Sezon na jesienne infekcje trwa w najlepsze. Gdy atakują drobnoustroje, działamy błyskawicznie. W ruch idzie cała armia domowych sposobów na wzmocnienie odporności, np. syropy z miodu, cebuli i czosnku, czy herbatka z lipy z miodem. W ferworze walki zapominamy jednak o najważniejszym – diecie. Tymczasem to, podajemy dziecku, może być skutecznym lekarstwem na infekcje. Dzięki zdrowej diecie układ odpornościowy szybciej poradzi sobie z atakiem zarazków.
W organizmie krążą tysiące komórek odpornościowych (leukocytów, czyli białych krwinek), które mają nie dopuścić do wniknięcia drobnoustrojów do organizmu. Jeśli jednak wróg się pojawi, szybko go zwalczają. Sęk w tym, że leukocyty żyją bardzo krótko, na bieżąco trzeba je zastępować nowymi. Aby to było możliwe, układ odpornościowy musi być „dożywiony”, by sprawnie funkcjonował. Wtedy szansa na wygraną będzie większa. Niby proste, ale co zrobić, gdy chory maluch nie ma apetytu i odmawia jedzenia? Z pewnością nie można go do tego zmuszać, bo daje to skutek odwrotny do zamierzonego. Z jadłospisu należy wtedy wyeliminować pokarmy, obciążające organizm.
W końcu jest on osłabiony atakiem bakterii i wirusów i zaangażowany do walki z wrogiem, nie ma więc jak trawić obfitych i ciężkich porcji. Dlatego choremu dziecku lepiej nie podawać: warzyw kapustnych, zielonego ogórka, roślin strączkowych (fasola, groch, bób), tłustych gatunków mięs i wędlin (np. wieprzowiny), potraw smażonych i odsmażanych na tłuszczu, które są ciężkostrawne i długo zalegają w żołądku. Ostrożnie podchodzić do grubych kasz (gryczana, pęczak) – nie są dobrze tolerowane, podobnie jak razowe i pełnoziarniste pieczywo.
Na czarnej liście są też jajka na twardo oraz tłuste jajecznice z wędliną. Lepsze będą jaja na miękko (są bardziej lekkostrawne). Niewskazane są także słodycze, chipsy, słone paluszki i orzeszki, a także słodkie napoje gazowane zwłaszcza cola, które nie dostarczają witamin, za to mają dużo cukrów prostych. Te zaś stwarzają środowisko „przyjazne” dla patogenów. Co zatem powinno się znaleźć w zdrowym menu chorego dziecka?
Spis treści
Gdy łapie przeziębienie
Bóle głowy, osłabienie, zmęczenie, pokładanie się w ciągu dnia, kiepski nastrój – to mogą być pierwsze oznaki przeziębienia lub lekkiej infekcji wirusowej. Gdy tylko je zauważysz, przygotuj dziecku świeżo wyciskany sok lub koktajl z owoców cytrusowych (np. zmiksowanych pomarańczy i różowych grejpfrutów. Owoce zmiksuj z białymi błonkami. Zawarte w nich flawonoidy wspomagają działanie witaminy C). Podawaj co najmniej 2 szklanki soku dziennie, np. na śniadanie i na kolację. Zawarta owocach witamina C pobudza wytwarzanie interferonu – białka, które pomoże zdusić infekcję w zarodku. Witamina C uszczelnia także naczynia krwionośne, utrudniając przenikanie drobnoustrojów do organizmu.
Wykorzystaj to, że dziecko ma apetyt i podawaj mu niewielkie, lekkostrawne posiłki co 2-3 godziny. W menu prócz owoców, warto uwzględnić warzywa, zwłaszcza te bogate w witaminę C, np. czerwoną paprykę – w 100 g ma aż 144 mg tej witaminy) oraz natkę pietruszki (100 g natki ma aż 177 mg witaminy C), a także kiełki, które mają sporo składników mineralnych, w tym dużo cynku ważnego dla układu odpornościowego.
Pomocne będą także produkty o działaniu przeciwzapalnym, np. orzechy i ryby morskie. Zawarte w nich kwasy omega-3 ułatwiają wytwarzanie eikozanoidów – hormonów usprawniających pracę układu odpornościowego.
