Spis treści
Insulinooporność – przyczyny
Przyczyną tego poważnego zaburzenia jest przede wszystkim niewłaściwy tryb życia, a zwłaszcza nieodpowiednia, wysokokaloryczna dieta, oparta na produktach przetworzonych, zawierających mnóstwo cukru i niezdrowych tłuszczów trans.
Jest to jednocześnie dobra informacja, ponieważ oznacza, że wszystko w naszych rękach. Możemy sami wyeliminować szkodliwe czynniki i zawczasu zapobiec rozwojowi insulinooporności. A nawet jeśli już jest ona zdiagnozowana, możemy się jej pozbyć – bez konieczności zażywania żadnych leków!
Dlatego tak ważne jest, co jemy na co dzień.
Jak dochodzi do rozwoju insulinooporności?
Wyobraźmy sobie, co dzieje się w naszym organizmie po spożyciu posiłku bogatego w węglowodany proste np. wszelkie słodycze, większość owoców, słodkie napoje i soki owocowe, lody, białe pieczywo i inne produkty pszenne, ciasta, makarony, hamburgery, ziemniaki, pizza itp. Dochodzi wówczas do szeregu gwałtownie następujących po sobie procesów:
- poziom glikemii gwałtownie rośnie, trzustka wydziela więc insulinę, której zadaniem jest jak najszybsze obniżenie wysokiej glikemii. Gdy do krwi dostaje się duża ilość insuliny, poziom cukru szybko spada. Odczuwamy to jako napad „wilczego głodu”
- Kiedy czujesz głód, dochodzą do głosu hormony odpowiedzialne za wzrost poziomu glukozy. Do akcji włącza się kortyzon – hormon stresu. Zatem okazuje się, że zjedzenie posiłku zawierającego dużo prostych cukrów jest dla organizmu ogromnym stresem
- Następnie wydziela się kolejny hormon – adrenalina, przez którą stajemy się nerwowi. Nasz mózg, zaalarmowany nagłym spadkiem poziomu cukru, woła w panice o następną porcję. Chwytamy w pośpiechu coś słodkiego i … wszystko zaczyna się od nowa
Można sobie wyobrazić, w jakim chaosie znajduje się nasz organizm po latach takiego sposobu odżywiania się. Nieustannie musi zmagać się z sinusoidą wyznaczającą gwałtowne zmiany poziomu cukru, więc nieustannie produkuje za duże ilości insuliny.
A im wyższy poziom insuliny, tym słabiej komórki na nią reagują. Brak reakcji organizmu zmusza trzustkę do jej dalszej produkcji. Insuliny jest coraz więcej, co tylko nasila oporność tkanek na jej działanie. Ciągle pełne magazyny glikogenowe w mięśniach i ciągłe gromadzenie tkanki tłuszczowej prowadzą do redukcji i uniewrażliwienia receptorów insulinowych. Organizm wpada w błędne koło i dochodzi do rozwoju insulinooporności.
Obniżona wrażliwość różnych komórek organizmu na działanie insuliny nazywana jest insulinoopornością.
Czy za insulinooporność mogą być odpowiedzialne geny?
Zdarza się, że ta przypadłość nie jest uwarunkowana stylem życia i sposobem odżywiania się, tylko ma podłoże genetyczne. W takiej sytuacji organizm produkuje hormon o nieprawidłowej budowie – nazywa się to zespołem zmutowanej insuliny. Na insulinę o wadliwej strukturze receptory nie mogą reagować prawidłowo. Nie są to jednak częste przypadki.
Obniżenie wrażliwości komórek na insulinę może być także skutkiem nadmiaru hormonów działających antagonistycznie do niej (czyli zwalczających jej działanie). Są to hormony, których zadaniem jest podwyższanie poziomu glukozy we krwi, takie jak np: kortyzon, hormon wzrostu, glukagon, adrenalina, hormony tarczycy.
Co ma wpływ na rozwój insulinooporności?
