Spis treści
Czym jest joga?
Myli się ten, kto sądzi, że joga to tylko gimnastyka. Gdyby tak było, nie urosłaby do rangi najpopularniejszej aktywności na całym świecie. Czym więc jest? Joga to starożytna technika utrzymywania wolnego i spokojnego umysłu, metoda głębokiego poznania siebie i dążenia do harmonii ze światem.
Nazwa „joga” to historycznie stare słowo (ale też idea), pochodzące z sanskrytu (literacki język starożytnych i wczesnonowożytnych Indii) – mające wiele znaczeń i form. Wszystkie łączy rdzeń oznaczający „zgodność”, „łączenie” – używany w bardzo wielu dyscyplinach. Np. w matematyce joga to suma, w astronomii – koniunkcja planet, w ajurwedzie (medycynie staroindyjskiej) oznacza miksturę ziołową. W logice to logiczność i spójność. Zawsze więc joga konotuje coś dobrego i wartościowego. Poznajmy historię jogi.
Jak powstała joga?
Uważa się, że idea jogi narodziła się w rejonie zamieszkanym przez jedną z najstarszych cywilizacji na ziemi – w dolinie Indusu (subkontynent indyjski), ok. 3 000 lat p.n.e. Trudno to dokładnie określić, bo prawdopodobnie istniała na długo przed pierwszymi wzmiankami o niej w formie pisemnej. – Joga, jako dążenie do zgodności, harmonii, jest znana ludziom, ale i zwierzętom, od zawsze. Z czasem stała się metodą integracji, którą osiąga się dzięki różnym zabiegom i ćwiczeniom. Integracja ta dotyczy trzech poziomów: ciała, umysłu i mowy. Taka koncepcja jest poświadczona w najstarszych zabytkach literackich Indii, Wedach – mówi Filip Ruciński, indolog, nauczyciel jogi.
Także starożytni wyznawcy religii dźinizmu czy asceci tworzyli i przekazywali ustnie zasady jogi jako systemu samodoskonalenia. – Dziś joga najczęściej rozumiana jest jako ćwiczenia fizyczne. Jednak jej indyjskie nurty rozumiały ją całościowo, jako obejmującą ciało, umysł i mowę, często też bardziej koncentrowały się na pozaruchowych praktykach, np. związanych z energią, umysłem, emocjami, mantrami, oddechem – dodaje Filip Ruciński.
Joga dla początkujących – 7 wskazówek, jak zacząć praktykować jogę
Kodeks jogi
Pierwszą zapisaną i skodyfikowaną technikę jogi stworzył Patańdżali (mistrz duchowy, żyjący w II w. p.n.e. lub II w. n.e.). Jego słynne Jogasutry są na tyle zwięzłe, że można je przedstawić na dwóch kartkach – składają się ze 195 jednozdaniowych formuł. Mimo to założenia moralne Patańdżalego są do dziś podstawą każdej szkoły jogi.
To 5 zasad – yam:
- niegwałcenie życia – niezabijanie
- trzymanie się prawdy
- powstrzymywanie się od kradzieży
- wstrzemięźliwość
- uwolnienie od zachłanności, aby posiadać więcej, niż potrzeba
Niektóre praktyki jogi Patańdżalego nie odbiegają od pewnych praktyk buddyjskich, są też obecne w innych tradycjach i filozofiach indyjskich – stąd uniwersalizm jogi. Może się ona rozwijać w każdej religii i w każdym nurcie, gdyż jest samym dążeniem do zgodności. – To wyjaśnia stale rosnącą popularność jogi – podsumowuje Filip Ruciński.
Idea niezabijania z kodeksu Patańdżalego pochodzi z religii dźinijskiej, a dotyczy także najstarszej na świecie idei ścisłego wegetarianizmu. Cóż, dźiniści cieszą się najwyższą średnią życia w Indiach – także dziś.
Hatha joga
Najbardziej obecnie popularna i znana nam wszystkim hatha joga (skupiająca się na ćwiczeniach fizycznych), rozwinęła się dopiero między VI a XV wiekiem n.e. Słowo hatha pochodzi z języka staroindyjskiegoi i znaczy „siła”. Wyraz ten składa się z dwóch członów: ha – „słońce” i tha – „księżyc” (symbolika tych nazw jest podobna do znaczenia yin i yang, czyli dopełniających się energii).
