Spis treści
Trudne sytuacje w życiu dziecka
Nasze dzieci codziennie mają do czynienia z wyzwaniami i trudnymi sytuacjami. Ostatni czas, ze względu na pandemię i wojnę w Ukrainie, jest szczególnie dużym obciążeniem emocjonalnym dla najmłodszych. Nawet jeśli nie dotyczy ich bezpośrednio dana sytuacja, to odczuwają one ogólny nastrój społeczny lub stres rodziców. Te wszystkie trudne emocje przechodzą również na nie.
Stresujące sytuacje w życiu dziecka to nie tylko ciężkie, z naszej perspektywy, wydarzenia. To nie tylko wojna, pandemia, śmierć bliskiej osoby czy zmiana miejsca zamieszkania. To również bardziej „błahe rzeczy”, które w poczuciu dziecka są równie ważne. To kłótnia z najlepszym kolegą, pierwszy dzień w przedszkolu po dłuższej przerwie, poznawanie nowych osób, pierwsza lekcja angielskiego w nowej szkole językowej.
Te wszystkie okoliczności są w różnym stopniu obciążeniem emocjonalnym, z którymi nie każde dziecko potrafi sobie poradzić. Wyzwania są jednak bardzo potrzebne. Dzięki nim najmłodsi uczą się zarządzać własnymi emocjami i radzić sobie ze stresem. Rozwijają swoją inteligencję emocjonalną i budują odporność psychiczną. Całkowite chronienie dzieci przed trudnościami nie do końca jest więc dla nich dobre.
Jak rozmawiać z dzieckiem o wojnie i zagrożeniu?
Uważna obserwacja
Pierwszym i najważniejszym czynnikiem, który pomaga dziecku w wyzwaniach, jest dostrzeżenie jego trudnych emocji. Każde dziecko inaczej reaguje na stres, inaczej też ten stres okazuje. Jedno dziecko będzie nadzwyczaj nerwowe i agresywne, drugie będzie wycofane. Rolą rodzica jest uważne obserwowanie swojego dziecka i dostrzeganie wszelkich zmian w jego zachowaniu. To właśnie te zmiany pozwalają nam dostrzec, że dziecko mierzy się z trudnymi emocjami.
To, że nie płacze, nie oznacza, że nie przeżywa dużego smutku. Dzieci mogą okazywać swoje emocje w zupełnie inny sposób, niż powszechnie okazują je dorośli. Uczą się bowiem dopiero zarządzać swoim stanem emocjonalnym. Warto więc uważnie obserwować swojego maluszka, by w odpowiednim czasie dostrzec to, że jest obciążony emocjonalnie.
Strach i smutek – potrzebne emocje
Często unikamy trudnych emocji, szczególnie strachu i smutku. Jako rodzice chcemy też przed tymi emocjami chronić nasze dzieci. Jak tylko widzimy, że dziecko zaczyna się bać lub smucić, to robimy wszystko, by przekierować jego uwagę, rozweselić lub pocieszyć. Pokazujemy tym samym, że nie może odczuwać trudnych emocji, że jest to niepożądane i niewłaściwe. Podobnie postępujemy z własnymi emocjami. Tak nas uczono przez całe pokolenia.
Trudne emocje mają jednak bardzo ważną funkcję, o której zapominamy. Pokazują nam, gdzie są nasze granice, jakie są nasze wartości, pomagają w autorefleksji i co najważniejsze, rozwijają odporność psychiczną. Dziecko, konfrontując się z trudnymi emocjami, takimi jak strach, lęk, smutek, uczy się radzić sobie z nimi.
Podobnie jest z zarządzaniem stresem. Nie da się nauczyć zarządzać stresem bez sytuacji stresowej. Tak samo jak nie da się nauczyć pływać bez wejścia do wody. Warto więc każde wyzwanie i trudne emocje dziecka wykorzystać jako cenną lekcję i okazję do pogłębienia świadomości dziecka – a także do rozwinięcia jego inteligencji emocjonalnej i wzmocnienia odporności psychicznej.
Jeśli więc twój maluszek czuje smutek lub strach, zanurz się wspólnie z nim w tych emocjach. Pomóż mu je zrozumieć i wskaż drogę do budowania większej odporności. Bądź wsparciem emocjonalnym.
Jak wspierać dziecko z depresją?
5 etapów wsparcia emocjonalnego dziecka
Etap 1. Dostrzeż wyzwania swojego dziecka
Czasem wydaje nam się, że dziecięce problemy są małe i niewarte uwagi. Porównując je z naszymi, dorosłymi problemami, mamy je za zwykłe błahostki i fanaberie. Tymczasem problem dziecka, nawet jeśli jest nim wyrwana z rąk przez kolegę zabawka, jest tak samo obciążający emocjonalnie, jak poważne problemy dorosłych.
Dostrzeżenie wyzwań, z jakimi mierzy się dziecko, to pierwszy krok w zatroszczeniu się o jego emocje. Nie bagatelizuj powagi jego problemu. Nie oceniaj świata dziecięcego przez pryzmat myślenia osoby dorosłej. Zauważ wszystkie problemy, z jakimi mierzy się twoje dziecko. Powiedz: „Widzę twój problem”, „Dostrzegam to, z czym się mierzysz”.