Pozostałymi czynnikami ryzyka powstania insulinooporności są między innymi:
- wiek
- płeć (otyłość brzuszna u mężczyzn sprzyja rozwojowi oporności na insulinę)
- brak regularnej aktywności fizycznej
- wiele leków (np. leki sterydowe, tabletki antykoncepcyjne, leki moczopędne)
- alkohol
- palenie papierosów
- ciąża (cukrzyca ciążowa)
Niemniej zjawisko hiperinsulinemii (zbyt wysoki poziom insuliny we krwi) i insulinooporności dotyczy najczęściej osób otyłych, które spożywają na co dzień wysokokaloryczne posiłki, obfitujące w produkty o wysokim indeksie glikemicznym.
Insulinooporność – jakie niesie ze sobą ryzyko?
1. Insulinooporność sprzyja rozwinięciu się cukrzycy typu 2
Trzustka, chcąc przełamać opór komórek uwalnia coraz większe ilości insuliny, lecz w końcu musi się poddać. Stałe utrzymywanie hormonu na zbyt wysokim poziomie obciąża ją tak bardzo, że jej wydolność spada i, najpierw stopniowo, a z czasem całkowicie traci zdolność do produkcji i uwalniania insuliny.
Paradoksalnie zatem, zbyt wysoki poziom insuliny doprowadza w końcu do jej niedoborów i wówczas trzeba ją dostarczać organizmowi z zewnątrz (zastrzyki insulinowe). Jeśli jednak jednocześnie współistnieje insulinooporność, tkanki nadal będą źle reagować na hormon.
Dlatego najważniejszym celem walki z cukrzycą typu 2 jest pozbycie się oporności na insulinę. Można tego dokonać poprzez redukcję masy ciała i odpowiednią dietę. Diabetyk wcale nie jest skazany na leki na cukrzycę do końca życia.
2. Groźnym skutkiem insulinooporności są choroby sercowo-naczyniowe, a zwłaszcza miażdżyca
Skutkiem oporności na insulinę są choroby układu krążenia, zwłaszcza miażdżyca. Insulina silnie podnosi ilość cholesterolu frakcji LDL oraz trójglicerydów. Ponadto pobudza układ współczulny, co skutkuje zwężeniem tętnic i zwiększeniem ryzyka zawału serca. Zwężenie naczyń krwionośnych jest również przyczyną nadciśnienia.
3. Insulinooporność może prowadzić do rozwoju wielu dolegliwości
Insulina jest hormonem, który działa przeciwstawnie do innych hormonów, zatem jej zaburzenia mogą powodować wszelkie inne dolegliwości związane z gospodarką hormonalną. Możemy zatem spodziewać się m.in.:
- zaburzeń tarczycy
- zespołu policystycznych jajników
- problemów z płodnością
- zespołu Cushinga
Objawem towarzyszącym insulinooporności jest niemal zawsze otyłość. Produkcja zbyt dużej ilości komórek tłuszczowych sprzyja otłuszczeniu wątroby, co może prowadzić do niealkoholowego stłuszczenia wątroby.
W efekcie rozmaitych przemian metabolicznych powstają szkodliwe produkty, z którymi organizm nie daje sobie rady, a to prowadzi do ciągłego stanu zapalnego. Niekończący się stan zapalny sprzyja wielu schorzeniom, w tym chorobom nowotworowym.
Insulinooporność – objawy
Zaburzenie to przebiega zwykle w sposób utajony, co znaczy, że nie ma wyraźnych symptomów sygnalizujących, że jesteśmy oporni na insulinę. Mówiąc wprost – nie czujemy bezpośrednio, że nasze komórki nie reagują na insulinę.
Objawy, który powinny wzmóc naszą czujność:
- nadwaga
- otyłość (z którą nie możemy sobie poradzić)
- nadmierne zmęczenie
- senność (zwłaszcza po posiłku)
- wahania nastroju
- problemy z koncentracją
Pozostałe objawy można zdiagnozować metodami laboratoryjnymi, lecz zazwyczaj nie są one subiektywnie odczuwalne przez pacjenta. Są to np.:
- podwyższenie poziomu cholesterolu
- zbyt wysoki poziom trójglicerydów
- wysoki poziom cukru we krwi i/lub moczu
- zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi
- nadciśnienie tętnicze
Jak zdiagnozować insulinooporność?