Przykładowy jadłospis przy pierwszych oznakach przeziębienia
Śniadanie na przeziębienie
Śniadanie to najważniejszy posiłek w ciągu dnia, zwłaszcza, przy przeziębieniu.
Owoce to źródło witaminy C wspomagającej odporność.
Jogurt naturalny, najlepiej ten z bakteriami probiotycznymi, np. Lactobacccillus acidophilus lub Bifidobakterie. Zasiedlają one jelita, wzmacniając mikroflorę jelitową i hamują rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Jogurt zawiera ponadto lizozym, laktoferynę oraz laktoalbuminy – substancje aktywujące układ odpornościowy.
Otręby owsiane to źródło prebiotyków, czyli substancji odżywiających bakterie probiotyczne.
Orzechy wzbogacają menu w kwasy omega-3 i cynk, który wspomaga wytwarzanie i dojrzewanie limfocytów T – najważniejszych komórek odpowiedzialnych za odporność.
Śniadanie:
- owocowe muesli: w miseczce wymieszać pokrojoną pomarańczę, garść owoców jagodowych (maliny, borówki, jagody, truskawki) – mogą być świeże lub mrożone, polać 2-3 łyżkami jogurtu naturalnego, posypać łyżką pokruszonych orzechów włoskich
II śniadanie:
- 2 kromki pieczywa mieszanego (np. chleb baltonowki) z pastą z chudego mięsa i pomidorów (zmiksować 40 g chudego gotowanego mięsa z łyżeczką przecieru pomidorowego). Na kanapkę położyć 2 listki sałaty, garść kiełków rzodkiewki lub jarmużu oraz kawałek czerwonej papryki
Obiad dla chorego dziecka
Zawiera porcję pełnowartościowego białka (ryby morskie, mięso drobiowe lub z królika) wzmacniającego organizm. Ryż dostarcza łatwo przyswajalne węglowodany, będące źródłem energii koniecznej do walki z chorobą. Surówka z kwaszonej kapusty to błonnik wspomagający pracę układu pokarmowego. Przy bólach brzucha, biegunkach i wysokiej gorączce z surowe warzywa lepiej zastąpić gotowanymi np. marchewką.
- ryba w pomarańczowej marynacie: filet z dorsza 100-150 g oczyścić, umyć i osuszych papierowym ręcznikiem. Przełożyć do pojemnika. Doprawić solą i pieprzem, dodać odrobinę majeranku i przyprawy do ryb. Cebulę obrać i pokroić w kostkę. Dodać do ryby, polać sokiem z pomarańczy. Kawałki ryby dokładnie obtoczyć w marynacie i włożyć do lodówki na 1-2 godziny. Wyjąć z marynaty i przełożyć do żaroodpornego naczynia. Na rybie ułożyć kilka plastrów pomarańczy. Zapiekać 15 minut temp 200 stopni.
- 2-3 łyżki ryżu ugotowanego na sypko posypanego posiekanym koperkiem
- miseczka surówki z z kwaszonej kapusty z marchewką skropiona oliwą
Zupa dla chorego dziecka
Zupa to najlepsze, co możesz podać dziecku w czasie choroby. Najlepiej ją ugotować na wywarze warzywnym, doprawić łagodnie, a przed podaniem zmiksować i ewentualnie „zabielić” odrobiną jogurtu. Zupy to dodatkowa porcja płynu, co szczególnie istotne podczas gorączki i biegunek. Po zmiksowaniu jest bardzo dobrze tolerowana nawet w czasie gorączki.
Zupa z cukinii:
- Marchewka – średnia sztuka
- Pietruszka – średnia sztuka
- Seler – kawałek
- Mała cukinia
- Ziemniak – średnia sztuka
- Jogurt naturalny – łyżka
- Koperek – łyżka
- Sól i pieprz do smaku
Warzywa i ziemniaki obierz, umyj i pokrój w kostkę. Cukinię umyj, przekrój na pół, usuń gniazdo nasienne, obierz skórę a miąższ pokrój. Włoszczyznę i ziemniaki zalej wrzątkiem i gotuj na wolnym ogniu. Gdy ziemniaki zmiękną, dodaj cukinię, dopraw solą i gotuj jeszcze kilka minut. Zmiksuj zupę, dopraw, posyp posiekanym koperkiem. Podawaj z łyżką jogurtu naturalnego.