Etap 2. Daj dziecku prawo do odczuwania każdej emocji
Zaraz po dostrzeżeniu problemu często mamy ochotę powiedzieć: „Nie płacz, nic się nie stało”, „To nie jest powód do złości”, „Nie ma się czego bać” itp. Robimy to z troski. Musimy jednak pamiętać, że takimi stwierdzeniami umniejszamy emocje dziecka. Wysyłamy mu komunikat, że nie ma prawa czuć tych emocji, które czuje.
Zaprzeczanie emocjom nie powoduje, że one odejdą. To, co możemy najlepszego zrobić dla naszego maluszka w trudnych chwilach, to dać całkowitą akceptację dla każdej emocji, którą odczuwa. Nawet jeśli w naszym poczuciu te emocje są nieadekwatne do sytuacji.
Etap 3. Bądź wspierającym towarzyszem
Towarzyszenie dziecku bez oceniania i negowania tego, co czuje, daje dużo wsparcia i dodaje siły. Możesz powiedzieć: „Jestem przy tobie”, „Możesz ze mną porozmawiać”, „Przytulmy się”. Dzięki temu twoje dziecko będzie wiedziało, że nie jest samo z problemem i z trudnymi emocjami. Wzmocni to jego poczucie bezpieczeństwa i ukoi smutek.
Czasami dziecko nie potrzebuje niczego innego, jak rodzica, który jest przy nim. Nie potrzebuje pocieszenia czy rozwiązania, tylko bezwarunkowej obecności. Będąc wspierającym towarzyszem, możesz wsłuchać się w potrzeby dziecka i kolejne kroki wsparcia emocjonalnego dostosować do jego potrzeb.
Etap 4. Wspólnie z dzieckiem poszukaj rozwiązań
Najważniejsze w tym kroku jest to, by samemu nie rozwiązywać problemu dziecka, tylko działać wspólnie z nim. Jeżeli samodzielnie rozwiążemy jego problem, to odbierzemy mu poczucie sprawczości i kontroli nad własnymi emocjami.
Przykładowo – jeżeli nasze dziecko czuje duży smutek związany z wojną w Ukrainie, to nie proponuj gotowych rozwiązań, jak ten smutek ukoić. Zapytaj się go o zdanie: „Co możesz zrobić, by choć trochę się uśmiechnąć?”, „Myślę, że spacer może pomóc, co o tym sądzisz?”. Dzięki podsuwaniu różnych rozwiązań rozwijamy inteligencję emocjonalną dziecka i uczymy go zarządzać własnymi emocjami.
Etap 5. Pomóż wyciągnąć wnioski
Każde wyzwanie i każda trudna emocja może przyczynić się do zwiększenia odporności psychicznej oraz rozwinięcia inteligencji emocjonalnej. Aby tak się stało, trzeba wyciągać wnioski z każdego trudnego doświadczenia. Pomóż więc swojemu dziecku wyciągnąć cenne lekcje z tego, z czym się mierzy.
Możesz powiedzieć: „Zobacz, kochanie, dzięki temu, że wyszliśmy na spacer, poczułeś się lepiej. Spacer pomaga na smutki”, „Pomaganie innym pomaga również nam” itp. Jeśli dziecko będzie miało poczucie, że ma wpływ na to, jakie emocje odczuwa, jego samopoczucie znacznie się polepszy. W przyszłości będzie wiedzieć, jak reagować na trudne wyzwania.
Medytacja dla dzieci – propozycje ćwiczeń i zabaw
Blokowanie emocji szkodzi dzieciom
Każda trudna emocja pozostawia w ciele ślad. Najczęściej są to różnego rodzaju napięcia mięśni, szczególnie karku. Często też emocje objawiają się ściskiem żołądka, zamykaniem klatki piersiowej lub przyśpieszonym oddechem. Ważne jest to, by pomóc dziecku pozbyć się wszystkich napięć z ciała.
Zablokowane emocje są toksyczne dla całego organizmu. Powodują napięcia, zmiany hormonalne, zaburzenia metaboliczne. Po każdym trudnym wydarzeniu i po każdej trudnej emocji konieczne jest uwolnienie emocji i obniżenie napięcia.
Uwalnianie napięcia z ciała dziecka – co temu sprzyja?
- zabawy ruchowe (gra w berka, tańczenie, kopanie piłki, jeżdżenie na rowerze)
- zabawy rozmachowe (rzucanie piłki, gimnastyka rąk)
- ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia relaksacyjne dla dzieci
- joga dla dzieci
- zabawy z masami plastycznymi (ugniatanie i rozcieranie plasteliny)
- głośne krzyczenie (np. w poduszkę)
- śpiewanie
Nasze dzieci mierzą się i będą mierzyły z wieloma wyzwaniami. Bez względu na to, jakie będzie ich otoczenie, pojawią się trudne emocje. Smutek, strach, lęk czy złość – to cenni nauczyciele. Jako rodzic możesz pomóc swojemu dziecku w tych trudnych chwilach, budując jego odporność i siłę.
Przemoc rówieśnicza w szkole – jak pomóc dziecku?
