Według tradycyjnej medycyny chińskiej wszystkie produkty spożywcze cechują się charakterystyczną dla siebie termiką. Najłatwiej podzielić je na rozgrzewające i wychładzające organizm.Warto wiedzieć, że termika danego produktu nie zależy od temperatury, w jakiej spożywamy daną rzecz. Przykładem może być tu pomidor lub ogórek – warzywa należące do produktów wychładzających organizm. Obojętnie czy podamy je w formie lekkiej sałatki, czy w postaci gorącej zupy pomidorowej lub ogórkowej, potrawa taka nadal będzie miała działanie ochładzające. Podgrzanie pokarmów zatem nie ma wpływu na termikę danego składnika.
Spis treści
Na czym polega wpływ pożywienia na organizm?
Natura termiczna danego pożywienia ma związek z tym, jak dany produkt spożywczy wpływa na organizm. Jakość termiczna oddziałuje na ciało w sposób ogólny: ochładza je lub ogrzewa. W ten sposób wpływa nie tylko na temperaturę ciała, lecz również równoważy wpływ zewnętrznych czynników klimatycznych (latem ochładza, zimą rozgrzewa) oraz niweluje działanie szkodliwych czynników chorobotwórczych (jeśli chorujemy z powodu zimna, przyda się jedzenie rozgrzewające, a jeśli przyczyną choroby jest suchość i gorąco, potrzebne są produkty wychładzające organizm).
Jedzenie, zgodnie z zasadami medycyny chińskiej, ma więc działanie terapeutyczne. Nie bez przyczyny jednym z trzech zasadniczych filarów w tradycyjnej medycynie chińskiej jest właśnie dietetyka.
Ciekawostka! W klasycznym starożytnym dziele chińskim,słynny lekarz Sun Si Miao pisze: „Aby ciało utrzymywało stan równowagi i harmonii, trzeba jedynie przestrzegać właściwej diety”.
Odpowiednio dobrany rodzaj pożywienia wpływa nie tylko na ogólny stan zdrowia, ale też ma znaczenie lecznicze w terapii konkretnych schorzeń. Z tego względu, w zależności od rodzaju objawów chorobowych, terapeuta medycyny chińskiej zaleci konkretne jedzenie.
Np. w przypadku zapalenia gardła z uczuciem gorąca, przekrwieniem, palącym bólem i pieczeniem, wskazane będą produkty wychładzające, np. gruszki, melony, herbata zielona czy chłodna woda z miodem. Natomiast przy przeziębieniu, gdy mamy dreszcze i jest nam zimno, potrzeba nam produktów rozgrzewających, takich jak np. świeży imbir, cynamon, goździki czy gałka muszkatołowa.
Na podstawie energetycznego podziału produktów można zatem skomponować właściwą dietę, która wpłynie na zdrowie, lepsze samopoczucie oraz pomoże uniknąć wielu problemów zdrowotnych.
Profilaktyka i balans energetyczny
Właściwa dieta jest nie tylko sposobem leczenia – przede wszystkim ma działać profilaktycznie. Posiłki spożywamy przeciętnie 3 razy dziennie. Warto więc zwrócić szczególną uwagę na to, co jemy na co dzień, i dopasować swój jadłospis nie tylko do stanu zdrowia, ale też do klimatu, w jakim żyjemy, oraz do aktualnie panującej pory roku.
Ma to znaczenie, jeśli chodzi o zachowanie równowagi pomiędzy wnętrzem naszego organizmu a zewnętrznymi warunkami otoczenia. Mieszkańcy Polski żyją w klimacie umiarkowanym chłodnym i częściej zdarza się nam mierzyć z niekorzystnymi wpływami zimna, wiatru i wilgoci niż z nadmiernym gorącem. Szczególnie teraz, w okresie jesienno-zimowym, gdy brakuje życiodajnej energii słońca i temperatury nas nie rozpieszczają, dobrze jest racjonalnie podejść do kwestii wyboru odpowiedniego jedzenia.
Jesienią i zimą zasadniczo zalecana jest dieta rozgrzewająca, której podstawą są ciepłe posiłki, z obecnością pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz takich produktów rozgrzewających, jak ryż brązowy, kasza jaglana, słodkie ziemniaki, warzywa korzeniowe, dynia, koper włoski, orzechy włoskie, suszony imbir i inne rozgrzewające przyprawy i zioła.
Najważniejsze jest jednak unikanie pewnych skrajności, dopasowanie się do strefy klimatycznej, w jakiej przebywamy, oraz zachowanie równowagi pomiędzy aspektem rozgrzewającym (yang) i ochładzającym (yin) pożywienia.
