Wigilijna podróż kulinarna po Polsce

Potrawy wigilijne w Polsce

Wigilia to słowo wywodzące się z łaciny, w dosłownym tłumaczeniu oznacza „czuwanie”. Bez względu na religię – wieczór wigilijny obfituje nie tylko w tradycje, ale również w smakowite dania, których nie jada się zbyt często w inne dni roku. A i barszcz smakuje jakoś inaczej, i karp ma inny wymiar. Na stole zaś pojawiają się dania, które możemy skosztować tylko i wyłącznie podczas tej jednej wieczerzy w roku.

Według polskiej tradycji na stół wigilijny przygotowuje się 12 potraw. Dlaczego akurat tyle? Historia nie jest do końca wyjaśniona. Jedni uważają, że liczba 12 nie jest przypadkowa, ponieważ tyle właśnie było apostołów. Inni twierdzą, że symbolizuje 12 miesięcy w roku, a liczba ma również zwiastować szczęście w nadchodzącym czasie.

Produkty, których używa się do przyrządzenia potraw wigilijnych w Polsce, też nie są przypadkowe. Dania rybne symbolizują płodność, długowieczność. Składniki zup, takie jak grzyby, oznaczają bogactwo, podobnie jak mak, a zakwas buraczany symbolizuje energię i witalność [1].

Słodkie przepisy na Święta Bożego Narodzenia

Kulinarna podróż na Śląsk

Na śląskim stole wigilijnym nie znajdziemy ani barszczu, ani zupy grzybowej, lecz zupę rybną lub siemieniotkę. Pierwsza z nich podawana jest na przykład z grzankami. W innych częściach Polski, jak choćby na Pomorzu czy Podlasiu, również można skosztować zupy rybnej, tyle że z bakaliami.

Tajemnicza zupa siemieniotka to zupa na bazie ziaren konopi. Internet obfituje w przepisy na tę potrawę. Jednak ile gospodarstw i rodzin, tyle przepisów. Czasami dodawana jest do niej kasza manna, innym razem namoczona bułka. Jako dodatek do płynnego dania można serwować sypką kaszę gryczaną, jęczmienną lub kaszę jaglaną.

Słodkości na stole – makówki i moczka

Czy wyobrażacie sobie pyszną słodkość i wigilijne danie w jednym? To właśnie makówki. Głównym składnikiem tej potrawy jest mielony mak, miód, bułka pszenna lub chałka, mleko, masło, a do tego dużo bakalii, w tym orzechy laskowe, orzechy włoskie, rodzynki.

Śląski świąteczny przysmak to też moczka, często nazywana również bryją lub zupą czekoladową. Nazwa tej potrawy najprawdopodobniej pochodzi od sposobu jej przyrządzania. Piernik zalewa się kompotem, wodą lub ciemnym piwem, żeby wchłonął całość płynu i napęczniał.

Przepis na moczkę

Składniki:

• około 250 gramów piernika (najlepiej miodowego)
• 1,5 litra kompotu (dowolnego rodzaju, na przykład agrestowego, porzeczkowego, ze śliwki węgierki)
• 0,5 litra letniej wody
• 2 garści suszonych owoców, wedle uznania: fig, rodzynek, moreli, śliwek
• 2 garści orzechów, na przykład laskowych, włoskich, migdałów
• 1 kieliszek ciemnego piwa
• szczypta soli
• 0,5 tabliczki mlecznej czekolady
• odrobina soku z cytryny
• miód lub cukier (według upodobań)
• przyprawy: wanilia, cynamon

Sposób przygotowania: piernik kruszymy, zalewamy lekko ciepłą wodą i odrobiną alkoholu, w naszym przypadku ciemnym piwem. Odstawiamy na ok. godzinę. Suszone owoce i orzechy siekamy. Wszystkie kompoty łączymy ze sobą i gotujemy. Do całości dodajemy piernik, suszone owoce i orzechy, czekoladę oraz przyprawy. Gotujemy przez około 20 minut na bardzo małym ogniu.

