Spis treści
Czy dziecko może trwać w medytacji?
Stwierdzenie, że dzieci są za małe, by się skupić na medytacji, jest najczęściej stosowaną wymówką przed podjęciem tej praktyki. Wydaje nam się, że rozbiegany maluszek, który co chwilę przerzuca swoją uwagę na inną czynność, nie będzie w stanie trwać w medytacji. Nie będzie również rozumiał jej celu, bo przecież takie pojęcia, jak uważność, skupienie, wgląd we własne wnętrze, to dla niego abstrakcja.
Z tego powodu często nawet nie podejmujemy próby, by zachęcić dziecko do praktyki. Oczywiście, jeżeli medytację dla dzieci widzimy tylko poprzez pryzmat trwania w bezruchu w pozycji lotosu, to mamy rację. Dziecko nie będzie w stanie wykonać tego zadania.
Jednak, wbrew pozorom, medytacja nie ogranicza się tylko do trwania w bezruchu i niemyślenia. Mało komu udaje się oczyścić swój umysł na tyle, by nie pojawiały się myśli. Nie oczekujmy więc tego od najmłodszych. Istnieje wiele rodzajów medytacji, przeróżne praktyki, joga i uważność, medytacja na sen dla dzieci, mindfulness dla dzieci, ćwiczenia i zabawy, które są dostosowane nie tylko do wieku, ale i do temperamentu.
Jak nauczyć dziecko pozytywnego myślenia?
Naturalna medytacja dzieci
Małe dziecko ma ogromny potencjał do trwania w medytacji. Jest wręcz do tego stworzone. Z dużą łatwością trwa tu i teraz, nie myśli o tym, co będzie jutro, nie martwi się żadnymi problemami i nie odczuwa upływu czasu.
Często tego nie zauważamy, ale dzieci medytują naturalnie i samoczynnie. Zatrzymują się, by popatrzeć na mrówkę, która niesie duże ziarenko do swojego mrowiska. Oglądają z dużą uważnością i ciekawością kolorowy kamyk, dostrzegając każdą jego barwę. Patrzą w niebo, podążając wzrokiem za lecącym w oddali samolotem.
Dzieci często zatracają się też w zabawie, tracąc przy tym kontakt ze światem. Nie czują przy tym głodu, często zapominają nawet pójść do łazienki. To są właśnie dziecięce praktyki medytacyjne, które przychodzą naturalnie i z dużą łatwością. My, dorośli, powinniśmy brać z nich przykład.
Korzyści z medytacji dla dzieci
Naukowcy na całym świecie badają wpływ medytacji na ludzki mózg. Nie ma co do tego wątpliwości, że korzyści jest mnóstwo. Istnieje wiele badań naukowych potwierdzających pozytywny wpływ mindfulness dla dzieci, praktyki uważności czy jogi i medytacji dla dzieci [1].
Zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci przy systematycznej praktyce medytacyjnej polepszają jakość swojego życia. Jak mówił Dalajlama, „Gdyby każdego ośmiolatka nauczyć praktykowania medytacji, w ciągu jednego pokolenia świat uwolniłby się od przemocy”.
Medytacja dla dzieci – korzyści
- zwiększa umiejętność koncentracji
- redukuje dziecięcy stres i lęk
- rozwija inteligencję emocjonalną
- zwiększa empatię
- wycisza i uspokaja
- rozwija samoświadomość
Jedną z największych korzyści uczenia dziecka medytacji od najmłodszych lat jest kształtowanie zdrowych nawyków i samoświadomości. Osoba dorosła, która już w dzieciństwie potrafiła skupić się na oddechu, wizualizować czy koncentrować się na odczuciach płynących z ciała, z pewnością będzie mniej podatna na współczesne choroby cywilizacyjne, z depresją na czele (sprawdź: jak objawia się depresja u dzieci i jak sobie z nią radzić).
Obecnie nie ma co do tego wątpliwości, że inteligencja emocjonalna, którą rozwija praktyka medytacyjna, jest silnie skorelowana z poczuciem szczęścia i dobrostanu. Jest nawet ważniejsza niż inteligencja poznawcza, czyli słynny iloraz inteligencji [2].
Jak pomóc dziecku rozładować emocje?
Ćwiczenia medytacyjne dla dzieci
Rodzaj praktyki medytacyjnej warto dobrać do wieku i temperamentu dziecka. Nie należy się zniechęcać, jeżeli nasz maluszek nie jest chętny do konkretnego ćwiczenia. Medytacja dla dzieci nie powinna być nieprzyjemnym obowiązkiem, ale świetną zabawą i co najważniejsze, częścią codzienności.
Poniżej przedstawiono wiele ćwiczeń medytacyjnych dla dzieci wywodzących się z różnych nurtów i skupiających się na innych obszarach. Każda z tych praktyk, regularnie stosowana, pomaga osiągnąć korzyści medytacyjne.
