Morwa biała – pomaga cukrzykom, ułatwia odchudzanie. Poznaj jej cenne właściwości

Morwa biała znana jest nie tylko ze względu na swoje właściwości lecznicze, lecz również dlatego, że dzięki niej w starożytnych Chinach produkowano niezwykle cenione jedwabne tkaniny. Do wytwarzania jedwabiu wykorzystuje się kokony budowane z długich nici przez jedwabnika morwowego – ćmę, której hodowla odbywa się właśnie na liściach morwy białej. Dla gąsienic jedwabnika morwa jest prawdziwym przysmakiem.

Chińczycy przez wieki trzymali przepis na produkcję jedwabiu w tajemnicy. Do Europy jedwabnictwo zawitało dopiero około XI wieku naszej ery. A wraz z nim przybyła morwa biała i wiedza o tym, jak można wykorzystać korzenie, liście i owoce morwy białej dla poprawy zdrowia.

Ciekawostka! Drzewo morwowe było tak bardzo cenione w starożytnych Chinach, ponieważ pierwsze pieniądze były tam wytwarzane z kory i liści morwy białej. Ponadto przez tysiąclecia korzystano z jej cennych substancji aktywnych, stosując morwę w tradycyjnej medycynie chińskiej.

Inne odmiany gatunkowe tej rośliny to morwa czerwona i morwa czarna. Nie są tak popularne jak morwa biała, lecz posiadają podobne właściwości i równie korzystnie wpływają na zdrowie.

Gdzie rośnie morwa biała?

Morwa biała (łac. Morus alba L.) to niewielkie drzewo liściaste z rodziny morwowatych (Moraceae), naturalnie występujące w Azji, w krajach o klimacie tropikalnym oraz umiarkowanym. W Polsce również uprawiane są niektóre gatunki tej cennej rośliny.

Jak wygląda morwa biała?

Morwa dorasta do około 10–15 m wysokości. Ma gęstą, rozłożystą, kulistą koronę i miękkie liście o jajowatym lub sercowatym kształcie. Jest rośliną dość odporną, zarówno na szkodniki, choroby, jak i na warunki atmosferyczne. Dobrze znosi nawet zanieczyszczone powietrze, toleruje przycinanie, łatwo się regeneruje po uszkodzeniu lub przemarznięciu.

Jak wyglądają owoce morwy białej?

Owoce morwy mają kształt podobny do jeżyn i różne kolory. W zależności od gatunku mogą być białe, czarne lub czerwone. W smaku są dość słodkie – w niektórych krajach używa się ich nawet do produkcji słodyczy. Można je zjadać na surowo lub po ususzeniu. Suszone owoce morwy białej warto dodawać do naparów lub herbat. Po zalaniu wrzątkiem stają się miękkie i smaczne, a ich słodycz z powodzeniem zastępuje cukier lub miód.

Z owoców morwy białej można także przyrządzać smaczne i zdrowe przetwory. Morwa nadaje się do robienia soków, kompotów oraz konfitur. Owoce zawierają sporo cukru, ale znajdziemy w nich również takie substancje aktywne, jak kwas jabłkowy i cytrynowy, karoteny, kwas foliowy, witaminę C, E, B oraz potas.

Owoce morwy są niezwykle odżywcze i działają wzmacniająco na organizm, jednak zasadniczym surowcem leczniczym pochodzącym z morwy białej są jej liście.

Jaki jest skład chemiczny liści morwy białej?

Liście morwy białej zawierają szereg ważnych związków chemicznych, determinujących ich działanie lecznicze. Mają działanie prozdrowotne i odżywcze. Znajdziemy tu dużą ilość białka, tłuszczu, węglowodanów oraz błonnika, a poza tym:

• składniki mineralne
• witaminy: C, z grupy B (B1, B2, B6), D, E, kwas foliowy, witamina PP, beta-karoten, ksantofile
• aminokwasy egzogenne, czyli takie, których nasz organizm nie umie syntetyzować samodzielnie i muszą być dostarczane z pożywieniem – metionina, treonina, lizyna, histydyna, leucyna i tryptofan. Morwa zawiera także argininę, prolinę i kwas asparaginowy
• flawonoidy: kwercetyna, kemferol, rutyna, izokwercetyna, astragalina – zapewniają morwie między innymi właściwości przeciwzapalne
• pochodne moracetyny – należące do flawonoidów związki o dużym potencjale antyoksydacyjnym, czyli silne przeciwutleniacze, wymiatające z organizmu wolne rodniki
• taniny
• kwasy fenolowe: kwas chlorogenowy, kawowy, ferulowy, cynamonowy, galusowy i inne
• beta-sitosterol

Najważniejszym jednak składnikiem morwy białej z punktu widzenia podstawowego jej zastosowania w lecznictwie, czyli działania przeciwcukrzycowego, jest alkaloid o nieco skomplikowanej nazwie: 1,5-dideoksy1,5-imino-D-sorbitol, w skrócie określany jako DNJ, oraz jego pochodne.

Właściwości DNJ

Związek ten wykazuje właściwości stabilizujące i obniżające poziom cukru we krwi, ograniczając jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Obniżenie wchłaniania węglowodanów w jelitach skutkuje następnie obniżeniem poziomu glukozy we krwi po posiłku u chorych na cukrzycę typu 2.

Dlatego suplementy zawierające ekstrakt z liści morwy białej są polecane do stosowania pomocniczo w cukrzycy typu 2 oraz przy odchudzaniu się. Wykazano, że substancje aktywne morwy białej hamują działanie enzymów, które rozkładają w organizmie węglowodany. Dzięki temu część węglowodanów przechodzących przez jelita pozostaje niestrawiona, co prowadzi do zmniejszenia wchłaniania glukozy przez organizm i ostatecznie do obniżenia poziomu cukru we krwi po posiłku.

Ograniczone przyswajanie węglowodanów i obniżenie poziomu cukru po posiłkach pomaga również w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i wspomaga odchudzanie. Preparaty z morwy zmniejszają chwilowe łaknienie na słodycze i mogą być bardzo pomocne podczas stosowania diety niskokalorycznej i pozbawionej cukrów prostych.

Właściwości prozdrowotne morwy białej

Działanie lecznicze przypisywane morwie białej wynika z jej bogatego składu chemicznego i obecności unikatowych związków, którym roślina zawdzięcza swoje właściwości. Będzie to przede wszystkim:

1. Działanie antyoksydacyjne – dominującymi przeciwutleniaczami zawartymi w morwie białej są pochodne kwercetyny, moracetyny oraz rutyna. Wolne rodniki w normalnych warunkach są dezaktywowane przez naturalne mechanizmy obronne organizmu. Jednak wiele czynników może tę homeostazę zaburzyć i powstaje wtedy stres oksydacyjny. Morwa biała, bogata w naturalne antyoksydanty, wykazuje wysoki potencjał redukujący ilość wolnych rodników. Wiążą się z tym także właściwości przeciwzapalne.
2. Działanie przeciwcukrzycowe – różne części morwy są bogatym źródłem substancji odżywczych ważnych dla diabetyków. Liście morwy białej obniżają poziom glukozy we krwi. Suplementacja morwą znacząco obniża hiperglikemię poposiłkową oraz wydzielanie insuliny, głównie poprzez redukcję wchłaniania glukozy w jelitach. Ponadto obecne tu związki przeciwutleniające mogą zapobiegać powikłaniom cukrzycy. Dlatego morwa biała przydaje się jako pomoc w leczeniu cukrzycy oraz zapobieganiu nadwadze i otyłości zależnej od diety.
3. Działanie przeciwmiażdżycowe – głównie ze względu na właściwości antyoksydacyjne. Suplementy z morwy hamują utlenianie lipoprotein LDL i dzięki temu redukują uszkodzenia miażdżycowe.
4. Zapobieganie chorobom cywilizacyjnym – substancje chemiczne obecne w liściach morwy mogą zapobiegać rozwojowi takich schorzeń, jak: choroby układu krążenia, cukrzyca, choroby układu nerwowego, a także choroby nowotworowe. Nowotwory mogą powstawać z uszkodzeń tkanek wywołanych przez tlenki azotu, cytokiny oraz z różnych innych źródeł zapalnych w organizmie. Ekstrakt alkoholowy z liści morwy białej hamuje produkcję tlenków azotu, natomiast wodne napary z liści morwy tłumią aktywność mediatorów zapalnych.
5. Obniżanie ryzyka choroby Alzheimera – znaczącą rolę w powstawaniu tej choroby odgrywają białka beta-amyloidu. Morwa biała hamuje tworzenie się tych związków i osłabia ich neurotoksyczność.
6. Działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe – obecne w morwie związki z grupy flawonoidów działają przeciwbakteryjnie na takie szczepy bakterii, jak Staphylococcus aureus, Salmonella paratyphi i Shigella dysenteriae. Dodatkowo działanie przeciwwirusowe mogą wykazywać także alkaloidy występujące w liściach i korze morwy, w tym DNJ. Ponadto morwa wykazuje działanie przeciwgorączkowe oraz wzmacniające odporność .
7. Działanie rozjaśniające skórę – przebarwienia skóry to skupiska melaniny występujące w naskórku lub/i skórze właściwej. Wiele naturalnych inhibitorów enzymu odpowiedzialnego za syntezę melaniny występuje w liściach i korze morwy. Jednym z czynników powodujących przebarwienia skóry jest również stres oksydacyjny. Ekstrakty z liści morwy wychwytują wolne rodniki i wykazują działanie antyoksydacyjne, co może przyczyniać się do rozjaśniania przebarwień.
8. Działanie na przewód pokarmowy – zawarte w morwie garbniki działają ściągająco na śluzówkę przewodu pokarmowego. Pektyny z kolei regulują wypróżnienia, a związki zawarte w owocach morwy łagodzą objawy choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Na co stosować morwę białą?

Ze względu na swoje właściwości i działanie morwa biała może być stosowana przede wszystkim w cukrzycy typu 2 oraz problemach z nadwagą i otyłością. Należy jednak pamiętać, że morwa najlepiej spełnia swoje zadanie wtedy, gdy chory przestrzega odpowiedniej diety, a produkty węglowodanowe w jego diecie składają się głównie z cukrów złożonych, a nie prostych.

Morwa biała to jednak remedium nie tylko dla diabetyków. Neutralizuje wolne rodniki, ma działanie oczyszczające i odmładzające organizm, a także przeciwzapalne. Przyda się każdemu, kto chce naturalnie zapobiegać rozwojowi schorzeń na tle zapalnym. Usprawnia przepływ krwi w tętnicach i rozkurcza naczynia krwionośne. Wskazana jest dla osób cierpiących na choroby układu krążenia, miażdżycę czy nadciśnienie tętnicze. Jej silne działanie przeciwzapalne może się także przydać u chorych cierpiących na różnego rodzaju stany zapalne stawów.

Morwa biała wykazuje korzystne działanie na odporność. Podnosi aktywność układu immunologicznego, więc warto po nią sięgać w przypadku przeziębień, grypy, częstych infekcji i spadku odporności. Nalewka z liści morwy działa przeciwgorączkowo.

Ciekawostka! Starożytni Chińczycy stosowali morwę na kaszel w przebiegu astmy, zapalenia oskrzeli, grypy i różnych infekcji układu oddechowego. Służyła ponadto jako środek wspomagający wątrobę, poprawiający wzrok oraz obniżający ciśnienie. Świeży sok z owoców morwy służył natomiast do uśmierzania bólu zębów.

Świeże owoce zalecane są osobom z chorobą wrzodową żołądka i/lub dwunastnicy. Sok z korzeni morwy białej może być pomocny w walce z pasożytami przewodu pokarmowego.

Po morwę białą powinny także sięgnąć osoby zmagające się z zaburzeniami profilu lipidowego. Wyciągi z tej rośliny skutecznie normalizują poziom cholesterolu całkowitego, trójglicerydów oraz niekorzystnej frakcji cholesterolu LDL. Mogą przyczyniać się również do cofania się zmian miażdżycowych w naczyniach tętniczych.

