Rodzaje lip – gatunki i zastosowanie

Lipa na zdrowie!

Kwiat lipy to naturalny lek na wiele dolegliwości, który stosuje się w medycynie naturalnej od najdawniejszych czasów. Warto wiedzieć, że surowiec zielarski pozyskuje się tylko z lipy wąskolistnej i lipy szerokolistnej.

Lipa jest chętnie sadzona w ogrodach hortiterapeutycznych, czyli takich, które stymulują zmysły i pozytywnie wpływają na ludzką psychikę. Warto więc usiąść w jej cieniu i odpocząć, wsłuchując się w głosy natury. Śpiew ptaków, brzęczenie pszczół zbierających nektar na miód wprawią w lepszy nastrój i pomogą pozbyć się skutków stresu, który towarzyszy nam na co dzień.

Jakie są odmiany lipy?

Lipa to duże, rozłożyste, długowieczne drzewo liściaste z rodziny lipowatych (Tiliaceae), przeważnie o kulistej koronie, które może dorastać do kilkudziesięciu metrów. Termin kwitnienia lipy zależy od gatunku, ale kwiaty każdej lipy są podobne: żółte z małym skrzydełkiem, niewielkie i pachnące. Występuje prawdopodobnie ponad 40 odmian lipy. Należą do nich m.in.:

• lipa srebrzysta
• lipa amerykańska
• lipa krymska
• lipa wąskolistna
• lipa szerokolistna

Odmiany i gatunki lipy różnią się między innymi wyglądem, ale też właściwościami i zastosowaniem.

Lipa srebrzysta – drzewo o pięknej barwie liści

Lipa srebrzysta – charakterystyka

Lipa srebrzysta (węgierska), Tilia tomentosa, może osiągać wysokość od 25 do 30 m. Korona jest bardzo gęsta i zaokrąglona, pień prosty, a wygięte gałęzie wznoszą się ku górze. Liście są proste, ostro zakończone, niesymetryczne, sercowate o krawędzi piłkowanej lub ząbkowanej. Górna strona jest koloru ciemnozielonego, zaś dolna ma kolor znacznie jaśniejszy, prawie srebrzysty – występuje na niej białe, filcowate owłosienie. Listki osadzone są na 2–3,5-centymetrowych ogonkach. Kora młodego drzewa jest zielonawoszara i dosyć gładka, jednakże z czasem pojawia się na niej płaski wzór smug i bruzd.

Lipa srebrzysta kwitnie w lipcu. Kwiatostan ma formę baldachogrona o długości 7–10 cm z charakterystyczną podłużną podsadką. Kwiaty są obupłciowe, żółte, bardzo pachnące, promieniste i pięciopłatkowe. Owoc lipy stanowią kuliste, około 1-centymetrowe orzeszki z filcowatym owłosieniem.

Występowanie i środowisko

Lipa srebrzysta występuje w Europie Południowej i w Azji Mniejszej, gdzie jest gatunkiem lasotwórczym. Wchodzi w skład lasów dębowych wraz z grabem pospolitym i kasztanowcem białym. Najczęściej można ją spotkać w suchych górzystych rejonach. W Polsce rośnie jako drzewo o walorach dekoracyjnych.

Właściwości i zastosowanie

Lipa srebrzysta to drzewo ozdobne, często spotkane w ogrodach, parkach, a nawet przy drogach. W Polsce można zobaczyć ten gatunek przy pasach ochronnych jezdni. Drewno lipowe wykorzystuje się do produkcji węgla leczniczego stosowanego przy biegunkach, zatruciach czy też niestrawnościach. Drewno lipowe wykorzystuje się w rzeźbiarstwie, gdyż jest miękkie. Służy do produkcji zabawek, przyrządów kreślarskich, przeróżnych plecionek i mat. Cenne składniki lipy srebrzystej znalazły także zastosowanie w przemyśle kosmetycznym.

Lipa amerykańska – drzewo o dużych liściach

Lipa amerykańska – charakterystyka

Lipa amerykańska (Tilia americana L.)ma regularną stożkowatą lub kulistą koronę. Drzewo to dorasta do 20–25 m wysokości. Charakterystyczne dla tej rośliny są duże liście, osadzone na długopędach, które mogą osiągać długość do 30 cm. Mają one kształt sercowaty, niekiedy są skośnie ucięte. Wierzchnia strona liścia jest ciemnozielona, zaś spód jaśniejszy, z kępkami brązowawych włosków w kątach nerwów. Duże, intensywnie pachnące kwiaty pojawiają się w drugiej połowie lipca.