1. Wizualizacje dla dzieci
Dzieci są stworzone do wizualizacji! Wyobraźnia dziecięca jest tak duża, że ta technika przychodzi im z łatwością. Należy usiąść lub położyć się z dzieckiem w cichym i bezpiecznym dla maluszka miejscu. Wizualizacja jest podobna do słuchania bajek, lecz tym razem to dziecko odgrywa główną rolę. Opowieść wizualizacyjną zaczynamy od słów: „Wyobraź sobie, że…”, a następnie puszczamy wodze fantazji i opowiadamy maluszkowi uzdrawiające historie.
Przykłady opowieści wizualizacyjnych:
- Dziecko siedzi na lekkiej chmurce i patrzy prosto w słońce, które ogrzewa je swoimi promieniami.
- Dziecko idzie przez las i słucha dźwięków, obserwuje zwierzęta i rośliny, stąpa po miękkiej ścieżce.
- Dziecko unosi się do góry niczym motyl. Jest lekkie i spokojne.
- Na dziecko spływa strumień jasnego światła, które otula każdą część jego ciała.
2. Uważne słuchanie
Ta technika pomaga rozwijać skupienie i uważność. Można ją praktykować w każdej sytuacji, nawet w trakcie jazdy autobusem. Prosimy dziecko, by zamknęło oczy i uważnie wsłuchiwało się w dźwięki otoczenia. Nie chodzi o to, by zapamiętało ich jak najwięcej – ma tylko się w nie wsłuchiwać. Niech samo zdecyduje, czy chce już zakończyć ćwiczenie, czy woli jeszcze posłuchać ciekawych dźwięków. Najlepiej to ćwiczenie medytacyjne wykonywać na łonie natury, na przykład w lesie.
3. Skanowanie ciała
To technika zaczerpnięta z programu MBSR (od ang. Mindfulness-Based Stress Reduction) [3]. Udowodniono, że skupianie się po kolei na każdym obszarze ciała znacznie redukuje stres i pomaga osiągnąć spokój umysłu. Połóż się wspólnie z dzieckiem na podłodze lub na miękkim materacu. Prowadźcie swoją uwagę na stopę. Czy jest napięta? Następnie kierujcie uwagę na łydki, kolana, uda. Niech rozluźni się każda część ciała. Kontynuujcie ćwiczenie, skanując całe ciało.
4. Liczenie
Większość dzieci czerpie ogromną radość z liczenia. Szczególnie dzieci, które dopiero nauczyły się liczyć. Warto więc wykorzystać liczenie, by wzmocnić uważność i uspokoić umysł. Liczyć można wszystko – oddechy, mijające samochody, ptaki na niebie, chmury, drzewa w parku, liście na drzewie. Liczenie powinno być powolne. To nie są wyścigi.
5. Relaksacja Schultza dla dzieci
Trening autogenny Schultza to jedna z najskuteczniejszych metod wykorzystywanych przy relaksacji dzieci. Idealnie sprawdza się u maluszków, które odczuwają duży stres i lęk. Polega na wyobrażaniu sobie konkretnych stanów. Składa się z 6 elementów:
- uczucia ciężkości
- uczucia ciepła
- regulacji pracy serca
- regulacji oddechu
- uczucia ciepła w splocie słonecznym
- uczucia chłodu na czole
W internecie bez problemu można znaleźć filmy instruktażowe, które przeprowadzą dziecko przez cały proces.
Praktyka wdzięczności dla dzieci – jak uczyć dziecko szczęśliwego życia?
6. Modlitwa
Bez względu na wyznawaną wiarę modlitwa może być pomocną techniką medytacyjną dla dzieci. Występuje ona w każdej religii. Może to być rozmowa z Bogiem, wszechświatem, energią, naturą, Matką Ziemią – każdy inaczej rozumie Stwórcę.
Jeśli natomiast nie chcemy wprowadzać dziecka w świat religii, można po prostu rozmawiać ze sobą, dziękując sobie za cały dzień. Taka rozmowa pozwala być tu i teraz oraz uświadamia własne emocje i uczucia.
7. Trwanie w bezruchu
Samo poproszenie dziecka, by się nie ruszało, nie zachęca dziecka do medytacji i jest praktycznie niewykonalne. Zupełnie inaczej jest z zabawą w bezruch. Puszczamy dziecku muzykę, do której tańczy lub biega, i co jakiś czas wciskamy pauzę. Kiedy muzyka nie gra, zadaniem dziecka jest stać nieruchomo – aż do momentu, gdy znowu ją usłyszy. Dzieci lubią tę zabawę. Momenty ciszy możemy wydłużać, uwzględniając umiejętności dziecka.
8. Obserwacja oddechu
Obserwacja oddechu to podstawowa technika medytacyjna, którą proponuje się osobom dorosłym. Również dzieci mogą z niej korzystać. Dzięki oddechowi możemy się zrelaksować, „zresetować” nasz układ nerwowy i połączyć się ze swoim ciałem [4].
Usiądź z maluszkiem na miękkiej poduszce – pamiętaj, by zwracać uwagę na proste plecy. Niech dziecko obserwuje każdy wdech i wydech. Może je liczyć lub skupiać się na tym, jak powietrze przechodzi przez nozdrza, wypełnia płuca lub powiększa się brzuch.