Morwą białą warto się zainteresować również w kontekście chorób neurodegeneracyjnych. Wykazuje bowiem korzystny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, wpływa ochronnie na tkanki mózgu, poprawia funkcje poznawcze i pamięć. Może więc okazać się przydatna w leczeniu i profilaktyce choroby Alzheimera oraz innych zaburzeń kognitywnych.

Morwa biała – przeciwwskazania

Zarówno owoce morwy (świeże i suszone), jak i suplementy diety uzyskiwane z liści uznawane są za wyjątkowo bezpieczny surowiec roślinny. Wielowiekowe stosowanie w krajach azjatyckich potwierdza ich skuteczność i bezpieczeństwo.

Jednak zawsze trzeba liczyć się z niewielkim ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych po spożyciu morwy. Mogą być narażone na nie osoby wyjątkowo wrażliwe lub też te, które stosowały morwę w nadmiernych ilościach. Może wówczas dojść do pojawienia się biegunki, nudności, wzdęć lub zaparć.

Czy kobiety w ciąży mogą spożywać morwę?

Należy zachować ostrożność w odniesieniu do takich grup pacjentów, jak kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz małe dzieci. Trudno jednoznacznie ocenić ryzyko stosowania morwy białej ze względu na brak badań na tych grupach. W takich sytuacjach najlepiej skonsultować się z lekarzem, farmaceutą lub fitoterapeutą.

Osoby chorujące na cukrzycę i zażywające leki przeciwcukrzycowe także powinny starannie kontrolować stężenie glukozy we krwi, aby nie doprowadzić do sytuacji, w której poziom cukru we krwi byłby niebezpiecznie obniżony. Stosowanie preparatów zawierających morwę powinno być tu nadzorowane przez diabetologa.

Jak spożywać morwę białą?

Morwa biała może być stosowana w formie suplementów diety – w postaci kapsułek, tabletek lub wyciągu w kroplach.

Jeśli chcemy przygotować samodzielnie napar z liści morwy, należy zalać 2 łyżeczki suszonego surowca niecałą szklanką wrzątku, parzyć pod przykryciem, przecedzić – i napar jest gotowy do spożycia.

Suszone owoce morwy białej można natomiast stosować jako słodki dodatek do naparów ziołowych i herbat. Warto dodawać je do owsianki, koktajli, smoothie i deserów. Dobrym pomysłem jest także korzystanie z nich jako alternatywny dla słodyczy – smacznej i zdrowej przekąski.

Źródła:

1. Pelc, J. (2014). Morwa biała – pieniądze, jedwab i zdrowie. Pobrane zhttps://panacea.pl/morwa-biala-pieniadze-jedwab-i-zdrowie/
2. Bielka, T. (b.d.). Morwa biała. Drzewo wielu zastosowań. Pobrane 29 sierpnia 2023 z https://www.drzewa.com.pl/porady-i-inspiracje/morwa-biala-drzewo-wielu-zastosowan-b.html#:~:text=Morwa%20bia%C5%82a%20posiada%20g%C4%99st%C4%85%2C%20kulist%C4%85,o%20d%C5%82ugo%C5%9Bci%206%2D16%20cm.
3. Lenartowicz, M. (2015). Nie tylko dla cukrzyków, czyli odżywcze i detoksykujące właściwości białej morwy! Pobrane z https://qchenne-inspiracje.pl/nie-tylko-dla-cukrzykow-czyli-odzywcze-i-detoksykujace-wlasciwosci-bialej-morwy/
4. Nartowska, J. (2019). Morwa biała – jedwab i zdrowie. Pobrane z https://panacea.pl/morwa-biala-jedwab-i-zdrowie/
5. Kubala, J. (2019). What Is Mulberry Leaf? All You Need to Know. Pobrane zhttps://www.healthline.com/nutrition/mulberry-leaf
6. Lown, M., Fuller, R., Lightowler, H., Fraser, A., Gallagher, A., Stuart, B., i in. (2017). Mulberry-extract improves glucose tolerance and decreases insulin concentrations in normoglycaemic adults: Results of a randomised double-blind placebo-controlled study. PloS One, 12(2), e0172239. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5321430/