Nowy schemat żywienia niemowląt 2021

Żywienie dziecka w pierwszym roku życia to wielka kulinarna przygoda. Jej początki bywają niełatwe i stresujące. Wielu rodziców zastanawia się, jak zrobić to prawidłowo, by nie popełnić błędu? Z myślą o nich powstały zalecenia opracowane w 2014 roku przez Sekcję Żywieniową Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Co kilka lat są one aktualizowane.

Właśnie ukazały się najnowsze wytyczne dotyczące żywienia niemowląt, opublikowane w styczniu 2021 roku. Obszerny tekst zawiera aktualny schemat żywienia, zalecenia i praktyczne wskazówki, jak powinno wyglądać prawidłowe żywienie w pierwszych miesiącach życia dziecka, by rosło zdrowo i rozwijało się prawidłowo.

Spis treści

Żywienie niemowląt i noworodków – zalecenia WHO i AAP

Zgodnie z zaleceniami WHO i Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej dziecko do 6. miesiąca życia powinno być karmione naturalnie. Mleko matki jest najlepszym dla niego pokarmem. Zapewnia wszystkie niezbędne składniki pokarmowe potrzebne dziecku do właściwego wzrostu i rozwoju. W tym czasie nie są potrzebne żadne dodatkowe posiłki ani płyny, takie jak woda, soki i mleko modyfikowane. Wyjątek stanowią witaminy lub leki.

Karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak długo będzie tego chciała matka i dziecko. Ze względu na ryzyko rozwoju próchnicy rocznego malca lepiej jednak nie karmić w nocy. Niemowlętom, które nie mogą być karmione piersią, rekomenduje się podawanie mleka modyfikowanego lub mieszanek mlecznych.

Jak gotować dla niemowlaka?

Ile powinien jeść noworodek?

Zdrowe niemowlęta od 1. do 6. miesiąca karmione wyłącznie naturalnie zjadają zwykle 75 g do 88 g mleka z jednej piersi i 101 do 117 g z obu piersi [1].

Liczba karmień wraz z wiekiem powinna się zmniejszać:

od urodzenia do końca 5. miesiąca życia – 8-12 razy na dobę
od 6. miesiąca życia do 1. roku życia – 6–8 razy na dobę
w 2. roku życia – 3–6 razy na dobę

Pierwsze badania niemowlęcia – jakie wykonać?

Karmienie niemowląt i noworodków w pandemii

Aktualne zalecenia zawierają także wskazówki dla matek karmiących naturalnie z podejrzeniem zakażenia lub zakażonych SARS-CoV-2. Okazuje się, że mleko matki chorej na COVID-19 zawiera przeciwciała IgG skierowane przeciwko SARS-CoV-2. Dlatego zgodnie z zaleceniami:

kobiety, które nie mają objawów lub są one łagodne, mogą karmić piersią od pierwszych chwil po urodzeniu
przed każdym kontaktem z dzieckiem i po nim trzeba przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa: zakładać maseczki, myć ręce i piersi oraz dezynfekować powierzchnie

Jak zachęcić dziecko do jedzenia warzyw?

Nowe zasady rozszerzania diety niemowlęcia

Rozszerzanie diety niemowlaka, czyli wprowadzanie nowych pokarmów do diety dziecka można rozpocząć pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia. Eksperci nie określili jednak dokładnego momentu, w którym można rozszerzać dietę. Ważne, by dziecko było na to gotowe.

Niemowlę powinno już:

stabilnie siedzieć z podparciem lub bez
nie wypychać jedzenia z buzi
chwytać pokarm do rączki i trafiać nim do ust
okazywać zainteresowane jedzeniem
próbować przeżuwać pokarm

Rozszerzając dietę dziecka, warto pamiętać, by:

nie rezygnować z posiłków mlecznych – mleko mamy lub mleko modyfikowane to podstawa diety dziecka do 1. roku życia. Nowe pokarmy bezmleczne są początkowo jedynie uzupełnieniem diety. Jeden posiłek mleczny w ciągu dnia można zastąpić pokarmem bezmlecznym. Najpierw podać mleko, a za 30–60 minut posiłek bezmleczny
nowe produkty wprowadzać pojedynczo i stopniowo, obserwując reakcję dziecka. W przeciwnym razie, gdy go coś uczuli, trudno będzie ustalić, który produkt wywołał alergię pokarmową u dziecka. Najlepiej zacząć od 3–4 łyżeczek. Gdy niemowlę zasypia, grymasi podczas jedzenia, odpycha jedzenie lub zaciska usta przy zbliżaniu łyżeczki, nie chce jeść lub jest syte, nie można go wtedy karmić na siłę
urozmaicać konsystencję posiłków. W 6.–7. miesiącu życia wprowadzać puree, pokarmy rozdrobnione i papki. W 8. miesiącu życia można podać przekąski do samodzielnego jedzenia, np. kawałki banana czy gotowanej marchewki. Pod koniec 12. miesiąca życia pociecha może już jeść posiłki o dowolnej konsystencji
wykazać się cierpliwością i nie poddawać się, gdy dziecko odmawia próbowania nowego posiłku. Niekiedy potrzeba nawet kilkunastu prób, by pociecha polubiła nowości
pierwsze posiłki podawać łyżeczką. Powinna być twarda (np. metalowa) i płaska
zacząć naukę picia z otwartego kubka. Po ukończeniu 1. roku życia nie podawać dziecku pokarmów ani płynów przez butelkę ze smoczkiem
rozpoczynać rozszerzanie diety od kaszek ryżowych, kukurydzianych, jaglanych i glutenowych
warzywa wprowadzać do diety przed owocami. Warzywa mają mniej cukrów i są gorzej tolerowane niż owoce. Dlatego jarzyny, zwłaszcza te zielone (np. brokuły) można podawać dwa tygodnie przed owocami. Po wzbogaceniu diety w owoce (banany, jabłko, gruszki) kontynuować podawanie warzyw
nie wstrzymywać się z podawaniem niemowlętom jajek kurzych. Zaleca się jedno małe jajko dwa razy w tygodniu. Powinno być dobrze ugotowane – na twardo (10–15 minut) lub ukryte w daniach, takich jak makaron jajeczny i inne produkty pieczone z jajkiem, np. ciasto
orzeszki ziemne podawać pomiędzy 4. a 11. miesiącem życia, najlepiej po konsultacji z pediatrą. Zaleca się masło orzechowe (lub mąkę z orzechów arachidowych) wymieszane z pokarmem, wodą lub mlekiem modyfikowanym (ok. 1–2 łyżeczki do herbaty, 1–3 razy na tydzień)
nie opóźniać wprowadzania glutenu do diety. Produkty zawierające gluten (pieczywo, kasze, makarony, ciasta) można podawać razem z innymi produktami od ukończenia 4. do 12. miesiąca życia. Warto zacząć od pszennego pieczywa, na początek nie więcej niż pół kromki
jako pierwsze mięso wprowadzać drób (mięso z indyka, gęsi, kaczki, kurczaka), wołowinę, jagnięcinę i królika
wybierać tłuste ryby morskie, takie jak śledź atlantycki, łosoś norweski hodowlany, szprot, sardynki, pstrąg hodowlany, flądra, dorsz, makrela atlantycka i morszczuk. Podawać małe porcje ryb 1–2 razy w tygodniu, obserwując reakcję dziecka
nie ograniczać tłuszczu w diecie niemowlęcia. Jest on potrzebny do rozwoju jego mózgu. Maluchom zaleca się masło, oleje roślinne, np. olej rzepakowy lub oliwę z oliwek, oraz margaryny miękkie, te w kubeczku, jako dodatek do zup i puree warzywnych
podawać dziecku wodę. W drugim półroczu życia w menu powinno być 800–1000 ml wody na dobę. Do tej ilości wlicza się wodę zawartą w żywności, a także wodę pitną i mineralną. Dla starszych niemowląt najlepsza jest woda źródlana lub naturalna woda mineralna – niskozmineralizowana (o zawartości składników mineralnych poniżej 500 mg/l), niskosodowa i niskosiarczanowa

Jak rozszerzać dietę niemowlaka?

Żywienie niemowląt – czego unikać w diecie dziecka?

Dieta niemowlęcia różni się zasadniczo od diety osób dorosłych. Są produkty, których małe dzieci nie powinny w ogóle jeść, bo mogą zagrażać ich zdrowiu i życiu. Niektóre zakazane w niemowlęcej diecie produkty są niezdrowe i ciężkostrawne także dla osób dorosłych. W diecie dzieci do 1. roku życia najlepiej unikać:

nadmiaru glutenu, np. więcej niż połowy kromki chleba dziennie
niedostatecznie ściętych jaj, np. w naleśnikach i jajecznicy
mięsa z nieznanego źródła (nie ma pewności, że zostało przebadane przez weterynarza)
podrobów i przetworów mięsnych, takich jak np. kiełbasy, wędzonki, konserwy, parówki i inne wyroby garmażeryjne
ryb drapieżnych, takich jak miecznik, rekin, makrela królewska, tuńczyk oraz płytecznik
zwykłego ryżu, który może zawierać szkodliwy arsen
napojów roślinnych na bazie np. ryżu, nasion soi, orzechów czy zbóż. Napoje takie nie pokrywają zapotrzebowania na składniki odżywcze u dziecka w 1. roku życia. Mogą natomiast zawierać substancje słodzące, bywają zanieczyszczone mykotoksynami i metalami ciężkimi, np. arsenem
oleju i herbatek z kopru włoskiego, brakuje badań dotyczących bezpieczeństwa ich stosowania u niemowląt
soków owocowych, napojów słodzonych cukrem, a także stewią i słodzikami
napojów gazowanych, energetyzujących, dla sportowców, napojów z dodatkiem kofeiny
produktów zawierających dużo soli, takich jak: warzywa konserwowane, z puszki i warzywa solone, solone mięsa, kostki rosołowe oraz zupy w proszku. Niewskazane jest dosalanie potraw dla niemowląt. W pierwszym półroczu w menu dziecka nie powinno być nawet minimalnych ilości soli, w drugim półroczu może być maksymalnie szczypta – 0,2 g soli dziennie
miodu, bo może zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum wywołujące botulizm dziecięcy. Miód można podawać dopiero po ukończeniu 1. roku życia dziecka
mleka aromatyzowanego (np. czekoladowego, truskawkowego) i smakowego zawierającego cukier
grzybów i ostrych przypraw, chrzanu, musztardy
mleka krowiego, które sprzyja alergiom. Po ukończeniu 1. roku życia dzienne spożycie mleka nie powinno przekraczać 500 ml

Dieta dla aktywnego dziecka