Podwieczorek
- Miseczka galaretki truskawkowej z pokrojoną pomarańczą i jabłkiem
Kolacja dla chorego dziecka
Lekkostrawną kolację najlepiej podać dziecku 2-3 godziny przed snem. Porcje nie powinny być duże, by nie obciążać żołądka. Dzięki temu dziecko będzie lepiej spało.Warto zadbać, by posiłek był urozmaicony. Powinien dostarczyć węglowodany (np. czerstwe pieczywo), cienko posmarowane lekkostrawnym tłuszczem – masłem.
Podstawą kolacji dla chorego dziecka powinno być białko, np. nabiał lub pasta jajeczna. Witamin i składników mineralnych niezbędnych dla układu odpornościowego dostarczą surowe warzywa (kiełki, sałata, pomidor bez skóry oraz papryka, o ile jest dobrze tolerowana przez dziecko).
– kromka czerstwego pieczywa cienko posmarowana masłem z sałatą, kiełkami, pomidorem i kawałkiem czerwonej papryki
– miseczka ziołowego twarożku z czosnkiem: Wymieszać małe opakowanie serka wiejskiego (cottage cheese) z łyżką posiekanego koperku i łyżką posiekanej natki.
Gdy łamie w kościach
Gdy zaatakuje grypa, dziecko nagle ma dreszcze, narzeka na bóle mięśni i stawów, ból gardła, a przede wszystkim ma gorączkę, trzeba działać błyskawicznie. Każde podwyższenie temperatury ciała o 1oC wielokrotnie zwiększa bowiem parowanie wody przez skórę. A to może grozić odwodnieniem. Zdarza się to szczególnie często u niemowląt i małych dzieci, zwłaszcza gdy infekcji towarzyszą biegunki i wymioty. Niedobór wody wiąże się też ze zwiotczeniem mięśni. To właśnie dlatego mówimy, że chore dziecko „przelewa się przez ręce” – ma bowiem osłabione mięśnie.
Dlatego, gdy temperatura rośnie trzeba zadbać, żeby dziecko piło jak najwięcej płynów. Może to być zwykła niegazowana woda mineralna albo napój zrobiony z letniej przegotowanej wody, soku z cytryny i miodu, np. spadziowego, który wzmacnia odporność i ma właściwości antybiotyczne. Płyny powinny mieć temperaturę pokojową, najlepiej podawać je dzieciom małymi porcjami nawet po kilka łyżek, a u niemowląt po łyżeczce. Kiedy temperatura spadnie, a dziecko poczuje się lepiej, warto mu podać niewielkie lekkostrawne posiłki. Niemowlakom kleiki lub kaszkę, starszym dzieciom jogurt naturalny z owocami, kisiel, budyń lub lekką zupę, np. rosół z kury.
Ugotowany na chudym mięsie kurczaka z dużą ilością warzyw, z dodatkiem czosnku lub imbiru, świetnie rozgrzewa, a także nawadnia organizm, co ważne w czasie infekcji. Rosół zawiera też witaminy i minerały z warzyw oraz cysteinę, która działa wykrztuśnie, a więc pomaga przy kaszlu. Niektóre badania potwierdzają także właściwości przeciwzapalne rosołu.
Przykładowy jadłospis przy grypie
Śniadanie:
– kromka czerstwej pszennej bułki
– bananowy twarożek: zmiksować 30 g półtłustego twarogu z 2-3 łyżkami jogurtu naturalnego z połowa banana. Przed podaniem twarożek posypać kilkoma malinami lub pokrojona pomarańczą (mogą być świeże lub mrożone).
II śniadanie:
1-2 kromki czerstwego pieczywa pszennego cienko posmarowane pastą z gotowanego mięsa i jogurtu z dodatkiem koperku.