Danie powinno nabrać konsystencji masy budyniowej. Można dodać większą ilość bakalii – według uznania. Danie można serwować zarówno na ciepło, jak i na zimno.

Przepis na pierniczki świąteczne

Wielkopolskie smaki wigilijne

W tej części Polski jako zupę najczęściej wybiera się intensywny barszcz czerwony na bazie zakwasu, który serwowany jest z uszkami, czyli pierożkami z grzybowym farszem. Równie często przygotowywana jest zupa grzybowa lub pieczarkowa. Odpowiednikiem makówek w Wielkopolsce są makiełki. Potrawy te jednak nieco się różnią. Bazą makiełek jest makaron – kupny lub domowej roboty. Podobnie jak w śląskiej kuchni do tej słodkości dodaje się miód, bakalie, orzechy i oczywiście mak.

Ceniony i wpisany na listę produktów regionalnych na Wielkopolsce jest bezalkoholowy napój – kompot z suszu, nazywany też zupą z suszu. Smak kompotu jest bardzo charakterystyczny, dlatego można go albo uwielbiać, albo nienawidzić. Co to właściwie jest i skąd się wywodzi? Opowieści zdają się wskazywać, że gospodarze w tej części kraju dysponowali nadmiarem letnich zbiorów owocowych. Najpierw suszyli owoce, by cieszyć się zbiorami przez pozostałą część roku, a później stworzyli z tego pyszny napój wigilijny. Tradycja wskazuje, że kompot powinien być wypity po kolacji wigilijnej.

Zobacz także: Symbolika potraw wigilijnych

Jak przygotować kompot z suszonych owoców?

Sposób przygotowania kompotu z suszu jest niezmienny od stuleci. Suszone owoce myjemy, zalewamy wodą, słodzimy, a następnie dodajemy cynamon, skórkę cytrynową lub pomarańczową. Całość gotujemy, aż owoce staną się miękkie [2].

By dodać smakowi charakteru, można użyć również anyżu, goździków lub wrzucić świeżo pokrojone jabłka. Jakie owoce suszone użyć? Tu panuje pełna dowolność: mogą to być gruszki, jabłka, żurawina, śliwka, morele, a nawet figi i rodzynki.

Małopolskie wigilijne przysmaki

W tym rejonie kraju można spotkać naprawdę wiele odsłon wigilijnych kompozycji smakowych. Poza tradycyjnym barszczem można natrafić na żurek na bulionie rybnym, zupę migdałową, grochową lub grzybową z łazankami.

Zupa z migdałami popularna jest również na Kresach – jest to słodkie danie przypominające nieco zupę mleczną. Charakteru smakowego dodają różnego rodzaju przyprawy i bakalie: kardamon, cynamon, rodzynki i oczywiście migdały w różnych wersjach. Niektórzy dodają również pszenicę, wanilię, skórkę cytryny lub pomarańczy [3].

Na małopolskim stole świątecznym często pojawia się tak zwana suska sechlońska – czyli suszona, lekko podwędzana śliwka. Nazwa jest niezwykle piękna, jednak w jakiej formie należy jeść suskę? Jako słodką przekąskę zapiekaną w winie, danie podawane na kruchym cieście, serwowaną w mięsie lub w pierogach.

Karpiowa kraina – czyli wigilia według Dolnego Śląska

Na Dolnym Śląsku 24 grudnia stół wigilijny jest w dużej mierze pełen dowolności. Barszcz z uszkami i zupa grzybowa? Oczywiście. Te smaki są w tej części kraju bardzo dobrze znane i lubiane. Niekiedy podaje się czysty barszcz z pasztecikami z kapustą i grzybami. Miłośnicy śledzia pokochają tutejsze wariacje na jego temat – serwowany jest najczęściej na zimno w sałatce, w galarecie, śmietanie lub oleju.

Jednak to, z czego słynie Dolny Śląsk, to karp milicki przygotowywany w najrozmaitszych formach. W okresie przedświątecznym w okolicach Milicza można zakupić zarówno żywego, jak i obrobionego karpia. Pobliskie restauracje oferują również różnego rodzaju fantazyjne dania z tą rybą w roli głównej, na przykład karpia wędzonego, faszerowanego lub pierogi z rybą. Jeśli decydujemy się na samodzielne przygotowanie karpia, możemy go udusić, grillować, usmażyć w cieście, sauté lub w towarzystwie grzybów.