Nie służy nam ani nadmiar produktów gorących, ani nadmierne spożywanie posiłków o termice zimnej i chłodnej. W konsekwencji prowadzi to bowiem albo do zbytniego wychłodzenia organizmu, albo np. do nasilenia wzorców chorobowych związanych z gorącem. Tego typu zaburzenia równowagi energetycznej mogą z czasem prowadzić do destabilizacji organizmu i rozwoju chorób przewlekłych.
Jak działają produkty ochładzające organizm?
Produkty wychładzające organizm możemy podzielić na chłodne i zimne. Produkty chłodne mają korzystny wpływ na płyny ciała, w tym krew, ochładzają organizm i oczyszczają go z gorąca. Łagodzą stany zapalne, gorączkę. Ponadto spowalniają krążenie qi (energii) w ciele i działają łagodnie uspokajająco i wyciszająco.
W ciepłych i gorących porach roku możemy sobie pozwolić na więcej produktów wychładzających w diecie. Sprzyja temu pogoda i czynniki klimatyczne oraz konieczność utrzymania balansu energetycznego w organizmie. Medycyna chińska zaleca też produkty wychładzające organizm w leczeniu chorób, których przyczyną jest nadmiar gorąca i/lub suchości.
Które produkty wychładzają organizm?
Silne właściwości wychładzające mają przede wszystkim warzywa i owoce, zwłaszcza owoce cytrusowe. Które produkty cechują się najbardziej oziębiającym wpływem na organizm?
Owoce i warzywa
Praktycznie większość warzyw i owoców to produkty o termice chłodnej i zimnej. Wymienić należy przede wszystkim owoce ze strefy tropikalnej: banany, owoce cytrusowe (pomarańcze, mandarynki, cytryny, grejpfruty), kiwi, arbuzy, melony, a także owoce rodzime gruszki, jabłka, porzeczki, agrest, rabarbar, truskawki czy maliny. Warzywa o zimnej termice to głównie pomidory, ogórki, szparagi, szpinak, jarmuż, bakłażany, a także rozmaite rodzaje sałat, pędy bambusa i wodorosty.
Napoje
Ochładzające działanie mają przede wszystkim herbaty owocowe, soki owocowe, zielona herbata, herbata czarna, herbata z mięty pieprzowej, napar z mniszka lekarskiego, mleko sojowe, piwo pszeniczne oraz białe wino. Zimną termiką cechuje się również woda.
Nabiał
Zasadniczo wszystkie przetwory mleczne należą do tych wychładzających organizm. Jest to zarówno samo mleko, jak i produkty fermentowane, czyli jogurt, śmietana, maślanka, kefir, biały ser.
Produkty zbożowe
Wśród zbóż o charakterze ochładzającym prym wiedzie pszenica, a zatem również mąka pszenna i wszystkie potrawy, które ją zawierają – ciasta, makarony, ciasteczka i inne przetwory oparte na białej mące. Działanie wychładzające ma także jęczmień oraz soja. Potrawy wyziębiające to również te, które zawierają tofu oraz miso, uzyskiwane ze sfermentowanej soi.
Sposób na „ocieplenie” produktów wychładzających
To, że większość warzyw i owoców ma charakter chłodny, nie oznacza, że musimy całkowicie je wyeliminować z jesienno-zimowej diety. Oczywiście, że nadmierne spożycie produktów wychładzających nie jest zalecane, gdyż może zaburzyć procesy trawienne i na dłuższą metę wychłodzić nas za bardzo, ale nie musimy kompletnie ich unikać.
Jeśli mamy ochotę np. na zupę pomidorową lub ogórkową, wystarczy wzbogacić je o składniki, które mają ostry smak i termikę gorącą lub ciepłą, aby uzyskać w pełni zrównoważone, korzystne dla zdrowia danie. Produkty gorące yang będą równoważyły wychładzający aspekt yin pomidorów lub ogórków. Tego typu zupy, a także inne ciepłe potrawy, można doprawić np. kurkumą, imbirem, chili, pieprzem, liściem laurowym, rozmarynem, bazylią, czosnkiem czy ostrą papryką.
Nie unikajmy również warzyw i owoców. W porze zimowej warto spożywać je na ciepło, gotowane, duszone lub pieczone, dodając rozgrzewających, ostrych przypraw – imbiru, cynamonu, kardamonu, goździków czy anyżu gwiaździstego.
Źródła:
- Kastner, J. (2020). Terapia pożywieniem. Łódź: Wydawnictwo Galaktyka