Występowanie

Ta odmiana lipy pochodzi ze środkowej i wschodniej Ameryki Północnej. Warto dodać, że lipa amerykańska jest jedynym występującym naturalnie w Ameryce gatunkiem lipy. W warunkach naturalnych dorasta do 40 m wysokości, w Polsce jej wysokość rzadko przekracza 20 m.

Właściwości i zastosowanie

Lipa amerykańska jest drzewem dekoracyjnym, sadzona jest zazwyczaj w przydomowych ogrodach, w towarzystwie roślin o kontrastowo drobnych liściach. Drzewo, ze względu na walory dekoracyjne, można sadzić wzdłuż alejek, deptaków i w parkach. Drzewo to jest miododajne, więc warto je zasadzić w sąsiedztwie uli. Niestety nie jest w pełni mrozoodporne, należy wybierać więc cieplejsze regiony naszego kraju. Roślina ta wymaga stanowiska słonecznego, ale też żyznej, wilgotnej gleby.

Lipa krymska – roślina pachnąca i miododajna

Lipa krymska – charakterystyka

Lipa krymska (Tilia x euchlora), inaczej lipa kaukaska, to gatunek mieszańcowy, który powstał w XIX wieku ze skrzyżowania T. cordata z T. dasystyla. Drzewo dorasta do 20–25 m wysokości, tworzy regularną, owalną koronę. Liście lipy krymskiej mają ciemnozieloną barwę, są mocno błyszczące z wierzchniej strony, zaś jaśniejsze od spodu, z niewielkimi kępkami żółtawych włosków w kątach nerwów. Lipa kwitnie na początku lipca, wytwarza pachnące i miododajne kwiaty.

Występowanie

Gatunek ten powstał w 1860 roku na terenie Półwyspu Krymskiego. Drzewo preferuje stanowiska słoneczne do półcienistych. Lipa jest odporna na mrozy, dobrze znosi warunki miejskie.

Zastosowanie

Lipa krymska nie ma wielkich wymagań siedliskowych, lubi jednakże glebę żyzną, wilgotną i przepuszczalną. Jest rośliną w pełni mrozoodporną, można więc wykorzystać jej walory dekoracyjne w Polsce. Lipa krymska jest pięknym drzewem, warto więc posadzić ją w ogrodzie. Odmiana ta nadaje się również do parków, można ją sadzić wzdłuż ulic i chodników.

Lipa szerokolistna i wąskolistna – kwiaty dla zdrowia

Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos Scopoli), zwana wielkolistną, oraz lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.) to drzewa, które warto posadzić w przydomowym ogrodzie. Bardzo łatwo odróżnić lipę wąskolistną od lipy szerokolistnej: lipa szerokolistna ma na spodniej stronie liścia włoski w kolorze białym, a drobnolistna – brązowawym. Obydwa gatunki są do siebie podobne, różnią się jedynie wielkością. Lipa szerokolistna kwitnie od ok. 1 do 2 tygodni wcześniej od lipy drobnolistnej. Jej kwitnienie rozpoczyna się w połowie czerwca.

Właściwości i zastosowanie

Oprócz walorów dekoracyjnych lipa wąskolistna i lipa szerokolistna dają nam cudowny lek – kwiaty na herbatki ziołowe. Z tych gatunków pozyskiwane są surowce zielarskie do mieszanek ziołowych, syropów czy nalewek leczniczych. Jeśli posadzimy lipę w ogrodzie, już w połowie czerwca możemy cieszyć się smakiem herbatki lipowej. Wystarczy tylko zebrać kwiaty lipy, które należy zasuszyć, a potem zaparzać.

Kwiaty lipy zawierają flawonoidy, antyoksydanty, związki śluzowe i olejki eteryczne. Napary z kwiatów lipy działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Wykazują też łagodne działanie uspokajające. Zalecane są przy przeziębieniu i grypie – działają napotnie, przeciwgorączkowo i przeciwkaszlowo. Napar z kwiatów lipy stosowany zewnętrznie ma działanie przeciwzapalne, antybakteryjne i nawilżające.

Lipa to piękne i użyteczne drzewo, cenione zwłaszcza przez pszczelarzy. Miód lipowy to smaczny i zdrowy smakołyk, zaś herbatka z kwiatów lipy to naturalny specyfik na wiele dolegliwości.

Przeczytaj także: Nalewka z lipy

Źródła:

1. Krejča, J., Macků, J. (1989). Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
2. Mazerant-Leszkowska, A. (1990). Mała księga ziół. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
3. Strzelecka, H., Kowalski, J. (2000). Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.