Obiad:
– miseczka rosołu z drobnym makaronem z natką pietruszki
– mięso z połowy gotowanego udka bez skórki
– miseczka surówki z marchewki i pomarańczy skropiona łyżka oleju
Podwieczorek:
– miseczka domowego kisielu: Przepis na jedną porcję: (150 g jabłek obranych cienko ze skórki, bez pestek i gniazda nasiennego), szklanka zimnej wody, łyżka soku z cytryny, łyżeczka mąki ziemniaczanej, cynamon. Owoce pokroić w plasterki. Do garnka wlać pół szklanki zimnej wody, dodać owoce i cynamon, gotować przez kilka minut na małym ogniu. Gdy owoce będą miękkie, zmiksować je. Pozostałe pół szklanki wody wymieszać z mąką ziemniaczaną, wlać stopniowo do zmiksowanych owoców, ciągle mieszając. Gotować kisiel jeszcze kilka minut. Na koniec doprawić sokiem z cytryny .
Kolacja:
– szklanka koktajlu z marchewki i jabłka z dodatkiem natki
– garść grzanek z pszennego pieczywa.
Gdy dokucza biegunka
Jeśli grypie towarzyszą biegunki, warto zadbać, by w menu dziecka znalazły się produkty o działaniu zapierającym: biały ryż, kasza jęczmienna drobna, kisiel owocowy, ziemniaki, dynia, gotowana marchewka, surowe jabłko (obrane ze skórki i starte na drobnej tarce), banan, a także pszenne najlepiej czerstwe pieczywo cienko posmarowane masłem. Mleko należy wówczas zastąpić jogurtem naturalnym. Unikać słodyczy, miodu, dżemu, słodkich owoców, soków owocowych, zwłaszcza jabłkowego i winogronowego oraz mleka i coca-coli.
Zawarte w nich węglowodany wzmagają fermentację w jelitach, co nasila dolegliwości. Podobnie działają słodziki, takie jak sorbitol zawarte, np. w gumach do żucia i słodkich napojach gazowanych– mogą nasilać biegunki Trzeba też unikać orzechów i nasion słonecznika oraz dyni, dobre będzie natomiast mielone siemię lniane. Przy biegunkach zaleca się pic jak najwięcej pić co najmniej 3 litry płynów dziennie, małymi porcjami przez cały dzień, co zapobiega odwodnieniu. Najlepsze są letnia przegotowana woda, gorzka herbata, napar z czarnych jagód lub z rumianku.
Przy nasilonych biegunkach warto stosować płyny nawadniające (do kupienia w aptece, np. Gastrolit Oksalit, Sanolit). Możne je zrobić samemu. Płyn nawadniający: do szklanki przegotowanej letniej wody dodać łyżeczkę cukru lub glukozy (do kupienia w aptece) oraz ¼ łyżeczki soli.
Przykładowy jadłospis przy grypie żołądkowej
Śniadanie:
– czerstwa, pszenna bułka, np. kajzerka z pastą z ugotowanej ryby, np. dorsz i chudego twarogu (zmiksować oba składniki, dodać posiekany koperek)
II śniadanie:
– kisiel z czarnych jagód: pół szklanki jagód (mogą być mrożone), pół szklanki wody, 1 łyżeczka mąki ziemniaczanej, kilka kropel soku z cytryny. Jagody wsypać do rondelka, dodaćkilka kropel cytryny, wlać ¼ szklanki wody i zagotować. W pozostałej części wody rozpuścić łyżeczkę mąki ziemniaczanej. Mieszać, by mąka dokładnie się rozpuściła. Wlać do rondla z zagotowanymi jagodami. Doprowadzić do wrzenia, cały czas mieszając. Gotowy kisiel przelać do salaterki, podawać na ciepło.
Obiad:
– miseczka marchwianki. Przepis na 2-3 porcje: dwie średnie marchewki. Należy je umyć, obrać i pokroić w plasterki. Zalać dwoma szklankami wody i gotować na małym ogniu, po przykryciem, do miękkości. Miękką marchewkę wyjąć z wywaru, zmiksować i ponownie połączyć z płynem. Dodać szczyptę soli i płaską łyżeczkę glukozy. Marchwiankę lepiej zużyć w ciągu jednego dnia .