Dla dzieci, które nie są otwarte na to ćwiczenie, zachęca się leżenie na plecach i położenie książki na brzuchu. Niech obserwuje, jak przy każdym wdechu książka się unosi. Dzięki tym ćwiczeniom poszerzamy dziecięcą świadomość ciała.
9. Relaksacja Jacobsona
Trening Jacobsona jest powszechnie stosowaną techniką relaksacyjną. Polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni. Połóż się z dzieckiem na podłodze lub na miękkim materacu. Skieruj uwagę dziecka na stopy. Niech napnie z całej siły mięśnie stóp i policzy do 10. Następnie niech je rozluźni. Kontynuuj napinanie i rozluźnianie mięśni całego ciała.
10. Śpiewanie mantr
Śpiewanie mantr to doskonały sposób na podniesienie pozytywnej energii. Dzieci uwielbiają śpiewać. W internecie można znaleźć wiele radosnych mantr, które są łatwe do zaśpiewania, a przy tym niosą magiczną moc wyciszenia i relaksacji. Wybierz ulubione mantry twojego dziecka i śpiewajcie je razem każdego dnia.
11. Zabawy wyciszające dla dzieci
Istnieje wiele zabaw dziecięcych, które naturalnie wprowadzają w stan medytacji. Są to: układanie puzzli, rysowanie, budowanie z klocków, kolorowanie mandali.
Ćwiczenia relaksacyjne dla dzieci, czyli jak pomóc maluchom wyciszyć emocje
Jak zachęcić dziecko do medytacji?
Jednym z głównych powodów, dla których dzieci nie medytują, jest brak motywacji do tego rodzaju ćwiczeń. Maluszki nie rozumieją korzyści płynących z technik medytacyjnych, dlatego trudno im się zmotywować wewnętrznie. Wszystko jednak zależy od tego, w jaki sposób przedstawiamy mu ćwiczenia medytacyjne. Jeżeli traktujemy je jako część dnia, stały codzienny nawyk, to łatwiej się dziecku do nich przekonać.
Dodatkową motywacją do ćwiczeń jest obserwacja medytujących rodziców. Każde dziecko chce być takie jak mama czy tata. Naśladowanie opiekunów to wrodzony mechanizm, który posiada każdy maluszek. Warto to wykorzystać. Jeżeli dziecko widzi, że medytacja i stosowanie technik relaksacyjnych jest codziennością rodziców, łatwiej przyswoi je jako własne. Będzie wręcz chciało medytować wspólnie z dorosłymi. To doskonały sposób na rodzinne spędzanie czasu wolnego!
Pamiętaj!
- Bądź przykładem dla swojego dziecka. Niech widzi, jak codziennie medytujesz.
- Medytacje dla dzieci traktuj jako zabawę, a nie obowiązek do wykonania.
- Nie zmuszaj dziecka do trwania w bezruchu i skupiania się na oddechu.
- Zakończ medytację, jeśli dziecko nie chce już praktykować.
- Nigdy nie szantażuj dziecka, mówiąc: „Dostaniesz to, jak chwilę pomedytujemy”.
- Mów często i otwarcie, jak uważność i medytacja pozytywnie na nas wpływa.
- Czytaj dziecku wiele bajek o medytacji, uważności. Niech oswoi się z tym terminem.
Nauczenie dziecka technik medytacyjnych dla dzieci to najlepsze, co możemy mu dać, by w przyszłości radziło sobie ze stresem, trudnymi emocjami i szybkim tempem życia. Coraz więcej osób przekonuje się o jej skuteczności. Można wręcz powiedzieć, że wielu ludzi dzięki niej uratowało swoje życie.
Nie warto więc czekać, aż nasz maluszek dorośnie, by przekazać mu wiedzę na temat technik medytacyjnych. Możemy zacząć już od najmłodszych lat, dostosowując praktykę do jego wieku i możliwości. Dzięki temu medytacja dla dziecka stanie się stałym nawykiem, tak samo jak mycie zębów. To wielkie szczęście dla dziecka, jeśli potrafi medytować!
Źródła:
- Dębska, A., Jacennik, B. (2016). Programy nauczania uważności dla dzieci i młodzieży – z perspektywy szkolnictwa polskiego. Przegląd Badań Edukacyjnych, 23(2), 195–210. https://www.researchgate.net/publication/314260395_Programy_nauczania_uwaznosci_dla_dzieci_i_mlodziezy_-_z_perspektywy_szkolnictwa_polskiego_Mindfulness_Training_Programs_for_Children_and_Youth_-_a_Review_from_the_Perspective_of_Polish_Education
- Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina.
- Kabat-Zinn, J. (2013). Życie, piękna katastrofa. Mądrością ciała i umysłu możesz pokonać stres, choroby i ból. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
- Pawłowski, G. (2018). Oddychaj świadomie i żyj pełniej. Warszawa: Wydawnictwo Zwierciadło.