Przepis na pieczonego karpia z grzybami

Składniki:

• 1 kilogram karpia
• 4 łyżki masła
• 5 łyżek masła klarowanego
• 50 dag grzybów (prawdziwki, podgrzybki, a nawet kurki)
• 1 cebula
• 150 ml śmietany
• odrobina mąki
• przyprawy: pieprz, sól

Sposób przygotowania: cebulkę kroimy w piórka, podsmażamy na maśle. Grzyby myjemy, kroimy w paseczki i podsmażamy na patelni z cebulką i masłem, do całości dodajemy odrobinę śmietanki, mąki, doprawiamy solą, pieprzem. Karpia płuczemy, obtaczamy w przyprawach i mące. Smażymy na klarowanym maśle, następnie wkładamy do naczynia żaroodpornego, polewamy sosem grzybowym (można dodać również ser). Całość pieczemy około 10–15 minut w temperaturze około 200 stopni.

Nietypowe przepisy na Boże Narodzenie

24 grudnia na Lubelszczyźnie

Danie podawane na wigilię w rejonie lubelskim są znane mieszkańcom Polski nie tylko z okresu świątecznego. Racuchy z jabłkiem można jeść o każdej porze roku, jednak w tej części kraju podawane są jako świąteczny, słodki przysmak podczas wspólnej kolacji. Wśród dwunastu potraw wigilijnych nie zabraknie kapusty z grzybami i oczywiście pierogów. Mączne danie serwowane jest z rozmaitymi nadzieniami: serem białym, serem i kapustą, kaszą lub grochem z grzybami, kapustą i grzybami.

W województwie lubelskim miejsce makówki i makiełek zastępuje kutia. Danie to znane jest również na Ukrainie i Litwie. Podstawą tego przysmaku jest oczywiście mak oraz obłuskana pszenica, miód, cukier i bakalie [4].

Kolacja wigilijna wśród górskich widoków

Góralskie dania wigilijne przepełnione są tradycją i przepisami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. W górach królują głównie dania na bazie ziemniaków i serów. Wśród góralskich zup świątecznych można posmakować między innymi żuru lub barszczu z buraków kwaszonych z fasolą.

Kołatanka to podhalańskie danie, którego głównym składnikiem jest kasza jęczmienna, brukiew, a całość osłodzona jest solidną porcją miodu. Charakterystyczne danie kuchni góralskiej serwowane podczas Wigilii to na przykład kłuty, czyli kapusta z ziemniakami.

Podhalańskie domy przygotowują również moskole – placki ziemniaczano-mączne pieczone na blasze, podawane z różnymi dodatkami, na przykład masełkiem czosnkowym lub ziołowym. Można je jeść na zimno lub na ciepło. Jeśli święta planujemy spędzić w górach, warto spróbować tego dania.

7 przypraw, bez których nie obejdziesz się w Święta Bożego Narodzenia

 

Zobacz także: Świąteczne przepisy last minute

Bibliografia:

1. Weranda Country (b.d.). Symbolika 12 potraw wigilijnych. Pobrane 12 grudnia 2021 z werandacountry.pl/hobby-i-praca/zwyczaje/12-potraw-wigilijnych
2. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2018). Susz wigilijny wielkopolski. Pobrane z gov.pl/web/rolnictwo/susz-wigilijny-wielkopolski
3. Grand Ascot (b.d.). 12 tradycyjnych potraw w Małopolsce, czyli Wigilia w Krakowie. Pobrane z grandascot.pl/blog/12-tradycyjnych-potraw-w-malopolsce-czyli-wigilia-w-krakowie/
4. Potrawy Regionalne (b.d.). Wigilia i Boże Narodzenie. Pobrane 12 grudnia 2021 z potrawyregionalne.pl/229,Wigilia_i_Boze_Narodzenie.htm?action=more&id=1662