Podwieczorek:
– miseczka duszonej dyni. Przepis na 1 porcję: 100 g dyni, pół łyżeczki masła, sok z cytryny, pół łyżeczki mąki, łyżeczka posiekanego koperku, odrobina soli i cukru (szczypta). Dynię obrać, opłukać i pokroić w kostkę. Zalać wrzątkiem z dodatkiem cukru i soli. Gotować pod przykryciem na małym ogniu ok. 10 min. Oprószyć mąką, lekko zakwasić sokiem z cytryny. Doprawić do smaku cukrem i solą, zagotować mieszając cały czas. Wyłożyć do salaterki, posypać posiekanym koperkiem. Podawać na ciepło.
Kolacja:
– risotto z warzywami: połowa szklanki ryżu, marchewka, pietruszka, kawałek selera, połowa szklanki jogurtu naturalnego, łyżeczka masła, łyżka posiekanej natki pietruszki. Ryż ugotować do miękkości. Warzywa obrać, zetrzeć na grubej tarce udusić pod przykryciem, dodając kilka łyżek wody. Ryż połączyć z warzywami i masłem, delikatnie doprawić. Posypać natką.
Gdy boli gardło (angina)
Kiedy gardło zaatakują bakterie, głównym problemem staje się przełykanie. Wtedy wszystkie posiłki powinny mieć konsystencję półpłynną. Dzieciom warto wówczas podawać zupy kremy, przeciery, koktajle, rozgotowane kasze oraz miękkie warzywa i owoce. Należy unikać nadmiaru błonnika, a także ostrych przypraw. Ze względu na antybiotyki, ważne jest podawanie dzieciom probiotyków (pisaliśmy o tym w tekście o probiotykach) oraz produktów, które są naturalnym źródłem „dobrych” bakterii, np. jogurty naturalne. Odbudowują one florę bakteryjną jelita zdziesiątkowaną przez antybiotyki. Warto pamiętać, by unikać podawania dzieciom antybiotyków wspólnie przy posiłkiem zawierającym nabiał. Może on zmniejszać skuteczność działania niektórych leków, np. tetracyklin.
Przykładowy jadłospis przy anginie
Śniadanie:
– miękkie pszenne pieczywo z masłem i musem z pomidora (pomidor obrać ze skórki, usunąć pestki a miąższ zmiksować
– jajko na miękko
II śniadanie:
– twarożek z musem z jabłka: jabłko obrać ze skórki i poddusić z dodatkiem cynamonu i odrobiny wody. 20-30 g półtłustego twarogu zmiksować z 2-3 łyżkami jogurtu naturalnego. Do twarożku dodać mus z jabłka.
Obiad:
– hache drobiowe: ugotować mięso drobiowe bez skórki. Oddzielić mięso od kości, zmiksować
– 1-2 łyżki puree ziemniaczanego: ziemniaki ugotować i rozdrobnić praską, posypać koperkiem
– 2 łyżki musu z marchewki i cukinii: marchewkę (1 średnia i cukinię pół małej), obrać, zalać wrzątkiem, dodać odrobinę soli i ugotować do miękkości. Dodać łyżeczkę masła i zmiksować.
Podwieczorek:
– miseczka serniczka na szybko: opakowanie galaretki owocowej, szklanka jogurtu naturalnego. Zrobić galaretkę owocową według przepisu, rozpuszczając ja w nieco mniejszej ilości wrzątku. Gdy przestygnie wymieszać ze szklanką jogurtu naturalnego. Wsadzić do lodówki. Przed zjedzeniem wyjąć, by deser miał temperaturę pokojową
Kolacja:
jaglanka z bananem: pół szklanki suchej kaszy jaglanej, banan. Kaszę przepłukać pod bieżącą wodą na sicie. Przełożyć do garnka zalać wrzątkiem (proporcje 1 porcja kaszy 2 porcje wody), ugotować na sypko. Do ciepłej kaszy dodać banana. Zmiksować. Podawać na ciepło.
Sprawdź, jakie są naturalne sposoby na przeziębienie u dziecka.
Żródła:
- https://edition.cnn.com/2017/12/01/health/chicken-soup-food-drayer/index.html
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2009
- Saketkhoo K., Januszkiewicz A., Sackner M.A., Effects of Drinking Hot Water, Cold Water, and Chicken Soup on Nasal Mucus Velocity and Nasal Airflow Resistance. Chest journal 1978, 74:4: 408-410