Joga zachodnia
Kultura zachodnia poznała jogę po odkryciu istnienia Indii – w XIV w. Pierwsi byli misjonarze portugalscy na wyspie Goa, na południu Indii. Jednak wówczas joga była uważana za element wiary hinduskiej, więc uznano, że jest pogańską praktyką. Dlatego podczas brytyjskiego kolonializmu – do schyłku XIX w. – jej praktykowanie było zabronione.
Zmieniło się to w 1893 r. w Chicago podczas Światowego Parlamentu Religii – międzynarodowego porozumienia wyznań. Reprezentantem hinduizmu był Swami Vivekananda – mistrz jogi, który przedstawił jej założenia i opowiedział o zdrowotnych zaletach. Brytyjczycy, Amerykanie – a potem reszta świata – pokochali jogę.
Joga współczesna
Wiek XX i XXI to globalny rozkwit jogi. Pojawiają się wciąż jej nowe odmiany – zgodne z przekonaniami poszczególnych społeczeństw, rodzaje jogi tworzone lokalnie, jak np. w USA. Stamtąd joga trafiła do Europy, stając się mieszanką różnych jej odmian. W 2014 roku premier Indii Narendra Modi wpłynął na Organizację Narodów Zjednoczonych, by ustanowiła 21 czerwca Światowym Dniem Jogi.
Joga ma różne odmiany – nie ma tej najlepszej. Ważna jest praktyka. Jednak powinna być dostosowana do naszych upodobań, by doprowadziła do integracji. Dlatego nie jest jednakowa dla wszystkich.
Głoski, sylaby i wyrazy alfabetu sanskryckiego – mantry – artykułowane podczas praktyki jogi oddziałują na nasze ciało i umysł. W myśl zgodności. Wypowiadanie ich wprowadza ciało w korzystne wibracje, co wywołuje określone impulsy energetyczne w umyśle, wpływa na mózg, który kieruje ciałem.
Dlaczego warto praktykować jogę?
Polska joga
Istnieje też polski wątek historii jogi z przełomu XIX i XX w. – Pierwszym polskim joginem był Wincenty Lutosławski (z rodziny słynnego kompozytora Witolda), który w jodze szukał terapii na swój trudny stan psychofizyczny (rodzaj letargów) i wyleczył się – mówi Filip Ruciński. Zaczerpnął ze źródeł: przede wszystkim zainspirowały go książki Raja Yoga Swamiego Vivekanandy oraz Hatha joga Jogi Ramy-Czaraki, korespondencja z mistrzami jogi, z Williamem Jamesem – ojcem amerykańskiej psychologii. Wiedzę tę połączył z filozofią Platona oraz etyką chrześcijańską i ascetycznym trybem życia. Chciał, by jego joga służyła nie tylko samodoskonaleniu, ale też pomogła w odrodzeniu się Polski – jako narzędzie integracji.
Ciekawe: Mamy też polską tradycję jogi czerpiącą wiedzę bezpośrednio od nauczycieli indyjskich. Mowa o Leonie Cyboranie, badaczu filozofii indyjskiej w powojennej Polsce, autorze polskiego przekładu Jogasutr Patańdżalego i mistrzu czystej postaci jogi. Kontynuatorem jego metody jest jego asystent Tomasz Ruciński, którego syn, Filip Ruciński, jest ekspertem niniejszego artykułu.
Uniwersalizm jogi sprawił, że weszła do wielu kultur różnymi ścieżkami, mieszając się z innymi nurtami. Obecnie ma zupełnie odmienną formę, lecz idea pozostaje ta sama: zgodność, harmonia, gracja – których dzisiejszy świat zdaje się potrzebować bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.
Źródła:
- Fundacja Vivaswan. (b.d.). Pobrane 11 stycznia 2022 z https://www.vivaswan.pl/
- Boso na Macie. (b.d.). Pobrane 11 stycznia 2022 z https://bosonamacie.pl/
- Iyengar Joga – Bartek Miklas. (b.d.). History of Yoga / Historia Jogi [Plik video]. Pobrane 11 stycznia 2022 z https://www.youtube.com/watch?v=zVDXahfsnsM
- Joga – Wikipedia. Pobrane 11 stycznia 2022 z https://pl.wikipedia.org/wiki/Joga
- Portal Yogi. Joga – rys historyczny. Pobrane 11 stycznia 2022 z https://www.portalyogi.pl/blog/joga-rys-historyczny/
- C&A. (b.d.). Joga: historia i filozofia jogi. Pobrane 11 stycznia 2022 z https://www.c-and-a.com/pl/pl/shop/historia-i-terminologia-jogi
