożywanie alkoholu
- zażywanie leków odwadniających i obniżających ciśnienie tętnicze krwi. Preparaty te wysuszają gardło i usta, hamują wydzielanie śliny, przyczyniając się do suchości w jamie ustnej
- zaburzenia równowagi hormonalnej, np. w czasie miesiączki i w okresie menopauzy. Wydziela się wówczas mniej śliny, co prowadzi do zachwiania flory bakteryjnej w ustach i zwiększonego wydzielania substancji zawierających siarkę
- życie w ciągłym stresie i napięciu – hormony stresu hamują wydzielanie śliny, stąd uczucie suchości w ustach
- diety odchudzające, zwłaszcza rygorystyczne, niskokaloryczne oraz głodówki, które powodują odwodnienie organizmu
- intensywny wysiłek fizyczny
- przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach
- zaparcia – treść pokarmowa, która długo zalega w jelitach, powoduje powstawanie dużej ilości gazów, które także mogą być przyczyną nieświeżego oddechu
- schorzenia ogólnoustrojowe – brzydki zapach z ust może zwiastować poważną chorobę. Woń sfermentowanych owoców może wskazywać na nieuregulowaną cukrzycę. Stęchły i słodkawy zapach świadczy o chorobie wątroby lub refluksie żołądkowo-przełykowym. Zapach zgniłego mięsa oznacza ropne zapalenie zatok, natomiast zapach amoniaku w wydychanym powietrzu ma związek z chorobami nerek oraz układu krążenia
- infekcja wirusem SARS-CoV-2 – powoduje nadkażenie bakteryjne. Może to zmienić środowisko jamy ustnej i sprzyja namnażaniu drobnoustrojów odpowiedzialnych za nieświeży oddech
Jak dbać o zęby i higienę jamy ustnej?
Jak zdiagnozować halitozę?
Nieświeży oddech to problem dość trudny do zdiagnozowania. Na początek warto zrobić jeden z prostych domowych testów:
- wstrzymać oddech na minutę, następnie chuchnąć w złączone dłonie i ocenić zapach
- pałeczką do czyszczenia uszu przejechać po tylnej części języka lub i oczyścić przestrzenie między zębami za pomocą nici dentystycznej i ocenić woń
- zapytać zaufanej i szczerej osoby, czy wyczuwa nieprzyjemną woń z ust. Osoby cierpiące na halitozę z reguły tego nie odczuwają
W gabinecie lekarskim halitozę rozpoznaje się na podstawie m.in.:
- testu węchowego, który polega na analizie wydychanego powietrza. Pacjent wydycha powietrze 10 cm od nosa osoby badającej, początkowo przez usta, a następnie przez nos. Dwa dni przed badaniem należy unikać jedzenia czosnku oraz cebuli. Dwie godziny przed badaniem nie można nic jeść, żuć, pić, palić, nie wolno też płukać gardła i jamy ustnej. Bardziej nieprzyjemny zapach z ust sugeruje schorzenie w obrębie jamy ustnej, natomiast gorszy zapach z nozdrzy wskazuje na patologię w obrębie kanałów nosowych lub zatok. Podobnie nieprzyjemny zapach powietrza wydychanego nosem i ustami może wskazywać na schorzenie ogólnoustrojowe
- wskazań halitometru – urządzenia mierzącego poziom lotnych związków siarki w wydychanym powietrzu
- chromatografii gazowej – umożliwiającej analizę substancji chemicznych zawartych w próbce powietrza
- testu BANA – polega on na wykrywaniu enzymów odpowiedzialnych za rozkład kwasów tłuszczowych, wytwarzanych przez bakterie zasiedlające płytkę nazębną i tylną część języka
Czy zapach ciała może świadczyć o chorobie? Dziwny zapach
Halitoza – leczenie
Halitoza nie boli, może jednak powodować dyskomfort, utrudniać kontakty towarzyskie, niekiedy nawet doprowadzić do izolacji społecznej. Dlatego nie warto zamiatać problemu pod dywan i go tylko maskować. Nieprzyjemny zapach z ust warto najpierw skonsultować ze stomatologiem. Aby zwalczyć krępującą dolegliwość, trzeba:
- zadbać o higienę jamy ustnej – przynajmniej dwa razy dziennie dokładnie szczotkować zęby, czyścić język, stosować nici dentystyczne, aby usuwać resztki pokarmów z przestrzeni międzyzębowych
- zwrócić uwagę na rodzaj szczoteczki, zwłaszcza jej miękkość. Szczotkowanie ustawioną pod kątem 45 stopni szczoteczką powinno trwać 2–3 minuty
- stosować odpowiednie pasty do zębów i płyny do płukania jamy ustnej zawierające składniki antyseptyczne, np. olejki eteryczne (jak mentol, tymol, eukaliptol)
- pamiętać o regularnych wizytach kontrolnych u stomatologa – wyleczyć ubytki, a raz w roku poddać się zabiegowi piaskowania i skalingu, by usnąć osad i kamień nazębny
Gdy mimo to nieprzyjemny zapach z ust się utrzymuje, halitoza może być objawem innej choroby. W takim przypadku warto wybrać się do lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu zdrowotnego i ewentualnych dodatkowych badań zdiagnozuje przyczynę halitozy i zaproponuje leczenie. Niekiedy konieczne jest skierowanie do innego specjalisty, np. laryngologa. Częstą przyczyną halitozy są choroby migdałków.
Niesmak w ustach – co może oznaczać?
Dieta na nieprzyjemny zapach z ust
Niezależnie od przyczyny halitozy i sposobu jej leczenia należy pamiętać o odpowiedniej diecie. To ważny element leczenia nieświeżego oddechu. Warto pamiętać, by:
- jeść regularnie, od 4 do 5 niewielkich posiłków dziennie o stałych porach. Nieregularne i zbyt obfite posiłki sprawiają, że zapach z żołądka cofa się do przełyku, co nasila dolegliwości
- dbać o nawodnienie organizmu – wypijać co najmniej od 1,5 litra do 2 litrów wody dziennie, pamiętając, by pić powoli, małymi łykami, przez cały dzień. Umożliwia to nawilżanie błon śluzowych w jamie ustnej i jest niezbędne do prawidłowego wytwarzania śliny. Woda płucze jamę ustną, ułatwiając usuwanie drobnoustrojów powodujących nieprzyjemny zapach z ust
- ograniczyć jedzenie produktów o intensywnym smaku i zapachu: surowej cebuli i czosnku, szczypiorku, pora, chrzanu, rzodkiewki, pikli, aromatycznych ostrych przypraw. Mają sporo lotnych substancji zawierających siarkę. Po zjedzeniu substancje te pozostają w jamie ustnej, a także są wchłaniane do krwiobiegu i następnie wydalane w czasie wydechu
- wzbogacić menu w zioła, takie jak: mięta, oregano, tymianek, goździki i natka pietruszki. Zawarte w nich olejki eteryczne łagodzą nieprzyjemny zapach z ust
- postawić na surowe warzywa – pobudzają ślinianki do wydzielania śliny. Żucie twardych warzyw, np. selera naciowego lub kalafiora, pomaga zmniejszać osady nazębne
- nie jeść słodyczy, zwłaszcza miękkich cukierków przylepiających się do zębów, które są pożywką dla bakterii bytujących w jamie ustnej. Cukry proste zawarte w słodyczach są też przyczyną próchnicy
- zmniejszyć ilość wypijanej mocnej kawy, herbaty i alkoholu – napoje te mają działanie wysuszające. Zmniejszają przepływ śliny, co pozwala bakteriom na dłuższe utrzymywanie się w jamie ustnej
- jeść mniej produktów bogatobiałkowych (mięso, wędliny, tłusty nabiał), a także nie pić napojów gazowanych
Halitoza – domowe sposoby
Nieświeży oddech najłatwiej zamaskować za pomocą tabletek, gumy do żucia lub sprayu. A co, jeśli akurat nie mamy ich pod ręką? Z pomocą przychodzą wówczas sprawdzone domowe sposoby na nieprzyjemny zapach z ust:
- zielona herbata – zawarte w liściach katechiny (EGCG – galusan epigallokatechiny) mają właściwości bakteriobójcze i neutralizują nieprzyjemny zapach z ust. Substancje te hamują wzrost i rozwój bakterii przyzębia, głównych „sprawców” nieświeżego oddechu. Regularne picie zielonej herbaty chroni też przed próchnicą i wzmacnia zęby
- zioła – szczególnie domowe płukanki z jeżówki, szałwii i bazylii, octu jabłkowego oraz wywar z kminku
- płukanka z bazylii – 2 stołowe łyżki suszonej bazylii zalać szklanką wrzątku. Odstawić do naciągnięcia na 10 minut. Po przecedzeniu płukać naparem jamę ustną kilka razy dziennie. Kurację powtarzać przez kilka dni
- płukanka z jeżówki – dwie łyżeczki rozdrobnionego korzenia zalać szklanką wody i zagotować. Gdy zacznie wrzeć, gotować na małym ogniu jeszcze 10 minut, a następnie przecedzić. Kiedy ostygnie, płukać jamę ustną 2 razy dziennie po umyciu zębów lub po posiłkach
- płukanka z szałwii – łyżeczkę szałwii zalać wrzątkiem, parzyć 15 minut pod przykryciem. Płukać usta dwa razy dziennie
- płukanka z octu jabłkowego – 2 łyżki octu jabłkowego dodać do szklanki ciepłej wody, wymieszać. Płukać jamę ustną przed umyciem zębów albo gdy potrzeba szybko odświeżyć oddech
- wywar z kminku – dwie łyżeczki kminku zalać szklanką wrzątku. Gotować kilkanaście minut, przecedzić. Płukać usta kilka razy dziennie. Kminek hamuje rozwój szkodliwych bakterii układu pokarmowego
- żucie listków mięty, natki, goździków, anyżu czy kawałka imbiru – produkty te działają silnie odkażająco i odświeżająco. Hamują rozwój bakterii odpowiedzialnych za nieświeży oddech
- zielone koktajle z natką, szpinakiem i jarmużem – zielone koktajle zawierają sporo chlorofilu, który pomaga pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust
- naturalne probiotyki – mleczne napoje fermentowane, kiszone buraki, ogórki i kapusta. Wzmacniają florę bakteryjną w jelitach. Utrudniają rozwój szkodliwych bakterii wytwarzających substancje zawierające lotne związki siarki o nieprzyjemnym zapachu
Mikroflora jelitowa – jak dbać o jej równowagę?
Halitoza – leki
Aby pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust, warto sięgnąć po środki dostępne bez recepty w drogeriach i aptekach. Do wyboru są:
- tabletki z cynkiem – działają bakteriobójczo, a jednocześnie zapobiegają uwalnianiu się lotnych związków siarki. Zaleca się by stosować je przez 2–3 tygodnie
- tabletki utleniające – zawierają kwas dehydroaskorbinowy, który neutralizuje lotne związki siarki
- drażetki chlorofilowe i tabletki z węglem aktywnym
Dostępne są również odświeżacze do ust w formie sprayu. Zawierają substancje o działaniu przeciwbakteryjnym, np. olejek z drzewa herbacianego. Niektóre aerozole są produkowane na bazie alkoholu. Lepiej stosować je tylko doraźnie, bo działają wysuszająco, co pogłębia problem.
Można też stosować gumy do żucia i cukierki odświeżające. Należy jednak pamiętać, że nie usuwają halitozy, a jedynie ją maskują.
Źródła:
- Kapoor U., Sharma G., Juneja M., and Archna Nagpal A., Halitosis: Current concepts on etiology, diagnosis and management. Eur J Dent. 2016 Apr-Jun; 10(2): 292–300. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4813452/
- Pelczyńska M., Wspomaganie terapii halitozy za pomocą diety. Food Forum 4(26), 2018: 61-64.