1. DTTG – doustny test tolerancji glukozy
Inaczej test doustnego obciążenia glukozą lub krzywa cukrowa. Badanie DTTG trwa około 2 godzin. Ostatni posiłek należy zjeść najpóźniej 12 godzin przed badaniem. Na dobę przed – powstrzymać się od palenia tytoniu, picia alkoholu i nadmiernego wysiłku fizycznego. Wskazane jest także odstawienie leków, mogących zafałszować wyniki.
Jak przebiega badanie krzywej cukrowej?
Od pacjenta pobiera się trzy próbki krwi. Pierwszą od razu na czczo, w której oznacza się początkowe stężenie glukozy. Następnie podaje się mu 75 gramów glukozy w postaci rozpuszczonej w wodzie. Kolejna próbka jest pobierana po godzinie i ostatnia po 2 godzinach od wypicia glukozy, po czym obserwuje się reakcje organizmu na nią.
Analizuje się wydzielanie insuliny, szybkość unormowania się poziomu cukru we krwi oraz szybkość wchłaniania glukozy do tkanek.
Aby właściwie zdiagnozować insulinooporność, podczas badania tolerancji glukozy niezbędne jest także oznaczanie stężenia insuliny, w tym samym momencie, w którym dokonuje się pomiaru glukozy.
Prawidłowe stężenie cukru we krwi na czczo nie powinno przekraczać 99 mg/dl, a po dwóch godzinach po obciążeniu glukozą nie powinno być wyższe niż 140 mg/dl. Wszystkie wartości powyżej normy muszą być skonsultowane ze specjalistą w celu potwierdzenia lub wyeliminowania cukrzycy oraz zalecenia dalszych badań.
Czasem podwyższone wyniki nie oznaczają jednoznacznie choroby, ale wskazują na konieczność zwrócenia uwagi na dietę oraz pilną zmianę trybu życia.
2. HOMA-IR
Kolejną metodą diagnozowania insulinooporności jest wyliczenie jej wskaźnika HOMA-IR (Homeostasis model assessment of insulin resistance). Aby wyliczyć ten wskaźnik należy zbadać poziom glukozy i insuliny u pacjenta na czczo, a następnie obliczyć go według wzoru – iloczyn wartości insulinemii i glikemii dzielimy przez 22,5.
Jeśli otrzymany wynik ma wartość powyżej 1, oznacza to insulinooporność, aczkolwiek różni specjaliści różnie podchodzą do tego kryterium. Ogólnie jednak – im wyższy wynik, tym gorzej. I tym szybciej należy się zająć swoim zdrowiem.
3. Metoda klamry metabolicznej
Jest to badanie najbardziej wiarygodne, powtarzalne i dokładne, skutecznie określa realny stopień insulinooporności, jednak również jest najbardziej kosztowne i pracochłonne, w związku z tym najrzadziej wykorzystywane w diagnostyce insulinooporności.
W metodzie tej pacjentowi podaje się jednocześnie insulinę i glukozę. Ilość podawanej insuliny jest stała, natomiast zmienia się ilość glukozy. Celem jest oznaczenie takiej ilości glukozy, jaka powinna być podana, aby utrzymać glikemię na poziomie stałej wartości w ciągu całego czasu badania. Pomiary insuliny są dokonywane co kilka minut przez około 2 godziny. Taką diagnostykę można przeprowadzić jedynie w ściśle kontrolowanych warunkach.
Insulinooporność – leczenie
Należy podjąć wszelkie możliwe kroki, aby jak najszybciej obniżyć masę ciała. W tym celu niezbędna jest zmiana sposobu odżywiania się. Pomoże nam w tym osoba z praktyką w leczeniu chorób o podłożu metabolicznym. Warto udać się na konsultacje do dobrego endokrynologa, diabetologa oraz doświadczonego dietetyka.
Dodatkowo pomóc może także terapeuta medycyny naturalnej. Często wykwalifikowany specjalista medycyny chińskiej potrafi właściwie pokierować terapią. Leczenie insulinooporności powinno opierać się na indywidualnym podejściu do pacjenta. Wskazane są naturalne leki ziołowe, akupunktura, a przede wszystkim racjonalna, niskokaloryczna, lecz odżywcza dieta, dopasowana do aktualnych potrzeb pacjenta.
